Ýdlib’in anahtarý Ankara’da
Suriye’de tartýþmalarýn odaðýndaki Ýdlib’e yakýn gelecekte bir operasyon gündemde. Ýran ve Rusya iþbirliði arayýþý için Ankara’ya diplomatik çýkartma yaparken, geliþmelerden tedirgin olan Amerika da Türkiye ile mutabakat arayýþýný hýzlandýrdý.
- Ýran genelkurmay heyetinin ardýndan Rus Genelkurmay Baþkaný ve ABD Savunma Bakaný Ankara’ya geliyor. Ana konu Suriye, ancak alt baþlýðý Ýdlib, Afrin ve Münbiç operasyonlarý.
- Ýran destek aradý; ABD ve Rusya ‘vermeyin’ diyecek. Türkiye ABD’li bakan Mattis’ten PKK/PYD/SDG’ye karþý ‘söz’den fazlasýný bekliyor. ABD ve Ýran’la ‘güven sorunu’ sürüyor.
Ýran Genelkurmay Baþkaný Tümgeneral Muhammed Bakýri, aralarýnda ABD’nin ‘terör’ listesine almaya çalýþtýðý ve bu yüzden yurtdýþýna çýktýklarý pek görülmeyen Devrim Muhafýzlarý komutanlarýnýn da bulunduðu 9 kiþilik bir heyet ile Ankara’da üç gün görüþmelerde bulundu. Ayný günlerde Rusya Genelkurmay Baþkaný Valeriy Gerasimov Ankara’dan randevu istedi. Hemen ardýndan da ABD Savunma Bakaný James Mattis’in 23 Aðustos’ta Ankara’ya geleceði açýklandý.
Rusya, ABD ve Türkiye genelkurmay baþkanlarý en son 6 Mart 2017’de Antalya’da sürpriz bir çalýþma toplantýsý yapmýþtý.
Konu genel baþlýðýyla ‘Irak-Suriye’, ancak özelde Türkiye’nin Fýrat Kalkaný bölgesi ve olasý Ýdlib, Afrin, Münbiç operasyonlarý.
Peki ABD, Rusya ve Ýran Ankara’dan ne istiyor, ne öneriyor; Ankara’nýn stratejisi ve yol haritasý ne?
ABD yine ‘ikna’ya geliyor
ABD’nin Irak ve Suriye’de birinci hedefi DEAÞ; ikinci hedefi Ýran yayýlmacýlýðýný durdurmak. Bunun için Irak’taki Þii gruplarý ve Baðdat yönetimini Ýran’la baðlarý konusunda uyardý. Iraklý Þii lider Mukteda es Sadr, Suudi Arabistan Kralý Selman’ý ziyaret etti.
Hedef, Irak ve Suriye’deki Þii/Nusayri Araplarýn ‘Arap’ kimliðini öne çýkararak, Ýran’ýn etkisini kýrmak.
Bu konularda Türkiye ile politikalarý örtüþüyor. Rusya da bu konuda ittifaktan uzak deðil.
Ancak sorun ABD’nin üçüncü hedefinde:
ABD, Türkiye’yi PKK/PYD varlýðýný kabule zorlamaya devam ediyor.
PKK/PYD iliþkisini perdelemek için içlerine Arap unsurlar katarak SDG adýyla muhatap alýyor, ancak bu yapýdan genel olarak ‘Kürtler’ diye bahsediyor.
Böylece, PKK/PYD’nin sosyalist/seküler kimliðiyle, Esad rejimi ve Rusya’nýn önüne kabul edilebilir bir yapý koyuyor.
‘Kürtler’ tanýmlamasý da, IKBY/Barzani yönetiminin ‘milliyetçilik’ nedeniyle reddedemeyeceði bir kimlik kazandýrýyor. Barzani’nin ‘baðýmsýzlýk referandumu’, yarýn ortaya çýkacak durumdan önce ‘anavatan’ olarak ABD/Rusya destekli PKK’ya karþý avantaj elde etme çabasý olarak deðerlendirilebilir.
Ýran yayýlmacýlýðý tehdidi ise, Arap ülkelerinin PKK/PYD bölgesinin ‘Arap’tan arýndýrýlmasýna ses çýkarmamasýný saðlýyor.
ABD destekli PKK/PYD’nin Türkiye sýnýrý boyunca hakimiyet saðlamasý, ayný zamanda Rus askeri üslerinin bulunduðu Lazkiye’ye de komþu olmasý demek.
Bu projeye, Türkiye ile birlikte Rusya, Þam rejimi, Ýran ve Barzani yönetimi karþý.
Savunma Bakaný Mattis, bunun karþýlýðýnda Türkiye’ye iki öneride bulunuyor:
1- NATO müttefiki ve stratejik ortaðýz, Türkiye ile sarsýlmaz bir baðýmýz var.
2- PKK ile mücadele dahil haklý güvenlik endiþelerinizi gidermeye çalýþacaðýz.
RUSYA en çatýþmasýz müttefik
Ýran yayýlmacýlýðý konusunda Rusya da ‘ortak politika’nýn içinde. Rusya, Þam rejimi nezdindeki ‘koruyucu’ pozisyonunu, ‘sýnýrlý da olsa’ Ýran etkisini frenlemek için kullanýyor.
