Yapay zekâ insana karþý: Kim kazanacak?

Tüm dünyada teknolojinin de geliþimiyle yapay zekâ çalýþmalarý tüm hýzýyla devam ediyor. Üretilen yapay zekalar metal kaplý bir robota entegre edilmenin çok ötesine geçti ve neredeyse bir insan görünümüne ulaþtý. Hal böyleyken insan ile yapay zekâ ayýrt edilemez bir duruma geldi. Ancak teknoloji ne kadar geliþirse geliþsin, yapay zekalar ne kadar donanýmlý bir hale getirilirse getirilsin bazý insani özelliklerin insan eliyle üretilip bir yapay zekaya entegre edilmesi imkansýz. Biz de bu özelliklerin neler olabileceðini farklý meslek gruplarý ve yaþlardan kiþilere sorduk. Aldýðýmýz cevaplar da gösteriyor ki yapay zekânýn tümüyle bir insanýn yerini almasý mümkün deðil…

GELECEK DÜÞÜNÜRÜ, FÜTÜRÝST OZAN ONAT: YAPAY ZEKÂ YENÝ BÝR FÝKÝR ÜRETEMEZ

Yapay zekâ ile insaný ayýran noktalardan ilki iþ dünyasýdýr. Yapay zekânýn yakýn gelecekte yapmasý mümkün olmayan pek çok iþ vardýr. Her þeyden önce insan bir fikir üretir, proje geliþtirir. Mesela robotlar aþçýlýk yapabilir ama yeni bir menü üretemez. Yapay zekâ verileri toplayýp bir haber metni oluþturabilir ama yeni bir haber fikri ortaya atýp peþinden gidemez. Bir giriþimci yeni bir ürün tasarlar, onu piyasaya sürer. Bunu yaparken yapay zekâdan destek alabilir, ama fikir onun fikridir. O fikre tutkuyla olan baðlýlýðý, onu baþarýya ulaþtýracak en önemli etkenlerden biridir. Bir diðer nokta ise iletiþimdir. Teknolojiyle birlikte iletiþim kurma biçimlerimiz de deðiþiyor. Yavaþ yavaþ yapay zekâ destekli sistemlerle de iletiþim kurmaya baþlýyoruz. Bu sistemler insan konuþmasýný ve iletiþim kurma biçimini taklit etme konusunda çok baþarýlýlar. Ancak yapay zekâ duygularý anlamlandýramaz, gerçek bir iliþki kuramaz, tutku besleyemez. Uzun bir süre daha insanlar arasý güçlü iliþikleri ancak insanlar kuracaktýr. Bir diðer nokta ise karar alma ve etiktir. Yapay zekâ kullanýmý önümüzdeki yýllarda pek çok iþimizi daha verimli ve güvenli hale getirecek. Mesela sürücüsüz araçlarýn hayatýmýza girmesi, trafik kazalarýný en aza indirecek, dünya çapýnda yüzbinlerce insanýn hayatýnýn kurtulmasýný ve milyonlarca dolar tasarruf saðlanmasýný saðlayacak. Ancak yapay zekânýn az kaza yapmasý, kaza sýrasýnda doðru karar verdiði anlamýna gelmez. Aslýnda yapay zekâ neyin doðru ya da neyin yanlýþ olduðuna kendisi karar veremez. Bu noktada insanlar neye karar verdiðiyse onu uygular. Dolayýsýyla geleceðin dünyasýný inþa ederken insanlýðýn çözmesi gereken yeni ve karmaþýk pek çok etik ve hukuksal mesela bulunmaktadýr.

MÝMAR CELALEDDÝN ÇELÝK: ÝNSAN AFFEDÝLMEYE VE AFFETMEYE MUHTAÇ

Yapay zekâ ile insan arasýndaki farklardan ilki utanmak kavramýdýr. Ýnsana özgü ayýrt edici özelliklerden irice bir tanesi utanma. Âdem ile Havva yasaðý deldiklerinde üzerlerindeki ince elbiseler yere dökülüverdi ve ikisi de o anda utandýlar. Bu olduðu zaman örtünme falan emredilmemiþti, öðrendikleri bir þey deðildi utanmak. Yaradýlýþtan gelen bu duyguyu yeni bir yaratýlýþ olmadan aktarmak zor. Bir diðeri ise affetmek. Yapýlmamasý gerekeni yapmak kadar, bunu affetmek de insana özgü. Ýnsan affedilmeye muhtaç olduðu için kendisi de affetmeye meyyal. Bütün aflar merhamete baðlanmayabilir, insanýn çoðu kez var olmak için affetmeye ihtiyacý var. Affetmenin makul bir sebebi olmayabilir, bir sebep sonuç iliþkisine baðlanmayabilir. Bu da onu hesaplanamaz, açýklanamaz kýlýyor. Üçüncüsü ise ilhamdýr. Ýnsan manevi bir katmandan aldýðý ilhamla sanat üretiyor. Bu anda insan Yaratýcý’ya bir kaç kademe daha yaklaþýyor. Ýlham insanýn çok katmanlý yapýsýnda altlarda kalan biyolojik ve psikolojik tabakalardan daha üstte bir düzleme hitap ediyor. Ýlhama muhatap olan insan bunu sanat yoluyla ortaya koyarken, dünyadaki diðer yaratýlmýþlardan kendini farklý kýlan þeylerin en üstün olanýný icra ediyor.

