Aile, göz kontaðý bittiðinde kaybediliyor
Teknolojik geliþmelerle dünya hýzla dijitalleþiyor, toplumdaki tüm geleneksel yapýlar erozyona uðruyor. Ýþte bu süreçte aile kavramýný bekleyen tehditler neler? Bu olumsuzluklar nasýl fýrsata çevrilebilir?
KADEM’in Aile, Çalýþma ve Sosyal Hizmetler Bakanlýðý ile düzenlediði III. Uluslararasý Kadýn ve Adalet Zirvesi için Türkiye’ye gelen Agder Üniversitesi öðretim üyesi ve Norveç Sosyal Araþtýrma Merkezi uzmaný Prof. Dr. Gunhild Hagestad’la yakýn gelecekte aileyi bekleyen sorunlarý ve çözüm yollarýný konuþtuk.
“Yaþlýlarýn gençlerden bir þeyler öðrenmesi açýsýndan dijital devrim çok müthiþ bir fýrsat.” diyen Prof. Dr. Hagestad günümüz çocuklarýnýn büyükanne ve büyükbabalarýyla geçirdiði sürenin, 90’lardaki çocuklarýn ebeveynleriyle geçirdiði süreden çok daha uzun olduðuna dikkat çekiyor.
Teknolojik geliþmeler, aileyi nasýl etkiliyor? Bu anlamda Türk toplumunun durumunu nasýl görüyorsunuz?
Uluslararasý deðer çalýþma ve araþtýrmalara göre, Türkiye çok güçlü aile baðlarýna sahip. Ülkeniz, Doðu ve Batý arasýnda bir köprü görevi görüyor. Þu anda, bir nüfus deðiþim sürecinin baþýndasýnýz. Ama çok hýzlý bir þekilde dijitalleþmiþsiniz. Pek çok yönüyle modern ve çaðdaþsýnýz.
Nüfus deðiþim süreci Türk ailesi için nasýl bir risk doðuruyor? Türk aile yapýsýný korumak için, daha önceki toplumsal örneklere de bakýlacak olursa nasýl bir önlem alýnabilir?
Türkiye’nin sosyal düzenlemelere ve politikalara ihtiyacý var. Nesillerin temasa geçmesini saðlayacak düzenlemeler yapýlmalý. Nesillerin birbirlerinden bir þeyler öðrenmeleri teþvik edilmeli. Ýnsanbilimci Margaret Mead’e ait çok sevdiðim bir söz var: “Hýzlý sosyal deðiþimler yaþayan toplumlarda, yaþlýlar zamanýn göçmenleri olur. Gençlere öðretmen olmalarý için ihtiyaç duyar.” Bu söz doðrultusunda ülkeler politikalar geliþtirmeli.
AÝLE ORTAMINDAKÝ EN KAYGILANDIRICI AN!
Aile ve toplum yapýsýnda nasýl bozulmalar gözlemleniyor?
Aile, geleneksel deðerlerin muhafaza edildiði yerdir. Deðer- lerin ilham kaynaklarýný da büyük anne ve babalar oluþturur. Beni en çok kaygýlandýran þey, vücut dili ve göz kontaðý gibi iletiþimlerin dijitalleþme ile yok olmasý. 6 aylýk çocuklar bile ekranlara bakýyor, birinin gözlerine bakmak yerine. Bu çok acý ve korkutucu. Ýnsanlýk denen þeyi biz oluþturuyoruz. Birinin gözlerinin dolduðunu görmek, mutlu olduðunu görmek çok deðerli. Bunu sosyal medya aðlarý gerçekleþtiremez. Nesillerimizi korumanýn en iyi yöntemi, devlet ve toplumlarýn nesiller arasýndaki baðý oluþturabilmesinden geçiyor. Çocuklar yalnýzca kendi yaþýndaki çocuklarla, yaþlýlar sadece akranlarýyla iletiþime geçiyor. Ve tehlikeli olan da bu.
Anne ve babalar, aile baðýný korumak için nasýl bir önlem alabilir?
Ebeveynler, teknoloji konusunda çocuklarýna bir limit koymalý ve sýnýrlamalar getirmeli.
Geleneksel deðerleri muhafaza etmek için, devlet nesilleri nasýl bir araya getirebilir?
