Bakan Özhaseki: Ýstanbul 5 senede depreme hazýr hale getirilir

Çevre, Þehircilik ve Ýklim Deðiþikliði Bakaný Mehmet Özhaseki, CNN Türk Tarafsýz Bölge programýnda Ahmet Hakan'ýn sorularýný cevapladý.

Bakan Özhaseki'nin açýklamalarýndan öne çýkan satýr baþlarý:

Ýçinde oturduðumuz konutlarý daha güvenli hale getirebilirsek, hiçbir þeyden korkmamýza gerek yok. Eðer saðlýklý deðil ise her sallantýda korkabiliriz. Kentsel dönüþümle ilgili 2012'de bir yasa çýktý. Ondan öncesinde bir yasa yoktu. Uzunca bir süre belediye baþkanlýðý yaptým. Kendi gücümüzle yol bulmaya çalýþýrdýk o dönemde. Yasa çýkýnca, iyi bir zemine oturmuþ oldu ve destekler baþladý. Bakanlýk planlamalarda yardýmcý da oluyor. Yasa envai çeþit kentsel dönüþümü kolaylaþtýracak çözüm getiriyor. Nüfusumuzun yüzde 71'i birinci ve ikinci derece Deprem bölgesinde oturuyor. Bizim için milat 99 depremi. 99 depreminden yasal mevzuat öyle hazýr hale getirildi ki, 8 büyüklüðündeki depreme dayanýklý binalar yapýldý. Tabii burada önemli olan mevzuata uygun yapýlmasý. Eskiden yapý denetim firmalarý yoktu. Bu eksik görülünce yapý denetim firmalarý ihdas edildi. Yapý denetim binalarý her aþamada kontrol ediyor. Þunu gördük; yapý denetim firmalarý baðýmsýz olunca o firmalarýn mühendis dahi göndermediðini gördük. Biz de buna göre mevzuatý düzenledik. Daha sonra bir yasa daha çýktý. 5 yýlda bir kolon kesilmiþ mi vs diye kontrol ediliyor. Bu yasa da 6 þubat depremlerine yakýn çýktý.

ÝSTANBUL'A ÖZEL DEPREM YASASI

Ýstanbul'da kentsel dönüþümün önünde çok engel var. Bugüne kadar 800 bini konutu dönüþtürmüþtür. 11 yýl içerisinde yapmýþýz bunu. Bu yeterli deðil. Ýnsanlarýn ihmalkarlýðý, belediyelerin aðýr davranmasý gibi nedenlerden rakam bu. Bir takým pürüzler karþýmýza çýkýyor. Ýþi durdurmak için dava açýlýyor. Ýdeolojik davranan avukatlar, binlerce insanýn hakkýna girecek þekilde olayý bir yere götürüyorlar. Fikirtepe'de bir faciayla karþýlaþtýk. Ayný arsa üzerinde 3 müteahhit var. Böyle yapamazsýnýz. Biraz iþi kolaylaþtýran kötü insanlarýn önünü kesen bir yasa yapmalýyýz. 11 yýl daha süremiz var mý bilmiyorum. Bilim insanlarý daha kýsa süre söylüyorlar. Hocalar hep süre doldu diyor. Allah inþallah hiç vermez. Verirse de geç versin.

"4'LÜ BÝR STRATEJÝ HAZIRLADIM"

Tüm çabamýz yapabildiðimiz en kýsa sürede kentsel dönüþümü yapmak. 4'lü bir strateji hazýrladým. Birinde kentsel dönüþümün hýzlanmasý. Yasayý çýkarmak için psikoloji uygun. 15-20 gün içerisinde yasa için ana çerçeveyi çizerim. Kabine'de sunum yaparým ve hükümetin programý haline getiririm. Meclis'i olaðanüstü toplantýya çaðýrýrým eðer açýlmamýþ olursa. Yerinden dönüþümde yeniden ev yaptýrmayacaðýz evler var. Bunlara rezerv alandan yer vereceðiz. Boþalan yere bina yapmayacaðýz. Avrupa Yakasý'nda bulduðumuz yer 6-7 ilçenin sýnýrýnda. Zemin artý 4'ü geçmeyecek müthiþ proje hazýrladýk. Mali tablo uygun olursa, baþlayýp biz yapabiliriz 350 bin konutun. Olmadý müteahhide verebiliriz. Altyapýsýný vs biz yapacaðýz tabii ki. Fatih, Bakýrköy, Güngören'de o kadar sýkýþýk ki yerler, orada ortaya çýkacak alaný belediyenin hizmetleri için kullandýracaðýz. O alanlarý baþka þekilde imara açmak yanlýþ olur. Ana prensip o alanlarýn sosyal donatý alaný olarak kullanýlmasý. Nüfusu artýrmak asla istemiyoruz. Yarýsý bizden kampanyasý baþlatýldý. vatandaþ kendi evini yýkýp yeniden yapmak ya da güçlendirmek istiyorsa yarýsý bizden. 1 milyon 20 bin müracaat var. Ýþe baþlayacaðýz diyen 21 bin bina var. 3'te 2'sinde anlaþma saðlayan 14 bin bina var. Böylelikle 200 bin daireyi dönüþtürmüþ olacaðýz.

