Deðiþen bölgesel dinamikler Türkiye ve Irak arasýnda yeni bir dönemin habercisi!

Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Öðretim Üyesi Prof. Dr. Murat Yeþiltaþ, Cumhurbaþkaný Erdoðan'ýn Irak ziyaretinin önemli baþlýklarýný ve ziyarette yapýlan anlaþmalarýn iki ülke için ne ifade ettiðini AA Analiz için kaleme aldý.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan'ýn son Irak ziyareti, Türkiye ile Irak arasýndaki iliþkilerde yeni bir sayfa açma potansiyeli taþýyor. Cumhurbaþkaný Erdoðan, Baðdat ve Erbil'i kapsayan bu ziyarette, Türkiye'nin bölgedeki stratejik önceliklerini ve diplomatik baðlarýný güçlendirme arzusunu bir kez daha gözler önüne serdi. Bu anlamda Cumhurbaþkaný Erdoðan'ýn Irak ziyaretinde varýlan mutabakat, özellikle Mayýs 2023 seçimleri sonrasýnda Irak'ýn Türk dýþ politikasýndaki öneminin de altýný çiziyor. Irak'a geleneksel olarak güvenlik ve ekonomik önceliklerden bakan Ankara, yeni dönemde daha kapsamlý bir bakýþ açýsýyla yaklaþýyor. Özellikle de son aylarda yaþanan bölgesel geliþmeler ikili iliþkileri daha da kritik hale getirdi.

- IRAK'LA ÝNCE ÝÞLENMÝÞ BÝR DÝPLOMASÝ SÜRECÝ

Ziyaret uzun bir müzakere ve ince iþlenmiþ bir diplomasinin son halkasý olarak görülebilir. Zira son 8 ay içinde Ankara ve Baðdat arasýnda kritik görüþmeler gerçekleþti, bütün taraflarla bir araya gelindi ve bütün sorunlar masaya yatýrýldý. Bu nedenle iki ülke iliþkilerinde ve bu iliþkiden mülhem var olan sorunlarýn çözümü konusunda yeni bir döneme girildiði söylenebilir. Ancak henüz bütün sorunlarýn tam olarak çözüldüðünü söylemek pek mümkün görünmüyor. Baþta terörle mücadele olmak üzere atýlmasý gereken birçok adým ve kat edilmesi gereken uzun bir yol bulunuyor.

Bu ziyaret Türkiye-Irak iliþkilerinin 3 önemli ilkesel sütununu ortaya çýkardý. Bunlardan ilki bütünsellik konusudur. Hem Ankara hem de Baðdat iliþkilere daha bütüncül bir perspektiften bakýyor. Terörle mücadelede baþarýya ulaþmadan Kalkýnma Yolu projesinin tam anlamýyla baþarýya ulaþmasý zor görünüyor. Ýkinci ilke ise sürdürülebilirliktir. Her iki aktör de iliþkilerde geçmiþ dönemlerde yaþanan kesintilerin yeniden yaþanmasýný istemiyor. Zira Baðdat yönetimi Irak devletinin kurumsallaþmasý konusunda istikrarlý bir politika izlerken Ankara da kurumsal bir iliþkisinin kurulmasýný iliþkilerinin sürdürülebilirliði için en önemli kolaylaþtýrýcý unsur olarak görüyor. Üçüncüsü ise sorun çözücü yaklaþým ve bu konuda ortaya çýkan karþýlýklý siyasi iradedir. Bu noktada baþta terör meselesi olmak üzere birçok anlaþmazlýk konusunun çözülmesine yönelik bir yol haritasý ortaya koyulmuþ oldu. Ýki ülke arasýnda uzun yýllardýr süregelen su meselesine dair ilk defa ciddi bir çerçeve oluþturulmuþ durumda. Hem Baðdat hem de Ankara su konusunun ne kadar kritik olduðunun farkýnda ve bu konuda adým atmaya hazýr görünüyor.

- ORTAK VE STRATEJÝK ÇIKARLARA DAYALI BÝR ÝÞBÝRLÝÐÝ

Ziyaretin ilk duraðý olan Baðdat'ta Cumhurbaþkaný Erdoðan, Irak Cumhurbaþkaný Abdullatif Reþid ve Baþbakan Muhammed Þiya es-Sudani ile bir araya geldi. Görüþmelerde, iki ülke arasýnda 26 iþbirliði anlaþmasý imzalandý. Bu anlaþmalar güvenlik, ekonomi, ticaret ve eðitim gibi çeþitli alanlarda iþbirliðini öngörüyor. Cumhurbaþkaný Erdoðan ve Sudani'nin ortak basýn toplantýsýnda, iki ülkenin bölünmez güvenliði ve karþýlýklý istikrar hedeflerine vurgu yapýldý, bu da her iki tarafýn da ortak ve stratejik çýkarlara dayalý bir iþbirliði içinde olduðunu gösteriyor.

