New York'ta sorularý cevapladý... BM Genel Sekreteri'nden Emine Erdoðan'a Baþkanlýk teklifi: Ülkem adýna memnuniyet duydum

Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan'ýn eþi Emine Erdoðan, aralarýnda Star Gazetesi Genel Yayýn Yönetmeni Nuh Albayrak'ýn da olduðu gazetecilerle bir araya geldi. Birleþmiþ Milletler (BM) Genel Sekreterliðinin özel davetlisi olarak New York'ta katýldýðý Sýfýr Atýk Özel Oturumu'nda BM Genel Kurulu'na hitap eden ilk Türk "First Lady" olan Emine Erdoðan, gazetecilerin sorularýný cevapladý.

"BM konuþmanýz çok güzeldi? Heyecanlandýnýz mý konuþmanýzda?" sorusuna Emine Erdoðan, "Aslýnda ben 2011'de BM'de konuþmuþtum. O yüzden heyecanlanmadým. Genel Kurulda konuþma yapan First Lady'nin çok olmadýðýný söylediler. Türkiye olarak ilanýnda öncülük ettiðimiz uluslararasý bir günde, proje hamisi olarak konuþmak çok gurur vericiydi" cevabýný verdi.

Soru: Ayrýca Guterres'in de konuþmasýnda gurur verici mesajlar vardý. Çok takdirle bahsetti sizden

Emine Erdoðan, "BM'de öðrendim Sýfýr Atýk Danýþma Kurulu Baþkaný olduðumu. Baþkan Yardýmcýsý da Þili oldu. Bu fýrsatý da çok iyi deðerlendirmeliyiz" dedi.

Soru: Bugünkü BM Genel Kurul süreci nasýl baþladý? Ýyi niyet beyanýný nasýl bu kadar çok sayýda First Lady imzaladý?

Emine Erdoðan, "BM'den ziyade özel görüþmede teklif etti. BMGS'de konuþmasýnda kabul ettiðini duyurdu. "30 Mart etkinliði öncesi Genel Sekreter ile özel görüþme yaptýk. Orada Danýþma Kuruluna baþkanlýk etmemi teklif etti. Emsali olmadýðýný da söylediler. Þahsým ve ülkem adýna tekliften memnuniyet duyduðumu ilettim. Baþkan yardýmcýsýnýn da Þili'den olacaðýný söyledi. Bu önemli fýrsatý deðerlendirmek için elimizden geleni yapacaðýz" ifadelerini kullandý.

Soru: Peki sizin Sýfýr Atýk merakýnýz nasýl baþladý? Siz neler uyguluyorsunuz? Bu iþin devamý nasýl gelecek?

Emine Erdoðan, "Atýk konusu hep önemsediðim bir konuydu. Aslýnda bizim kültürümüzde de böyledir, bilirsiniz. Kendi evimde de olabildiðince atýk üretmemeye, israf oluþturmamaya özen gösterdim. Ancak projeleþtirilmesi bir gün dergide okuduðum bir haberle baþladý. Evsel gýda atýklarýndan kompost yapýldýðýyla ilgiliydi. Biraz araþtýrma yaptým ve konunun önemini o zaman fark ettim. Evdeki yiyecek atýklarýný bahçeye kazdýklarý bir çukura atarak, diðer yaprak vs bir þeylerle karýþtýrýp gübre yapýyorlar. Ben bilmiyordum. Ama Anadolu'da biliniyor. Kompost makinelerinin çeþitlerini bulduk internetten. Ev tipi olanlarýný gördüm. Ben doðal gübre konusuna da kimyasallardan dolayý çok fazla önem veriyorum. Kimyasal gübreler maalesef hastalýk olarak bize geri dönüyor. Oradan çok üzülüyordum, ama ne yapmak gerektiðini de bilmiyordum. Kompost, buna en güzel çareymiþ. Hem atýklar gidiyor, çöp diye bir þey kalmýyor; hem de kompost ile doðal gübre oluþuyor. Beþtepe'nin bahçesindeki bütün aðaçlar, çiçeklerin gübresi bu yöntemle üretiliyor. Kompostun uygulanmasýný gittiðim her yerde söylüyorum, bilhassa belediyelere tavsiye ediyorum. Þu anda geldiðimiz noktada birçok kurumda ve evde kompost uygulamasý baþladý" dedi.