"5 SENEDE ÝSTANBUL DEPREME HAZIR HALE GETÝRÝLÝR"

Bu yasanýn detaylarý için epeyce bir þeyler söyleyebilirim ama birkaç örnek vermek istiyorum. Çukur eylemlerinin olduðu dönemde teröristler birçok evi siper olarak kullanmýþtý. Burada evleri yapamýyorduk. Çünkü ev üzerinde çok ortak vardý. Mülkiyete bakýlmaksýzýn bakanlýk gelir evi yapar ve sonra mülk sahiplerine daðýtýr þeklinde bir yasa çýkardýk. Yaptýk ve teslim ettik. Bu gerçekten bir beka meselesi. 3'te 2 yerine yüzde 50 hususunda ýsrar edeceðim. Bir binanýn kentsel dönüþüme tabii olmasý için hak sahiplerinin yarýsý evet derse, iþe baþlayalým diyorum. 5 senede Ýstanbul depreme hazýr hale getirilir. Kentsel dönüþümü hýzlandýrýrýz. Yasayý çýkarýrýz. Rezerv alanlarda konut veririz. Yarýsý bizden kampanyasýyla da 200 bini konutu dönüþtürürüz. Çok iyimser bir þey ama dönüþtürme imkan ve kabiliyetimiz var diye düþünüyorum. Kentsel dönüþüm 2012 yasasýnda çýktý. 2012'den bu yana yapýlan 800 bin konut dönüþtürüldü. Bu 800 bin daire demek. 5.8 milyon baðýmsýz birim var Ýstanbul'da. Bunun içinde 1,5 milyonu riskli. 600 bini ilk olarak yapýlmasý gerekiyor. 188 yerde kentsel dönüþüm çalýþmalarý devam ediyor Ýstanbul'da. Rezerv alanlar ise 350 bin konutu kurtarýyor.

BAKAN ÖZHASEKÝ ANTAKYA'DAKÝ KENTSEL DÖNÜÞÜM ANISINI ANLATTI

Yýl 2017 ya da 2018'di. Antakya'da bir belediye baþkanýmýz vardý. Arkadaþýmýz bana gelerek buranýn dönüþmesi gerektiðini yardým edersek, iþin altýndan kalkabileceðini söyledi. Atladýk gittik Antakya'ya yýkýmý yapmaya. Alana gittik ama bakýþlar nahoþtu. Onlarý gördüm ama bir þey demeden geçtim yerime oturdum. Belediye baþkan arkadaþýmýz, 'Sayýn Bakaným hoþ geldiniz' derken küfürler baþladý. O adamcaðýz o iki üç cümleyi nasýl kurdu bilmiyorum. Belediye baþkaný tedirginlikle selam verdi ve oturdu. Sonra beni çaðýrdýlar. Protokol konuþmasý yapmadan, 'Kentsel dönüþüm istemiyorsunuz deðil mi?' dedim. 'Hayýr istemiyoruz' dediler. Ben de 'Tamam yapmýyoruz' dedim. 'Rahat olun' dedim. 'Sizden bir ricam var' dedim. 'Sizin için geldim' dedim. 'Mümkünse oturun sohbet edelim ve yine yapmayýn derseniz yapmayacaðýz' dedim. Türkiye'de 2 müthiþ fay hattý var, biri Ýstanbul'a doðru gidiyor biri de Doðu Anadolu Fay Hattý. Bunlar hareket ediyor. Burada felaket durum bizi bekliyor, bu evlerde a partili b partili kalmayacak, hepimizi götürecek dedim. Belediye baþkaný size az verdiyse size çok vermek uðraþayým. Sabaha kadar sizi dinleyeceðim sonra da sizle kentsel dönüþüme burada baþlayalým. Buradaki tehlikeyi uzun uzun anlattým. Ofise oturdum ve uzun bir kuyruk oluþtu. Her gelen derdini anlattý. Saatlerce dil döktüm ve ikna edemedim. Deprem olduðunda da ilk oraya baktým. O mahalle yok olmuþ. O insanlar da yok. Maalesef hayatýný kaybettiler. Kimse orada rantsal dönüþüm olsun istemiyor ki, kentsel dönüþüm olsun istiyoruz. Kolaycý bir laf bulmuþlar ve oradan yürüyorlar.

