Yeni medyada nefret söylemi daha kolay üretiliyor
Yeni medyada nefret söylemi, dijitallik, etkileþimsellik ve kullanýcý kaynaklý içerik gibi özelliklerden dolayý, geleneksel medyaya göre daha kolay üretiliyor. Üstelik yeni medya ortamlarýnda nefret söyleminin kontrolü ve denetimi de pek mümkün deðil. Yapýlan tahribatý düzeltmek ise uzun uðraþlar gerektiriyor.
Günümüzde nefret söyleminin en çok üretildiði ve dolaþýma sokulduðu mecralardan biri yeni medya. Bir kiþiyi ya da herhangi bir grubu, ýrký, etnik kökeni, cinsiyeti, dini, mezhebi, siyasal tercihi, ideolojiyi, sosyo-ekonomik durumu, fiziksel özellikleri ya da hastalýðý nedeniyle ayýrt etme, dýþlama, ötekileþtirme, aþaðýlama, hedef gösterme gibi nefret biçimleri barýndýran, teþvik eden bir ifade biçimi olan nefret söylemi, yeni medyanýn yaygýnlaþmasý ile baðýmsýz bir þekilde karþýmýza çýkýyor.
Yeni medyanýn çoðul, merkeziyetçi, katýlýmcý ve kullanýcý türevli içerik yapýsý, onu geleneksel medya karþýsýnda ayrýcalýklý ve tercih edilen üstün bir konuma yerleþtiriyor. Bu durum da nefret söyleminin yaygýn ve denetimsiz bir þekilde üretilmesine ortam hazýrlýyor. Bununla beraber kullanýcýlar toplumsal ve sosyal yaþamlarýnda olduðu gibi yeni medya ortamlarýnda kendileriyle ayný fikirde olan insanlarla bir olup diðerlerini ötekileþtirebiliyor. Böylelikle yeni medyada nefret söylemi içerikli paylaþýmlar daha kolay yayýlýyor. Bu durum bir süre sonra içselleþip adeta meþru bir atmosferde süreklilik kazanýyor.
Yeni medyada kullanýcýlar tarafýndan üretilen; birlikte yaþama kültürünün oluþmasý ve sürdürülmesini engelleyen nefret söylemi, geleneksel medyadan daha etkili olabiliyor. Bunun temel nedeni yeni medyanýn dijitallik, etkileþimsellik, multimedya biçimselliði, sanallýk ve yayýlým gibi özellikleri ile kullanýcý türevli içerik üretimine olanak tanýmasýndan kaynaklanýyor. Bütün bunlarla yeni medya kullanýcýlarý bireysel etik anlayýþýna terk ediliyor.
BÝREYSEL MEDYA ÜRETÝMÝ ÖTEKÝLEÞTÝRMEYÝ ARTIRDI
Web 2.0 olarak da adlandýrýlan 2000 sonrasý dönemde yeni medya; merkeziyetçi, kullanýcý türevli ve katýlýmcý bir platforma dönüþerek karþýmýza çýktý. Ana akým ideolojilerin dýþýnda kalan muhalif, azýnlýk, ikincil grup, kiþi, grup ve kurumlar da kendi medyalarýný kurma ya da mevcut ortamlarýn üzerinden kendi içeriklerini üretme ve yayýna sokma olanaðý buldu. Geleneksel ve ana akým medyanýn enformasyon üretimlerine bir alternatif olarak yeni medyanýn enformasyon üretim ve etkileþimin çok daha geniþ ve hýzlý olmasý içerik üreticileri ve kullanýcýlarýn yeni medya ortamlarýný daha fazla tercih etmelerine neden oluyor. Bireyler, Facebook, Twitter gibi sosyal medya uygulamalarýnda veya dijital oyunlarda bile arkadaþlarýnýn ürettikleri nefret söylemine ortak oluyor ayný zamanda bunu doðal görerek bu bakýþý kanýksýyor. Böylelikle kanýksanan nefret söylemiyle nefret suçlarýnýn örgütlenmesinin önü açýlýyor.
SOSYAL MEDYANIN DENETÝMÝ ZOR
Bütün bunlarla beraber yeni medya kullanýmýna eriþebilen herkesin enformasyonlarýný paylaþma ve yayma olanaðýna sahip olmasý nefret söyleminin yeni medya üzerinden takibini ve denetimini zorlaþtýrýyor. Ayrýca yaþanýlan ülkede nefret içerikli ifadelerin internette yayýnlanmasý yasaklanmýþ olsa bile, baþka bir ülkeden gelen yayýnlara denetim uygulamak veya müdahale etmek mümkün olamýyor.
MEDYA; ÝYÝ NÝYET, ANLAYIÞ VE KÜLTÜRLERARASI SAYGIYA DAYALI BÝR DÝYALOG ÝÇÝN ZEMÝN HAZIRLAMALI
Yeni medyadaki nefret söylemi kullanýmý ve bunun nedenlerini iletiþim alanýndaki çalýþmalarýyla tanýnan Küresel Habercilik ve Söylem, Nefret Söylemi ve/veya Nefret Suçlarý, Azýnlýklar, Ötekiler ve Medya kitaplarýnýn yazarý, Galatasaray Üniversitesi Ýletiþim Fakültesi Öðretim Üyesi Prof. Dr. Yasemin Giritli Ýnceoðlu ile konuþtuk. Ýnceoðlu, nefret söylemine karþý medyanýn iyi niyet, anlayýþ ve kültürlerarasý saygýya dayalý bir diyalog için zemin hazýrlamasý gerektiðini söylüyor. Öte yandan yeni medyada nefret söyleminin çok daha kolay üretildiðine dikkat çekiyor.