Soru: Zero Waste, yani sizin öncülüðünüzdeki sýfýr atýk projesi bu Birleþmiþ Milletler'in farklý yapýlarý içerisinde nasýl bir yere oturacak? Yani BM Genel Sekreteri bundan sonrasý için, yani biraz daha ... nasýl bir inisiyatif alacak, böyle isimler verdi mi, veriyor mu? Çünkü biraz da desteklemeye çok niyetli ve hevesli. Ama nereye oturtacak meselesiyle ilgili daha ileri götürebilir mi, kurumsallaþýr mý?

Birleþmiþ Milletler'de böyle bir oluþumun örneðinin olmadýðýný vurgulayan Emine Erdoðan, "Üç yýllýk bir proje, ama tabi ben de keþke kalýcý bir kurumsallaþma olsa diye düþünüyorum, ama tabii Birleþmiþ Milletler'in yapýsýnda ne yapýlabilir bilmiyorum. Zamanla araþtýracaðýz, keþke kalýcý bir fonksiyonu olsa. Ben hiçbir kampanyamda böyle kalýcý olmayan þeylere girmem. Bazen ilk zamanlar geldiðimde iþte bilmem ne kampanyasý haydi bilmem ne kampanyasý diyorlar ama 1 yýl sonra bitiyor, e niye bitiyor dedim, þaþýrdým yani. Bilmiyorum tabii neler oluyor burada. Bize çok yardýmcý oldular. Zaman gösterecek, yani ben de bilmiyorum henüz" dedi.

Soru: Nasýl iþleyecek, yani þimdi hedef olarak ya da adým olarak neler yapacaksýnýz, biraz daha somutlaþtýrmak gerekirse?

Emine Erdoðan, "Yani sýfýr atýkta neyi hedeflediysek, orada onu yapacaðýz. Bu kapsamda þimdi Sýfýr Atýk Vakfý kuruyoruz þimdi. Onun üzerinden devam edeceðiz" dedi.

Soru: Efendim, Sayýn Cumhurbaþkaný eminim bugünkü BM Genel Kurulunda sizi takip etti, sonrasýnda da hiç görüþme imkânýnýz oldu mu? Eleþtiri demeyeyim ama, size yönelik görüþü neydi...

Emine Erdoðan, "Canlý Ýzleyemedi, o sýrada önemli bir toplantý varmýþ Savunma Bakanlýðý'nýn, Milli Güvenlik Kurulu Toplantýsý. Sonra izledi. Ama çýkar çýkmaz aradý, Benden çok heyecanlýydý" ifadelerini kullandý.

Soru: Büyük þirketler atýk yönetimi konusunda kurumsallaþýyor birçok kurala uyuyor, ama sýfýr atýk bu konunun küçük iþletmeler ve bireylere inmesinde de etkili oldu mu?

Emine Erdoðan, "Yani büyük þirketler bizim için çok önemli, onlar daha büyük tahribatlar yapabiliyorlar. O yüzden denetimleri arttýrmak lazým, onlarla oturup konuþmak lazým; çok iþimiz var" dedi.

Soru: Günlük hayatta vatandaþlara önereceðiniz küçük bireysel önerileriniz var mý?

Emine Erdoðan, "Tabi tabi, onlarý belirleyip sunmamýz lazým, yani her konuda. Tabii bir yandan da biz de öðreniyoruz, yani ben bu iþin uzmaný falan deðilim, bir yandan öðreniyoruz, bir yandan da öðrendiklerimizi uygulamaya koymak istiyoruz. Yani bütün fikirlere de açýðýz bu anlamda" cevabýný verdi.