"ÝSTANBUL'U DEPREMÝ HAZIRLAMANIN 3 AYAÐI VAR"

Ýþin 3 tarafý var. Ýstanbul'u depremi hazýrlamanýn 3 ayaðý var. Birisi bakanlýk. Zaten bizde o irade var. Çatý kuruluþ bakanlýk. Ýkincisi belediyeler. Belediyelerin riskli yapýlarý tek tek tespit edip, vatandaþý çaðýrýp konuþmasý gerekiyor. Sadece ilçe deðil büyükþehrin de bu iþe iyi bakmasý gerekiyor. Bakanlýkta toplantý yaptýk. 39 belediyeden ve büyükþehirden geldiler. 2-3 daha toplantý yapýp herkesin ne düþündüðünü tespit edeceðiz. Çalýþmaya en son halini verdikten sonra arkadaþlarla ben toplantý yapacaðým. Sonra da kabineye sunup hükümet tasarýsýný haline getireceðiz. Üçüncüsü de elbette vatandaþ. Mülk sahibi o. 2-3 yýl kirada oturacak da onlar. Vatandaþ olumlu yaklaþýrsa iþimiz çok kolaylaþýr. 10 kiþi var diyelim. 9 kiþiyle anlaþýn sonra bana gelin diyor. Anlaþýp gidiyoruz ve 2-3 mislini istiyor. Ve bu noktada süreç 2-3 yýl uzuyor. Yeni yasayla bu süreç uzamayacak. Bilim adamalarý þöyle söylüyor. Bir kenti depreme hazýrlamak için binalarý yenilersiniz. Bunun masrafý 1 birim ise deprem olduktan sonra masraf bunun tam 7 katýdýr diyor. Ve canlar hayatýný kaybediyor. Onun için bu iþlerde daha hýzlý davranmamýz gerekiyor. Keþke 11 ilde 850 bin baðýmsýz birimden söz ediliyor. Bunun için harcanacak para 100 milyar dolarýn üstünde. Eðer kentsel dönüþüme 15 milyar dolara harcasaydýk o canlarýmýz toprak altýnda olmazdý þimdi. Deprem bölgesindeki tüm belediyeleri davet ettim bakanlýða. CHP'li belediyeler de geldi. Orayla ilgili düþündüðümüz konularý kendilerine anlattým. 'Size de uygun geliyorsa, bakanlýða alýp devam etmek istiyorum' dedim. Onlar da kabul ettiler. 25 yerde dönüþüm ofisleri açtýk ve imar yetkisini aldýk. Bunun yasal altyapýsýný da hazýrladýk.

Bundan sonra yapýlacak binalarda 4 kýrmýzý çizgimiz var. Birincisi fay hatlarýnýn olduðu yerde yapýlaþma olmayacak. Ýkincisi sývýlaþmanýn olduðu zeminlerde yapýlaþmaya izin verilmeyecek. Üçüncüsü dere yataklarý asla imara açýlmayacak. Dördüncüsü mimarlýk/mühendislik hizmetlerinde sýfýr tolerans uygulanacak. Bunlar deprem bölgesinde geçerli. Ýnþallah Ýstanbul'da arkadaþlar bunu uygularlar. Çünkü imar yetkisi ilçe belediyelerde. Bu kýrmýzý çizgilerin tüm Türkiye'de geçerli olmasý için zorlayacaðýz. Japonya'da insanlar ne kadar evlerinde oturuyorsa bizim insanlarýmýz da öyle oturacak.