Prof. Dr. Yasemin Ýnceoðlu: “Hýzlý yayýlým, etkileþimsellik gibi özellikleri nedeniyle nefret söylemi yeni medyada çok daha kolay üretiliyor. Bir yandan kiþi belirli bir gruba aidiyeti yüzünden aþaðýlanýyor, hedef gösteriliyor. Diðer yandan nefret söylemi üreten gruba güç ve önem atfediyor. Bu açýdan sakýncalý. Bazý gruplar bu yolla kendi deðerlerini artýrma yanýlsamasý içinde ‘diðerlerini’ deðersizleþtirme ve itibarsýzlaþtýrma sürecine müdahil oluyorlar. Bu durum özellikle ‘hayali cemaatlerin’ yaratýldýðý sosyal medyada tehlikeli olabiliyor. Ýnsanlar birbirlerine gaz vererek ýrkçýlýðý, þiddeti körükleyip belli gruplarý hedef alýyor. Resmen tetikçilik yapýlýyor. Bu her zaman çok sistematik, planlý programlý yapýlmýyor ama adeta linç kampanyasýna dönüþebiliyor, dikkatli olmak lazým.”
SURÝYELÝLERE YÖNELÝK YANILTICI SÖYLEMLER
Yeni medya Suriyelilere yönelik nefret söylemi kullanýmýnda bununla birlikte ayrýmcý dilin üretiminde, yaygýnlaþmasýnda ayný zamanda kabul görmesinde önemli bir etkiyle karþýmýza çýkýyor. Yeni medya ortamlarý bilinçli ya da bilinçsiz olarak mülteciler hakkýnda yanýltýcý bilgi ya da nefret içeren enformasyonlarýn çok daha hýzlý yayýlmasýna sebep oluyor. Sosyal medyada servis edilen bilgiler çoðu kez doðruluðu araþtýrýlmadan kabul edilirken denetim güçlüðünden dolayý mültecileri hedef alan söylemlerin çoðalmasýna ve popüler olmasýna ortam hazýrlýyor.
Öte yandan kaynaðýn niteliði de bu ortamý etkiliyor. Dolayýsýyla, yeni medyanýn etkileþimi mümkün kýlan yapýsý ile kullanýcýlarýn sorumluluktan geri durma potansiyeli, nefret söylemlerinin ve bu söyleme ortam hazýrlayan yanýltýcý enformasyonlarýn daha kapsayýcý bir kamusal alanda dolaþýma girmesine, daha kolay üretilmesine ve hatta içselleþtirilerek meþrulaþmasýna neden oluyor. Yeni medyanýn hatalý veya bilinçsiz kullanýmýndan ya da kullanýcýlarýn ifade özgürlüðü ile nefret söylemi arasýndaki farký bilmemesinden kaynaklanan bu durum toplumda ‘öteki’ niteliði kazanan Suriyelileri hedef alan söylemlerin yaygýnlaþmasýný kolaylaþtýrýyor. Bu durum ise kullanýcýlarýn etik kodlarý çerçevesinde þekillenerek süreklilik arz ediyor.
SANAL ALEMÝ ANLAMANIN YOLU: MEDYA OKURYAZARLIÐI
Prof. Dr. Yasemin Ýnceoðlu: “Medya okuryazarlýðýnýn devreye sokulmasý önemli zira bu, medyada þiddet ile baþa çýkmanýn en önemli yollarýndan biri. Ayný zamanda, demokratik toplumlarda katýlýmýn saðlanmasý açýsýndan önemli olduðu kadar, sosyal adaletin ve eleþtirel vatandaþ olmanýn gereklerinden birini de oluþturmakta. Bazý eleþtirmenler medya okuryazarlýðýný bir ‘felsefe’, ‘sonsuz bir süreç’ ve ‘eleþtirel bir düþünce biçimi’ olarak algýlamak gerektiðini düþünmekteler. Bu düþünce biçimini þu maddelerle özetlemek mümkündür; fanteziyi gerçekten ayýrma yeteneði, medya mesajlarýnýn belirli sonlarý olan yapýlar olduðunu anlamak, medyanýn bölgesel/küresel topluluklardaki ekonomik, politik, sosyal ve kültürel rolünü anlamak, insanýn kendisinin ve diðerlerinin demokratik haklarýný anlamasý; uzlaþma, direniþ, kültürel kimlik, vatandaþlýk gibi.”
NELER YAPILABÝLÝR?
Nefret söylemi kullanýmýnýn yeni medya içinde en aza indirilmesi ya da kontrol altýna alýnmasý açýsýndan birtakým çalýþmalar yapýlabilir. Böylelikle en azýndan ifade özgürlüðü ile nefret söylemi arasýnda ince çizgi kesin bir þekilde belirlenmiþ olup, nefret söylemi kullanýmý azaltýlabilir. Bu çalýþmalar þu þekilde sýralanabilir:
- Yeni medya ortamlarýndaki editörlere yönelik nefret söylemine karþý farkýndalýk kazandýrýlmasý, eðitim verilmesi.
- Yeni medya ortamlarý için etik ilkeler oluþturulmasý.
- Kullanýcý sözleþmelerinde nefret söylemine karþý tedbir alan ifadelere yer verilmesi.
- Neden nefret söylemi kullanýmýnýn idrak edilmesi ve çözümü için sorunlarýn kaynaklarýna inilmesi, bu sorunun her açýdan ele alýnmasý.
- Yeni medya ortamlarýný kullananlara farkýndalýk kazandýran eðitimlerin verilmesi ve yeni medya okuryazarlýðýnýn geliþtirilmesi.
- Yeni medya ortamýnda nefret söylemi kullanýmýný takip etme teknik alt yapýsýnýn geliþtirilmesi.
- Nitelikli enformasyon üretiminin örneklendirerek çoðaltýlmasý.