ÝYÝ YAÞAM KOÇU VE ASTROLOG SÝBEL YARAR KARGIN: ÝNSAN BAÐLANMAYA ÝHTÝYAÇ DUYAR

Benim için yapay zekâ ile insaný birbirinden farklardan ilki anneye baðlanma ihtiyacý ve travmalardýr. yapay zeka bir anneden doðmadýðýndan baðlanma sorunu yoktur. Ýnsan ise baðlanmaya ihtiyaç duyar. Bebekler anne karnýndan itibaren annelerinin sevgi ve bakýmlarýna muhtaçtýrlar, anneye yönelir, koþulsuz baðlanýr ve severler. Özellikle erken dönem travmalarý insanýn beden hafýzasýna kaydedilir. Baðlanma bir aidiyet yaratýr. Yapay zekâda ise beden kayýtlarý ve aidiyet hissi yoktur. Ruhumuzu etkileyen travmalar ile algýlarýmýz deðiþir ve ruhumuz bölünür. Ýnsan’ýn saðlýklý, travmatik ve stratejik hayatta kalma parçalarý varken yapay zekânýn dönüþen algýlarý yoktur. Bir diðer fark ise aþktýr. Aþk aslýnda senin en büyük gölgenle tanýþma arzusu, en derin yaralarýnýzý yansýtan biriyle kendini iyileþtirme arayýþý, kendin olabilme ve kendini sevebilme yoludur. Aþk kapýyý çaldýðýnda ki aþýrý çekilim travmatik bir dinamik ile ilgilidir. Ama insan iyileþmek ve dönüþmek için aþký arar. Aþktan sonra kiþi asla eskisi gibi olamaz. Sonrasýnda insanýn içinde öyle derin kapýlar açýlýr ki sýnýrlar ortadan kalkar ve insan gerçekten yaþadýðýný hisseder. Yapay zekânýn dönüþmek, aþký aramak gibi içsel motivasyonlarý yoktur. Diðer nokta ise atalarýmýz ve kolektif vicdandýr. Ýnsanlýðýn üreme sisteminde bir soydan gelinir. Ýçine doðduðumuz ailenin, bazen kuþaklar boyu süren travmalarýna dolanýk yaþayabiliyoruz. Geçmiþte çözümlenmemiþ kiþi, olay veya bastýrýlmýþ duygu yok olmaz bir þekilde askýya alýnýr. Unutulma yoktur. Bireysel vicdan küçük bir topluluða aidiyet ile ilgiliyken; kolektif vicdan daha büyük resimdir. 3 kuþak öncesinde bir haksýzlýk,  dýþlanma vakasý masum olan kiþiye bedel ödettirebilir. Yapay zekâ kolektif bilincin parçasý deðildir.

AKADEMÝSYEN DOÇ. DR. ALÝ MURAT KIRIK: RUH, YAPAY ZEKÂYA ENTEGRE EDÝLEMEZ

Bana göre yapay zekâ ile insan arasýndaki farklardan ilki ruhtur. Ruh, yapay zekâ insanlýða her ne kadar büyük vaatler sunuyorsa da insanoðlu gibi bir ruha sahip olmamasý en büyük dezavantaj olarak görülmektedir. Çünkü ruh yapay zekaya kodlanarak, entegre edilerek benimsetilecek bir yapýya asla sahip deðildir. Yapay zekânýn aldýðý kararlar ve yaptýðý tercihler ruh olmaksýzýn gerçekleþtirildiði için zaman zaman yanlýþlarýn ve anlaþmazlýklarýn da meydana gelebilmesi mümkündür. Ruh, ayný zamanda inancýn temelini oluþturmaktadýr. Ýnanç olmadan doðruya ulaþmak, neredeyse imkânsýzdýr. Diðer ise empatidir. Yapay zekanýn öðrenerek empati kurabilmesi kolay mý? Günümüz koþullarý çerçevesinde baktýðýmýzda oldukça zordur. Çünkü empati yaþanmýþlýklarýn, hayatýn bir yansýmasý olarak nitelendirilebilmektedir. Yapay zekânýn kendini bir birey yerine koymasý neredeyse imkânsýzdýr. Çünkü yapay zekânýn bir sorunu ya da derdi içselleþtirebilmesi yapýsal olarak pek de mümkün görünmemektedir. Üçüncüsü ise insanlýktýr. Yapay zekâ belki insanýn yapamadýðý birçok iþi gerçekleþtirebilir; fakat insan olmak zor zanaattýr. Hissedebilmek, sevebilmek, þefkat, anlayýþ yalnýzca insanlarda bulunmaktadýr. Ýnsanlýðýmýzý yitirirken yapay zekâlý robotlardan bunu beklemek neredeyse imkânsýzdýr. Vicdan ve hoþgörü insanlýðýn olmazsa olmazlarýndandýr. Dolayýsýyla mesele her þeyi yapabilmek veyahut baþarýlý olabilmek deðil, insan olabilmek, insan olmanýn farkýna varabilmektir.

