Ülküsü memleket çapýnda bir aydýn: Süheyl Ünver

Sevgili arkadaþýmýz Bedir Acar, benden, Süheyl Ünver için yazmamý isteyince, duraksamaksýzýn ‘hemen’ dedim. Her þeyin güncelle, günü birlikle sýnýrlandýðý bugünlerimizde Bedir, eþsiz Süheyl Ünver’i gündeme getirmek istiyordu...

Görkemli incelikler...

Kubbealtý Neþriyatý, Bursa, Edirne defterlerinden sonra, bu kez de Orta Anadolu Defterleri’ni yayýnlamýþ. Bugün ne yazýk ki bu defterlerin, bu kitaplarýn, Ünver’in büyük, saygýn, akýllara durgunluk verici emeðinin ilgi alaný hayli dar. Oysa Ünver, uzun yýllara dayalý çabasýyla, birçok defterde, memleketin tarih, sanat, mimari eserlerini yaþatmak istemiþ! Yaþatamayacaðýný belki için için hissetmiþ. Öyleyken, defterlerinde, hem çok alçakgönüllü hem görkemli resim çalýþmalarýyla, inceliklerle örülü yazýlar, bilgilendirmelerle, bu deðeri bilinmeyecek eserleri, yapýlarý, memleket görünümlerini yarýna belgelemiþ!..

Önce A. Süheyl Ünver’in Ýstanbulu’yla tanýmýþtým bu derin kiþiyi: Eser sahibi, Ýstanbul mezar taþlarý baþýndaki fotoðrafýyla görülüyordu. Tepede bir Ýstanbul mezarlýðý. Aþaðýda, kýyýda, sýra sýra fabrika bacalar; Ziya Osman Saba’nýn bir dizesi kadar yürek yakýcý fotoðraf.

Sonra Ünver’in Ýstanbul’a dair benzersiz yazýlarýndan, incelemelerinden esriyip gittim. Ünver’i de kendimce tanýmaya çalýþtým: Ýki kültürü de özümsemiþ bir geçmiþ zaman kiþisi mi, yoksa, yenilikten ne alýmlamamýz gerektiðini bilgece bir ifade ediþ kiþisi mi; herhalde her ikisi de.

Meðer, þimdi defterlerle anlaþýlýyor ki, Süheyl Ünver’in özlemi, ülküsü memleket çapýndaymýþ. Orta Anadolu Defterleri’nden alýntýlýyorum: “Biri dedi: - Servi, mitolojik, ebedi aðaç. Ruhun kaybolmayacaðýndan dolayý mezaristanlara dikilmiþ.” Sözcüklerden bile yansýyor sentez arayýþý: Servi, mitolojik, mezaristan...

Doðu-Batý kardeþliði

Bir baþka notunda da, “Kýymetli üstad dostum Cevat Memduh Altar” diyor. Yani, Ýbsen çevirmeni ve Opera Tarihi yazarý Cevat Memduh. Doðu-Batý Süheyl Ünver’de birbirine körü körüne karþý olmamýþ hiçbir zaman; hatta kardeþ.

Orta Anadolu Defterleri özellikle Ankara resimleri ve Ankara yazýlarýyla meraklýsýný mutlu kýlabilir, acý düþüncelere yönlendirse bile. (Yalnýz bir yakýnmam var: Süheyl beyin inci gibi elyazýsý basýmda korunmuþ; fakat bazý notlar o kadar küçük harfli ki, okumakta hayli zorlandým, hatta bazý notlarý okuyamadým. Keþke bir de basým harfleriyle iþlenseydi...)

Ýki yaþam, iki sanat ve kültür insaný beni hiç deðilse otuz yýldan beri büyülüyor: Biri Malik Aksel, ikincisi - þüphesiz - Süheyl Ünver!..

Süheyl Ünver’in Edirne, Konya, Bursa ve Orta Anadolu defterleri, bir aydýnýn, memleketin yitip giden sanatsal deðerlerini kayda geçirme çabasý olarak da okunabilir.