Bir Anadolu sosyolojisi

Yaşar Kemal’in son romanı Tek Kanatlı Bir Kuş, aslında uzun bir öykü...  Neden roman adıyla yayınlandığını YKY’ya sormak gerek. Çünkü Yaşar Kemal, ana konunun etrafından şekillenen ve değişen dört kitaplık İnce Memed, dört kitaplık Bir Ada Hikayesi, üç kitaplık Dağın Öteki Yüzü, iki Kitaplık Akçasazın Ağaları adlı roman yazmakta usta edebiyatçımız olsa da onun Kuşlar da Gitti, Yılanı Öldürseler gibi kısa roman türünün en iyi örneklerini veren yazar olduğunu biliyoruz. Dolayısıyla 72 sayfalık Tek Kanatlı Bir Kuş pekala roman hacmini kazanabilecek sayfa adetine sahip ama bir metne roman, en azından ‘Yaşar Kemal romanı’ dememiz için gereken olay örgüsü, karakter analizi bu kitapta yok.

Yaşar Kemal’in 50’li yıllarda yazdığı ve bugüne dek yayımlamadığı Tek Kanatlı Bir Kuş hakkında, uzun öykü olabilir yorumunda bulunduğu ve roman saymadığı için okurla buluşturmadığını varsayabiliriz. Fakat eserin yayınlanmasını da hala masasında roman ürettiğini bana aktardığı için bildiğim Yaşar Kemal’in bu metni de okurla buluşsun düşüncesiyle yayıncısının okur beğenisine sunduğunu sanıyorum...

FİNALİ SÜRPRİZ DEĞİL

Bu uzun öykü,  yazarın Yer Demir Gök Bakır adlı büyük romanının da iklimini oluşturan korku üzerinde duruyor. Eserdeki korku, bu duygunun kendisinden çok korku efsanesinin yarattığı ürkme halini ele alışı bakımından Anadolu sosyolojisini yakından tanımak için çok önemli. Yapıtta, tayin olduğu kasabaya gitmek isteyen PTT Müdürü Remzi Tavdemir ile eşi Melek Hanım’ın yaratılmış bir gizemli ve terk edilmiş kasaba korkusuna dahil oluşları konu ediliyor. İnsanın bilmediği bir coğrafyaya geldiğinde o bölgenin yaşayanlarından duyduğu ilk sözlerin psikolojik olarak nasıl etki yaptığına vurgulara yer veriliyor, korkunun nasıl bulaşıcı ama insanın gururuna bu bulaşıcılığı yediremediğinden de gizli tutulmasından kaynaklı yaratılan ikinci bir korku hali ele alınıyor. Klasik Yaşar Kemal romanlarına alışkın olanların tadını pek alamadan sonuna varacakları eser, Yaşar Kemal öykücülüğünü Teneke ve Sarı Sıcak adlı kitaplarından bilenler için sürpriz olmayan bir finalle sonlanıyor.

Yaşar Kemal, Anadolu insanının masal yaratmadaki sosyolojik yapısını, o masal ve efsanelerin ortaya çıkışlarındaki insani gerekçelerle roman ve öykülerine konu ederek o kişilerin psikolojik tahliline de imza atıyor. Bu özelliği nedeniyle de Tek Kanatlı Bir Kuş’un iklimini oluşturan korkunun hem hissediliş hem de sonundaki yaratılış bölümüne dair finali, Anadolu söylencelerine ilişkin okuru doyurmasının yanında, öykünün Fransa’da ya da ABD’de geçmesi durumunda da insanın temel davranışlarına yönelik ana çatısı nedeniyle de evrensel bir nitelik taşıyor. Tüm bu özelliği de Tek Kanatlı Bir Kuş’u Yaşar Kemal edebiyatını tanımayanlara onunla tanışmak için, insanların da başkalarınca yaratılmış korkuların üzerine gidebilmeleri için edebi bir fırsat sunuyor.