ÖÐRENCÝ ÞÝMEL BERFÝN POLAT: BÝLÝNÇ, ÝRADE VE ÝNSANÝ DUYGULAR EN BÜYÜK FARKTIR

Ýnsan tarafýndan bilinçli olarak üretilen yapay zekâlar ona kodlanan veriye göre bizi sonuca götürmek için yapýlmýþlardýr. Bizlerin, duygularýmýz ve özgür irademizle verdiðimiz bir karar mekanizmasý varken yapay zekâlarda sadece doðru ya da yanlýþ olarak deðerlendirilen bir mekanizma mevcuttur. Ýnsanoðlu gözlemlediklerini, yaþadýklarýný doðru ya da yanlýþ tüm deneyimlerini akýl süzgecinden geçirir, belleðine kaydeder benzer bir sorun ya da durumla karþýlaþtýðýnda belleðine kaydettiði o bilgiyi kendine göre yorumlayarak gün yüzüne çýkartýrken; yapay zekâlarda, insanlar tarafýndan kodlanan verilere göre analitik olarak yorumlar, bizi olasý doðru sonuca götürür. Her ne kadar sosyal canlýlar olsak da, her birimizin yaþadýðý, deneyimlediði farklý hayatlarý ve yaþanmýþlýklarý var. Bu yaþadýklarýmýz sonucunda da elde ettiðimiz insani deðerlerimiz mevcut. Bizi sonuca götüren kararý, doðru ya da yanlýþ olmasý yaný sýra bize has olan empati yetimiz, duygularýmýz, vicdanýmýz ve deðerlerimiz ile yoðurarak veririz. Bu baðlamda belki de sorulacak bir soruya her insan tarafýndan verilebilecek farklý bir cevap olabilirken; insan ürünü yapay zekâlarda doðru olan ya da doðruluðu kabul edilen bir cevap alýnmasý mümkün olur. Yani sonuç olarak bilinç, irade, insani duygular ve deðerler bütünlüðü insan ve yapay zekâ arasýndaki en belirgin olarak söylenebilecek farklardýr. Ancak unutmamalýyýz ki bugün net olarak çizilip söylenebilen bu farklýlýklar gün geçtikçe ve teknolojimiz ilerledikçe silikleþecektir.

BÝLÝÞÝM UZMANI MUSTAFA SANSAR: YAPAY ZEKÂDA SORUMLULUKTAN BAHSEDÝLEMEZ

Ýnsan yaratýlýþý gereði yaptýklarý iþ veya yapacaklarýný vicdaný ile sorgulayan bir varlýktýr ancak bunu bir makineden ya da bunun üzerinde var olan yapay zekâ yazýlýmýndan beklemek ya dokunmak ne yazýk ki mümkün deðildir.Diðer taraftan insanlarýn çeþitli sorumluluklarý ve buna göre yaþamýný þekillendiren durumlar söz konusu olmasýna karþýn yapay zekâ da bir sorumluluktan söz etmek en azýndan bizim anladýðýmýz ve insanlara yüklenen sorumluluklar gibi bir sorumluluk yüklemek ne yazýk ki mümkün deðildir. Bu hususlar göz önüne alýndýðýnda ha ayrýca olayýn birde Cezai ehliyet boyutu gündeme gelmekte insanlara yaptýklarý bir olaydan veya davranýþtan dolayý çeþitli cezalar verilebilmektedir insan bazen cezaevine kadar giden bir süreci yaþayacak sonuçlarla karþý karþýya kalabilmektedir ancak yine yapay zekâ da ve buna baðlý makinelerde bundan söz etmek mümkün deðildir. Dolayýsýyla insan ve yapay zekâ arasýndaki en önemli farklar bence vicdan, sorumluluk ve ceza ehliyetidir.