Soru: Evde bizler de bazý ayrýþtýrmalar yapýyoruz, ama toplama merkezleri çok uzakta, üþeniyoruz oraya kadar götüremiyoruz ne yapmalýyýz? Belediye mi yoksa nereden talep etmeliyiz?

Emine Erdoðan, "Aynen öyle, belediyelere, belediyelerin çok önemli rolü var, onlarsýz bir þey yapamayýz yani. Evet Bakanlýk var, belediye... Yani belediyeyi uygulama yapmýyorsa zorlamanýz lazým, imza toplamak lazým" dedi.

Soru: Yaptýrým gelmesi veya teþvik gelmesi lazým. Su israfýna iliþkin belki farklý uygulamalar gelmeli?

Emine Erdoðan, "Ýtalya'da 15 sene belki olmuþtur. Bir lokantaya gitmiþtik, biraz eski bir yer galiba. Orada yemekten sonra elimi yýkamak için yer istedim, kapalý bir yerde deðil, böyle antrenin sonunda bir lavabo var, orada elimi yýkayacaðým, baktým açma-kapama falan yok, sadece ayakla pedalý var, görmüþsünüzdür. Yani bunu ben kaç senedir, kaç bakana söyledim. Ne olur, o kadar güzel idare ediliyor ki, elinizi yýkýyorsunuz, o akýyor yani oradan, Mesela o ayak pedalýný bir uygulayabilsek harika bir þey, çünkü idare sizde, ama elle olmuyor, su akýyor böyle" dedi.

Soru: Tekstilde çevre sýfýr atýk üzerine de güzel þeyler yaptýnýz.

Emine Erdoðan, "Yani böyle her þeyle ilgilenince kafa patlatýyorsun, valla ne yapacaðýz bilmiyorum? Herkes bir elini taþýn altýna koysun" ifadelerini kullandý.

Soru: Efendim, çok önemli þeylerden biri bence þu oldu: Ben eskiden bu konularda yazý yazarken, televizyon programý yaparken diyorlardý ki; aman iþte ne gerek var, bir sürü önemli konu var, ne gerek var falan... Israrla yani, 80'li yýllarýn sonundan itibaren, çünkü dünyadaki trend böyleydi, Ýngiltere'de, Amerika'da bu konuda çok ciddi çalýþmalar yapýlýyordu. Fakat þimdi sizin bu gayretiniz ve liderliðinizle bence geri dönüþü olmayacak þekilde bir farkýndalýk oluþtu. Politikacýlarýn gündeminde de, çünkü iklim deðiþikliði deðil artýk bir iklim krizi olduðu ortaya çýktýðý için. Yani hiçbir yerde kar yaðmýyor, garip-garip þeyler oluyor, efendim Suudi Arabistan'da sel oluyor falan. Artýk insanlar doðrudan kendi hayatlarýna dokunduðunu gördükleri için gerçekten bir farkýndalýk var. Ama dediðiniz gibi bunu böyle nakýþ gibi iþlemek lazým, her noktada durmadan sürekliliðini saðlamamýz lazým.

Emine Erdoðan: Evet, sadece benimle mi düzelecek dememek lazým.

Soru: Bu noktada bilmiyorum belki vardýr, ben bilmediðim için, Milli Eðitim Bakanlýðý'yla mesela ders kitaplarýna sýfýr atýk, hani hep eðitim diyoruz, þimdiki çocuklar israf diyoruz ya, mesela ders kitaplarýnda öyle bir þey var mý?

Emine Erdoðan: Müfredatta vardý aslýnda, ama lise döneminde vardý iklim deðiþikliði, ama onun kapsamýný geliþtirdiler.