YARISI BÝZDEN KAMPANYASI VE BENZER FÝKÝRLER

Þuana kadar bulabildiðimiz fikirler projeler bunlar. Bunlarý söylemek çok kolay, teoride anlatmak çok kolay ama uygulamasý önemli. Ýlk etapta bunlarýn uygulanmasý için gayret edeceðiz. Bunlar uygulanýrsa zaten birçok sorunumuz çözülecek.

BANKALARIN KENTSEL DÖNÜÞÜM ÝÇÝN KREDÝ VERMEMESÝ

Bankalarýn ne durumda olmadýðýný bilmiyorum ama bizim de vereceðimiz destekle yaptýrabilir. Bankalarýn durumu ne, hangi þartlarda veriyorlar ya da vermiyorlar çok bilmiyorum.

YERÝNDE DÖNÜÞÜM KAMPANYASI

500 bin lira hibe, 800 bin lira da kredi vereceðiz konutlar için. Dükkan için de 200 bin TL hibe, 500 bin TL'ye kadar da kredi desteði vereceðiz. 100 metrekarelik ev için ortalama maliyet 10 bin TL. TOKÝ standardýnda bir ev yapmasý için 1 milyon TL'ye ihtiyaç var. Siz yapýn, biz 2-3 aþamada vereceðiz diyoruz. En düþük verilen para 1 milyon TL. Þuan 164 bin vatandaþýmýz baþvurdu. Depremzedenin iþini kolaylaþtýrmak için her þeyi yaptýk. Deprem bölgesinde 180 bin konutun ihalesini yaptýk. Bulabildiðimiz rezerv alanlarda bu konutlara baþladýk. Kasým ayýnda teslim edeceðiz. Cumhurbaþkanýmýzýn 319 bin konut sözü var. Yarýn da Kahramanmaraþ'a gideceðim ve temel atacaðýz. Vatandaþ anlaþýrsa inþaat en fazla 2 sene sürer. Böylelikle 3 yýlý bulmadan hayat orada normalleþmiþ olur.

"ELÝMÝZDEKÝ TÜM ÝMKANLARI DEPREM BÖLGESÝNE AKTARIYORUZ"

1 yýl içerisinde 319 bin konutu yapacaðýz. 680 bin konutu yapacaðýz. Bunun 140 bini köy evi. Diðerleri þehirdeki konutlar. 319 bin konutu yaparsak, vatandaþ da 200 bin konutu yerinde dönüþtürürse, sorunun büyük bölümünü çözmüþ oluruz. Yerinde dönüþüme baþvuru yapanlarýn sayýsýnda memnunum. Günde 2-3 bin kiþi baþvuru yapacaðýz. Bu iþin özeti; alýn parayý binanýzý yapýyorum diyoruz. Bu iþin en önemli kýsmý finansal kýsmý. Kolay deðil 100 milyar dolar. Ýller Bankasý'nýn belediyelere verdiði krediyi durdurduk. Elimizdeki tüm imkanlarý o bölgeye aktarýyoruz. 465 bin kiþi konteynerde yaþýyor. 80 bin kadar insan sosyal tesislerde kalýyor. 320 bin aileye de kira yardýmýnda bulunuyoruz.

KONUT VE KÝRA KRÝZÝ

Pandemiyle baþlayan süreç, Rusya-Ukrayna savaþý arz talep dengesini bozdu. Deprem bölgesindeki 320 bin aileye kira yardýmý yapýyoruz. Bunlar oradan çýkýp diðer þehirlere gitti. Belki de Ýstanbul'a 50 bin aile geldi. Bunlar da evlere talip oldu. Kiralýk ev sayýsý da azalýnca fiyatlar yükseliyor. Arz-talep dengesi bozulmuþ. Arsa üretmemiz gerekiyor. Bunun için de en iyi yer Hazine arsalarý. Ýstanbul'da rezerv alanlarda 20 milyon metrekare yer bulduk. Yasaklý yerler var. Oralar boþ görünse de bir þey yapýlamýyor. Kimse kirada kalmak istemiyor. Ýnsanlar konut sahibi olmak istiyor kültürel olarak. Önümüzdeki dönemde de konuta yatýrým artacak gibi gözüküyor. Bizim için önemli olan arsa üretmek ve bunu arza dönüþtürmek.