Ýran’la Türkiye’nin askeri olarak ne kadar iþbirliði yapabileceðini görmek istiyor, bu yüzden genelkurmay baþkaný Ankara’ya gelmek istedi.
ABD’nin PKK/PYD’ye ‘Lazkiye’ye komþu bir alan kazandýrmasýna karþý ve bu konuda Türkiye’ye yakýn.
Ancak örgütün Fýrat’ýn batýsýnda kalmak kaydýyla alan kazanmasý konusunda tavrý yok.
Türkiye’nin Fýrat Kalkaný bölgesini korumasý ve batýda Afrin, doðuda Münbiç’ten gelecek PKK/PYD tehdidine karþý operasyon yapmasýný destekliyor.
Ýdlib’teki El Kaide unsurlarýna yönelik operasyon için Türkiye ile birlikte çalýþýyor.
Karþýlýðýnda Türkiye’nin Þam’a karþý tutumunu ve Þam güçlerinin Halep’ten sonra Ýdlib’i de kontrolüne almasýna razý olmasýný istiyor.
ÝRAN güven inþa etmek zorunda
ABD’nin baskýsý, Rusya’nýn mesafeli duruþu ve Þam rejiminin Rusya’ya daha fazla ihtiyacý olmasý, Ýran’ý Türkiye ile ittifak aramaya yöneltti.
Ýran askeri heyetinin kalabalýk olmasý ve görüþmelerin 3 güne yayýlmasý ‘her konunun ayrýntýlý’ görüþüldüðünü gösteriyor.
Ýran, “ABD’nin PKK/PYD ortaklýðýný biz de desteklemiyoruz. Ýran, Rusya, Þam rejimi ve Türkiye iþbirliði yaparsa sorunlarý çözeriz” teklifi getiriyor.
Ve karþýlýðýnda Türkiye’ye, hassas olduðu iki ‘destek’ öneriyor:
1- PKK ile ortak mücadele, istihbarat paylaþýmý ve Türkiye’nin operasyonlarýndan kaçan PKK’lýlarýn sýnýr geçiþlerini önlemek.
2- Musul’dan sonra DEAÞ’tan kurtarýlmasý planlanan Türkmen kenti Telafer’e Ýran destekli Haþdi Þabi milislerini sokmamak.
TÜRKÝYE’NÝN YOLU ‘ÇOKLU ÝTTÝFAK’
ABD’nin oluþturmak istediði ‘PKK/PYD hattý Türkiye’yi Ýran’la ayný yere itiyor gibi görünse de; Türkiye, ABD’yi dýþlayarak Ýran ve/veya Rusya ile iþbirliði yapmak durumunda deðil.
Ayrýca, Ýran’ýn yayýlmacý politikalarýna, Þam rejimine verdiði desteðe ve Irak üzerindeki etkisiyle kurduðu Haþdi Þabi milislerine karþý. Üstelik, Ýran’ýn, PKK’ya karþý geçmiþte yapýlan anlaþmalara raðmen gereðini yapmamasýnýn getirdiði ciddi bir güvensizlik var.
Bu yüzden Türkiye Ýran’la ‘bütüncül bir Suriye politikasý’ anlamýnda ayný yerde olmaz.
l Türkiye, Ýran’ýn PKK ve Haþdi Þabi konusundaki sözlerini tutmasýný bekleyecek, kapýyý kapatmayacak. Suriye sorununun çözümü için Astana sürecinde masada olmasýný ve Þam rejimi üzerindeki ‘çözüm’ odaklý giriþimlerini destekleyecek.
l ABD ile PKK/PYD sorununu ‘ABD geri adým atýncaya kadar’ sürdürecek. ABD’nin ‘silahlarý geri alacaðýz’ savunmasý yeterli bulunmuyor. Ama Astana süreci, ‘çatýþmasýz bölgeler’, Ýran yayýlmacýlýðýnýn önlenmesi ve DEAÞ’la mücadele konusundaki ortak politikalarýný da sürdürecek.
l Rusya ile de Fýrat Kalkaný operasyonundaki iþbirliðini, o bölgedeki PKK/PYD/YPG tehdidine karþý yeni operasyonlar için de sürdürecek. Zira Suriye hava sahasýna giriþ Rusya’nýn onayýyla mümkün. Daha önce El Bab yakýnlarýnda YPG mevzileri Türk savaþ uçaklarý tarafýndan vurulmuþtu. Ayrýca, Ýdlib’den El Kaide unsurlarýnýn çýkarýlmasý ve çatýþmasýzlýk bölgesi oluþturulmasýnda operasyonel iþbirliðine de açýk.
Bu süreçte ‘Ýran etkisi azaltýlmýþ’ bir Suriye rejiminin Rusya tarafýndan temsil edilmesi de Türkiye için önemli. Zira Ankara’nýn beklentilerinin karþýlandýðý tek bölge, Rusya ve Þam’la komþu olduðu bu bölge.
Ýdlib’deki geliþmeler, Rusya ve Þam’la iliþkilerin geleceðini belirleyecek.
Ankara’daki trafiðin en önemli nedeni de, ABD ve Ýran’ýn bu sürecin dýþýnda kalmak istememesi.