Erbil ziyareti ise Türkiye'nin Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) ile iliþkilerini pekiþtirme ve terör örgütü PKK ile mücadelede iþbirliðini artýrma hedeflerini güçlendiriyor. Erbil, Türkiye için stratejik öneme sahip ve bu ziyaret, Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ile olan iliþkileri daha da saðlamlaþtýrarak, bölgede terör örgütü PKK'ya karþý ortak mücadelede kritik bir rol oynuyor. Öte yandan ziyaret öncesindeki ince diplomasi Süleymaniye'deki Kürdistan Yurtseverler Birliði (KYB) yönetiminin yalnýzlaþtýrýlmasýna ve terör örgütü PKK ile olan iliþkilerini yeniden düþünmesine neden oldu. Erbil'de ziyaret öncesindeki hava, Türkiye'nin bölgedeki istikrar, güvenlik, kalkýnma ve ekonomi için ne kadar önemli olduðunu gösteriyor.

- ÇATIÞMALARIN GÖLGESÝNDE GÜÇLÜ BÖLGESEL ORTAKLIK

Ziyaret ayný zamanda iki ülke arasýnda önemli bir ekonomik iþbirliði projesi olan Kalkýnma Yolu Projesi'ni de içeriyordu. Bu projeyle, Basra Körfezi'nden Türkiye'nin Ovaköy sýnýrýna kadar uzanan bir demir ve kara yolu aðý planlanmakta olup, bölgesel tedarik ve ulaþým zincirlerine alternatif bir rota sunularak iki ülkenin stratejik deðerine katký saðlanýyor. Proje ayný zamanda bölgesel ortaklýk imkanlarýný arttýrýyor ve uzun zamandan bu yana ilk defa Irak üzerinden bir konsensüsün oluþmasý için güçlü bir zemin hazýrlýyor.

Ziyaretin belki de en önemli ayaðýný ise terörle mücadele oluþturuyor. Özellikle terörle mücadele baðlamýnda, Türkiye'nin Irak ile geliþtirdiði stratejik ortaklýk, terör örgütü PKK için ciddi bir askeri baský oluþmasý için fýrsat sunuyor. Zira Türkiye ve Irak'ýn askeri iþbirliði, bölgedeki güvenlik dinamiklerini þekillendirmede önemli bir faktör olarak öne çýkýyor. Terör örgütü PKK'nýn bölgedeki hareket kabiliyetinin kýsýtlanmasý ve Irak'ýn terör örgütü PKK'yý yasaklý bir örgüt olarak tanýmasý, iki ülke arasýnda var olan güvenlik iþbirliðinin ne kadar pekiþtiðini gösteriyor. Ancak PKK'ya yönelik askeri bir harekatýn ortak bir zeminde nasýl ilerleyeceði merak konusu. Cumhurbaþkaný Erdoðan'ýn Baðdat'taki basýn toplantýsýnda dile getirdiði gibi, Irak'ýn PKK'yý bir terör örgütü olarak ilan etmesi kritik bir eþik olacaktýr ve iki ülkenin askeri düzeyde ortak hareket etmesini kolaylaþtýracaktýr.

Bu ziyaret, sadece Türkiye ve Irak arasýnda deðil, genel olarak Orta Doðu'daki istikrar ve iþbirliði çabalarýnda da yeni bir milat oluþturuyor. Cumhurbaþkaný Erdoðan'ýn diplomatik hamlesi, bölgesel çatýþmalarýn gölgesinde, iki ülke arasýnda süregelen ve derinleþen bir iþbirliðinin ve karþýlýklý anlayýþýn altýný çiziyor. Irak'ýn küçük bir Orta Doðu olduðu gerçeði dikkate alýnýrsa Ankara-Baðdat hattýndaki varýlacak uzlaþýnýn sürdürülebilir bir zeminde devam ettirilmesi genel olarak bölgeye olumlu yansýyacak sonuçlar üretecektir.

Sonuç olarak, Cumhurbaþkaný Erdoðan'ýn Irak ziyareti, Türkiye'nin bölgede aktif ve etkili bir diplomasi yürüttüðünün ve stratejik etkileþimini artýrma niyetinin açýk bir göstergesi olarak deðerlendirilebilir. Deðiþen bölgesel dinamikler Ankara-Baðdat iliþkilerinde yeni bir dönemin habercisidir. Irak'ta elde edilecek baþarýlar, Ankara'nýn Orta Doðu siyasetindeki rolünü de güçlendirecek geliþmelerin baþlangýcýna iþaret edebilir.

* Makalelerdeki fikirler yazarýna aittir ve Anadolu Ajansýnýn editöryal politikasýný yansýtmayabilir.