Dalları geleceğe uzanan 650 yıllık eğitim çınarı
Kökleri 1362 yılına uzanan Saint Benoit, yangınlar, savaşlar, yeniliklerle dolu hayatına sayısız başarıyı da sağdırmış bir eğitim kurumu... Okul mimari özelliklerinin yanı sıra 10 bini aşkın kitabın bulunduğu kütüphanesiyle de İstanbul’un görülmesi gereken anıtlarından biri olarak ayakta duruyor.
Bu şehrin en eski Fransız Okulu’dur Saint Benoit. Bu toprakların ilk kız okulunun da kurulduğu komplekste, 650 yıllık geçmişin tüm sevincini, heyecanını ve elbette hüznünü taşır. Kurum, zamanın akışında sadece dinsel figür olmaz, kültürel süreçlerin de merkezi olur. ‘İstanbul’un görülmesi gereken anıtları’ndan kabul edilen okul, pek çok tarihsel gelişmeye tanıklık eder.
Eskiden, insanların altından geçtiği bir kemeri, sokak üzerinde olduğu için Kemeraltı adını alan caddede uzun duvarların ardında Karaköy’de eğitim vermeyi sürdürüyor okul. Saint Benoit denince akla ilk gelen, güçlü eğitimi ile geçmişten geleceğe uzanan köklü bir okul. Kökleri 1362 tarihine dayanır kurumun. Bizans mimarisi tarzında inşa edilen çan kulesi ile Benedikten Rahipleri’nin yönettiği bir kuruluştur Saint-Benoit. İhtiyaç sahibi çocuklara hizmet veren bir okul olur. Saint Benoit Manastırı’nın 12 Mart 1427 tarihinden kurulduğunu anımsatan kitabesi, kilisesinin kapısında 1871 yılında dek durmaktaydı.
6 yüzyılı aşkın süredir hizmet veren eğitim kurumu için kolejin temelinin atıldığı 1583 yılı önemli. Bu tarih Saint Benoit okulunun resmi açılış tarihidir. Okul, Rum ve Yahudi erkek çocukları için kurulur.
1607 yılında Kral 4. Henri tarafından gönderilen Fransız Cizvit rahipleri, Fransız Büyükelçisi Jean Gontran de Biron de Salignac Baronu himayesinde çalışarak okulu geliştirir. Sadece varlıklı ailelerin özel hocalara eğitim verdirebildiği bu dönemde henüz İstanbul’da düzenli okullar yoktur.
Güçlendirilen binalar, 1639 ve 1660 yangınlarından kurtulsa da 1686 yangınında büyük hasar görür. Bu dönemde, 1687 yılında, kubbe şeklinde ve kurşun kaplı çatı yapılır. Onarıma tanıklık eden Cizvit rahiplerinin astığı, ‘Tanrı’nın en yüce şanına’ yazılı mermer levha halen duruyor.
Günümüzde mevcut olan kütüphanenin tarihi de eskiye dayanmakta. Okulun 1717 yıkılan bir matbaası olduğunu düşününce zengin kitaplığın kaynağı anlaşılıyor. Kütüphane halen 10 bin civarında eseriyle hizmet veriyor.
AÇILIŞI 1804’TE
1783 yılında Cizvit mezhebi sona erer. Kral XIV. Louis’nin emri ile Cizvit Rahipleri şimdiki okulu, Saint-Benoit Koleji’ni açan Lazarist Rahiplere devreder. Aynı dönemde Dışişleri Bakanı M. Guizot’nun yardımlarıyla bir basımevi kurarlar.
1804 yılında da yeni Saint Benoit’nın resmi açılışı yapılır. Pera’da tanınan 12 ailenin çocuklarıyla başlar eğitim.
Okul yöneticisi M. Moitrelle, okulu günümüz Yeşilköy’ü Aya Stefanos’a taşır. 35 öğrenci alan kolejin şehre uzaklığı nedeniyle 1836’da bu yapı 6 bin franka satılır ve Bebek’te bina satın alınarak kolej açılır. Galata’ya 10 km mesafedeki koleje ulaşım kolaydı, üstelik temiz ve soğuk suyu vardı.
Bana, tarihin ve dünya ortak mirasının kapısını araladığı için Saint Benoit Lisesi Müdürü Pierre Gentric’e ve Müdür Yardımcısı Serdar Güneysu’ya teşekkür ederim.
La PaıxHastanesi
1853 yılı zor zamanlardan biridir. Rusya ‘hasta adam’ olarak gördüğü Osmanlı’ya son vermek için savaş açar. Kırım Savaşı sürecinde kurum yöneticilerinden M. Bore ve ekibi hastalar için çalışır. Öyle ki 255 rahibenin pek çoğu hastalanır veya vefat eder. Sultan Abdülmecid, 1856’da yani savaşın sonunda Şişli’de büyük bir arsa verir. Burası günümüzde hizmet veren La Paix Hastanesi’nin olduğu yerdir. 1862’de İstanbul’da üç okuldaki öğrenci sayısı 700’ü bulunca Kadıköy’e de okul açmaya karar verilir. Ve 1864’te Saint Joseph kurulur. Hem bölgenin hem de okulun en önemli tarihi değerlerinden Galata Surları’nın bir bölümü 1880 yılında yeniden inşa edilir.
