Ahlaksýz koleksiyon

Ama kim bilebilirdi ki atalarýna dua edilsin diye dikilen o taþ asýrlar sonra Avrupa’daki bir restoranda masa ayaðý, bir burjuvanýn bahçe dekorasyonu olacak... Ýstanbul’un tarihi mezarlýklarýndan koparýlan mezar taþlarý, uluslararasý açýk artýrmalarda haraç mezat satýþta! Son olarak, 1774 tarihli bir mezar taþý, ‘Sanat esiri’ olarak 20 Kasým’da Londra’da 720 Euro’dan satýþa çýkacak. Ýþin uzmanlarýna göre, bu durum buzdaðýnýn görünen yüzü. Asýl ‘sanat eseri’ gibi görünen mezar taþlarý resmen mezar soygunculuðu ile milyon dolara ulaþan rakamlarla ‘el altýndan’ satýlýyor ve kimsenin ruhu bile duymuyor. 

MEHMED SADÝ EFENDÝ VAKASI

Tarihçi Talha Uðurluel, olayý sosyal medya hesabýndan duyurarak “Koleksiyonerler, tarihi mezar taþlarýmýzýn peþinde. E-bay’da 20 Kasým’da yapýlacak satýþ sadece bir örnek ama ilk deðil. Bir süredir. Osmanlý mezar taþlarý açýk artýrma sitelerinde satýlýyor” diyor. Peki ama, Ýstanbul’daki mezar taþlarý nasýl oluyor da Ýngiltere’deki bir açýk artýrmada satýlabiliyor? 

Mezar taþlarýnýn Eyüp Sultan, Karaca Ahmet ve Edirnekapý’dan Londra’ya uzanan yolculuðunu þöyle anlatýyor Uðurluel: “Tahribat, mezarlýk mafyasý, koleksiyonerler ve yeni definlerle yaþanýyor. Ýlk tahribat, yeni defin sýrasýnda yaþanýyor. Eski mezarlýklardaki tarihi mezarlar, sahibi olmayan mezarlýk olarak yeni definlere açýlýyor ve bu sýrada bir köþeye atýlýyor. Barýþ Manço’nun cenazesi defnedilirken Ýstanbul Boðazý’ndaki o tarihi mezarlýk hep Osmanlý mezar taþlarýyla doluydu. Þimdi yeni definlerle bir kaç tane kaldý, o taþlar ne oldu belli deðil. Ýkincisi, koleksiyonerler Türkiye’deki taþeronlarý aracýlýðýyla benzeri olmayan mezarlarý belirliyorlar. Örneðin Eyüp Sultan’da Mehmed Sadi Efendi’nin böyle eþsiz bir sarýk ve kumaþ gibi iþlenmiþ sandukasý vardý. Bu mezarýn taþý adým adým çalýndý. Ama öncesinde her aþamasýnda fotoðraflayarak yetkilileri uyardým ama sonuç deðiþmedi.”

MÝLYON DOLARLIK TAÞLAR

Ýstanbul’dan Londra’ya bu yöntemle kaçýrýlýyor ama Osmanlý mezar taþýný kim, neden alýyor? “20 Kasým’da satýþa sunulacak olan mezar taþý 720 Euro’ya satýlýyor ama bu çok sýradan bir mezar taþý. Koleksiyonerlerin belirlediði mezar taþlarý ise el altýndan milyon dolara satýlýyor. Alanlar ya bahçelerini süslemek ya da yemek masalarýna ayak yapmak gibi dekoratif amaçlarla kullanýyorlar. Pahalý mermer ve taþlardan yapýlan, hat iþçiliði ile daha da deðerlenen taþlarýn tarihi ve dini boyutu da düþünülünce ortaya bu fiyatlar çýkýyor.”

ÜÇ ÖNLEM ÞART

Eðer bir önlem alýnmazsa yakýnda Ýstanbul’da tarihi mezarlýk kalmayacaðýný söyleyen Uðurluel, “Peki ama ne yapýlmalý” sorusuna þu cevabý veriyor: “Tarihi mezarlýklar, kamerayla korunacak. Çimlendirilerek insanlarýn ziyaret edip dua edebileceði müze hale getirilecek ki topluma kazandýrýlýp korunabilsin. Ayrýca, zaten sayýlarý çok azalmýþ olan tarihi mezarlýklarda, yeni defin izni verilmesiyle ilgili yönetmelikte de deðiþiklik yapýlmasý lazým.”

DOÇ. BERK: Dini, ahlaki, tarihi boyutu var