Nesillerin bir araya toplanabilecekleri, görüþebilecekleri, birbirlerini tanýyabilecekleri, birbirlerinden bir þeyler öðrenebilecekleri bir ortam oluþturulmasý gerekir. Bu konuda hassas olmalýyýz. Bence yaþlýlar da gençlerden biraz korkuyorlar. Oslo’da bir tramvaydayken, punky bir genç, yaþlý bir kadýna yer vermek isteyerek ayaða kalktý. Ama yaþlý kadýn kötü bir þey yapacaðýný düþünerek elindeki þemsiyeyle gence vurdu. Birbirini tanýmalý farklý nesiller. Bunun için ortam oluþturulmalý.
“Türkiye de modern bir ülke ama aile baðlarý hâlâ güçlü. Nüfustaki hýzlý dijitalleþme ise ciddi bir risk. Ebeveyn ve çocuk arasýnda ‘göz kontaðý kaybedildiði an’ aile baðlarýnýn çözülmeye baþladýðýnýn ilk alarmý” diyen Prof. Dr. Hagestad, Türkiye ve dünyadaki aile ve nesiller arasýndaki tehdit ve fýrsatlarý anlattý.
Kadýnlar, nesiller arasýndaki en kalýcý bað
Norveç ve Japonya’da nüfusun yüzde 60’ý, 60 yaþýn üzerinde. Pek çok Batý Avrupa ülkesinde çocuklarýn yarýsýnýn dört büyük ebeveyni birden hayatta. Kadýnlar daha uzun ömürlü olduðu için onlarý nüfusta daha fazla görüyoruz. Yaklaþýk 6 yýl daha fazla yaþayan kadýnlar, nesiller arasýndaki en kalýcý baðý oluþturmuþ durumda. Kadýnlarýn hayatýna baktýðýmýzda çok ciddi dönüm noktalarý gördük. En kalýcý bað anne ve kýz çocuðu arasýnda oluþuyor.
"Oslo’da tramvaydayken, punky bir genç yaþlý bir kadýna yer vermek isteyerek ayaða kalktý. kadýn, þemsiyesiyle gence vurdu. çünkü korkmuþtu."
DÝJÝTALLEÞME DEDE-TORUNA YARADI
Dijitalleþmenin aile ve toplum açýsýndan hiç mi olumlu tarafý yok? Sizin, büyükanne ve torunlar arasýndaki dijitalleþmeyle ortaya çýkan yakýnlaþmaya iliþkin araþtýrma sonuçlarýnýz da ilginç.
Ýþlerin dijitalleþmesiyle, mesafeleri kýsaltma gibi bir durum oldu. Ýnsanlar artýk birbiriyle temas etmeyecek þekilde iletiþim halinde. FaceTime, Skype sayesinde torunlarýnýzý görebiliyorsunuz. Modernlikte, dijital çaðda olma hali ve seyahat etme imkâný da oldu. Bu iki bileþenin bir araya gelmesi aile yapýsýný destekledi. Büyük anne-baba ve torunlara birbirini tanýma imkâný verdi. 75 yaþýndaki bir büyük anne veya babanýn teknolojik sorularýný 45 yaþýndaki çocuðuna sormasý kolay deðil. Çünkü tepkiyle karþýlaþabilir. Ama torununuza gittiðinizde hemen yardýmcý olduðunu görürsünüz. Büyük anne-baba ve torunlar arasýndaki iliþkiyi araþtýrdýðýmda, dijital imkânlarýn bu iki neslin baðlarýný güçlendirdiðini, ebeveynlerin bilmediði gizli bir iletiþim aðý kurulduðunu gördüm. Özellikle yaþlýlarýn gençlerden bir þeyler öðrenmesi açýsýndan dijital devrim çok müthiþ bir arena. Günümüz çocuklarýnýn büyük anne ve babalarýyla geçirdiði süre, 90’lardaki çocuklarýn ebeveynleriyle geçirdiði süreden çok daha uzun. Daha kuvvetli baðlarýn olmasý için daha uzun süreler var artýk önümüzde. Teknoloji yeni bir özgürlük ortamý saðlýyor yaþlý ve genç nesil arasýnda. Çoðu 40 yaþýndaki insanýn bile büyük anneleri hayatta. Ýnsanlar daha az çocuk yaptýðý için, çocuklar yetiþkinlerin dikkatini daha fazla çekiyor. Dedeler ve torunlarýyla olan iliþkiyi ebeveynler koordine ederdi önceden. Özel günlerde “Hadi dedeni ara!” derlerdi. Ama artýk genç ve yaþlý nesil arasýnda teknolojiyle oluþan bað ile ebeveyn aracýlýðý ortadan kalktý.