Belediye tarafından yıkımına karar verilen surların Saint Benoit’ya tepeden bakan sur ve hendek kısmı satışa çıkar. Bir süre sonra da yukarıdan Lüleci Hendek Sokağı’na ulaşmak için duvarın olduğu yere merdiven inşa edilir. Bu merdivenler Kamondo merdivenleridir. 1877 yılında hem bu merdivenler şık hale getirilir hem de kilisede bazı düzenlemeler yapılır. Özellikle koro kısmında vitraylar eklenir.
Okul programına dahil edilen Almanca eğitimi ve Alman Lazaristler nedeniyle Almanca konuşan Katolikler bir araya gelmeye başlar. 1882 yılında Saint Benoit’ya yakın olan ve günümüzde de Avusturyalı Lazaristlerin yönettiği Sankt-Georges Lisesi’ni oluşturan bina satın alınır.
Tüm dünyayı alt üst eden I. Dünya Savaşı sürecinde okul eğitimine İstanbul Lisesi’nde devam eder. Okul, 1919’da Saint-Benoit Koleji olarak 594 öğrenci ile kapılarını eğitim ve öğretime açar.
1930’da 700 olan öğrenci sayısı, giderek azalır. Sistem değişmiştir ve sadece yabancı uyruklu çocuklar kabul edilmektedir. Bu dönemde ilkokul sınıfları teker teker kapanır. Birbirinden ayrı eğitim veren Saint-Benoit Lisesi kız ve erkek bölümleri 1987’de birleşir. Günümüzde ise 416’sı kız toplam 926 öğrenciye 100 öğretmen eşlik ediyor.
Saint Benoit, aralarında Halit Akçatepe, Prof. Dr. Sabih Tansal, Prof. Dr. Mansur Beyazyürek, Melih Aşık, Tufan Türenç, Hacı Sabancı gibi pek çok önemli ismin bulunduğu binlerce mezun verir.
YAPININ BÖLÜMLERİ
KİLİSE: 1783 tarihli ünlü kilise çok özel bir yapıdır. Pera ve Galata civarında gayrimüslüm cemaat için kurulan kiliselerden biri olur. Günümüzde varolan kilisenin nef ve güney sahını 1732 yılından kuzey sahını ise 1871’den tarihinden kalır. 15. yy’da liman civarında yer alan manastırın, çiçekli bahçesi ve sütunlu avluya sahip güzel kilisesi ile ünlü olduğu biliniyor. Fetihten sonra kulesi 6,5 m kısalsa da yapı korunur.
KİLİSE MEZARLARI: Kilise içinde yer alan mezarlar, çok özel bir isimlere ait. Macar reformcu, özgürlük kahramanı II. Rakoczy, 1735’te vefat eder ve sağ taraftaki şapele gömülür. Kemiklerinin daha sonra 1904’te Macaristan’a taşındığını belirten levha, kahramanın anısına konulur. Fransa tarafından Osmanlı’da görevlendirilen pek çok elçinin mezarı da burada yer alıyor. 1610’da ölen Fransız Büyükelçisi Baron de Salignac da, bu kiliseye gömülür.
DOM: Mezarların üzerinde yer alan DOM ifadesi dikkat çekici. Danıştığım Dinler Tarihi Uzmanı Prof.Dr. İsmail Taşpınar çok önemli bilgiler verdi. Kökeni eski Roma putperestliğine dayanan bu deyimin, Romalılar tarafından I.O.M (Lovi Optimo Maximo) yazıldığını anlattı. Hıristiyanlık Avrupa’da yayıldığında bu deyim aynen alınır ancak Lovi yani Jüpiter ifadesi Deo yani Tanrı ile değiştirilir ve (Deo Optimo Maximum- En yüce ve Mutlak İyi olan Tanrı’dır) DOM olarak dindarlar tarafından kullanılır.
İstanbul’un ilk sismografı
Binanın boyunu aşan sarkacı ile İstanbul’un ilk sismografının Saint Benoit’e kurulduğu bilinir. Bilinen ilk sıcaklık ölçümleri Galata’da St. Benoit Manastırı’nda Rahip Dalmas tarafından 1839-1847 tarihleri arasında yapılan meteorolojik gözlemler olur. 8 Eylül 1839 tarihinde Türkiye’de ilk kız okulu ve dispanser açılır. Bu kız okulu yani ‘Providence-Kızlar Bölümü’ Saint Benoit alanı içinde yerleşir, komplekse dahil olur. 1841 yılında Saint Benoit’da kurulan matbaada Latince, Türkçe, Yunanca, Ermenice ve Bulgarca yazı karakteriyle 1866 yılında dek pek çok eser basılır.