Soru: Efendim, benim oðlum anaokulunda 6 yaþýnda, tasarruf avcýsý olmuþ. Evde sürekli ýþýklarý kapatmaya çalýþýyor. Bir de ödül vermiþler, her gün iþaretliyor ne kadar tasarruf yaptým diye. Bu sürdürülebilir olmasýný saðlamak için sanýrým onlara emanet etmek lazým. Bizi o zorluyor. Biz ona iþte çeþmeyi kapat demiyoruz, o arkamdan geliyor ve her gün bir ödül alýyor... Bu bir çalýþma haline dönüþür mü, burada sizin önerileriniz olursa destek olur mu, belki Bakanlýk daha yoðun bir kampanyayý... Daha küçük yaþlardan belki hani Sýfýr Atýk Projesinin onlara daha anlaþýlýr þekilde olmasý... Ya da sizin ailede de var mý böyle tasarruf avcýlarý?

Emine Erdoðan: Hay maþallah, iþte böyle olmasý lazým. Çocuklarý yetiþtirirsek artýk inþallah geleceðimiz onlara emanet, inþallah kurtarýrýz geleceðimizi.

Soru: Sýfýr Atýk'la birlikte kadýnlar da çok sahip çýktý. Aslýna bakarsanýz tasarrufu da yapanlar kadýnlar. O zaman bu bir kadýn hareketi diyebilir miyiz?

Emine Erdoðan: Evet, çok haklýsýnýz. Böyle de diyebiliriz.

Soru: Ben bir þey sormak isterim merak ettiðim. Habitat Ýcra Direktörüyle konuþtuðumuzda özellikle bu depremden de arta kalan enkazýn kaldýrýlmasýyla ilgili olarak daha doðrusu ayrýþtýrýlmasýyla ilgili olarak neler yapýlabilir? Bunlar Lübnan'da da çok aðýrlýklý çalýþmýþlar. En son bizim örneðimiz buydu dedi. Sizinle konuþup-konuþmadýðýný sormuþtum ben kendisine, konuþuldu dedi...

Emine Erdoðan: Tabii, birlikte gittik bölgeye.

Soru: Yani bölgedeydiniz zaten, hemen akabinde yaptýk zaten röportajýmýzý. Acaba onunla ilgili Birleþmiþ Milletler, yani bu enkazýn ayrýþtýrýlmasýyla ilgili, yani Sýfýr Atýk Projesiyle de irtibatlý olarak neler yapýlýyor?

Emine Erdoðan: Habitat'ýn elemanlarý zaten bizim bölgede çalýþýyorlar, biraz önce birlikteydik, bizim bölgede olduklarýný söyledi. Zaten belli yapýlacak þey, Bakanlýðýmýz yapýyor, yani demiri ayrýþtýrýp tekrar kullanýma sokacaklar, betonu toz hâline getirip tekrar kullanacaklar. Cam atýklarý, ahþap atýklarý, tekstil atýklarý... Hepsi dönüþüm olacak. Onu biz biliyoruz...

Soru: Peki, ne kadar zaman alacaðýný öngörüyorsunuz ayrýþtýrmanýn, ne kadar zaman alacaðýný?

Emine Erdoðan: Ayrýþtýrma için bir þey diyemeyeceðim, bir yandan da evler yapýlýyor çünkü. Yani her þey birden yapýlýyor, zaman vermek zor.

Soru: Bir proje söz konusu olabilir mi?

Emine Erdoðan: Bugün IOM Uluslararasý Göç Örgütü direktörü ile görüþtük. Tam bunlarý konuþtuk, bizim hâlihazýrda yaptýklarýmýzý söyledi. Ayrýcý getirdikleri çadýrlarýn mutlaka geri dönüþmelerini biz üstleniyoruz, hiçbir çöp býrakmayacaðýz dediler. Bu önemliydi. Bir de ben þimdi çadýr ve konteynýrlarda tek kullanýmlýk yerine metal mutfak setlerinin daðýtýmýna önem veriyorum.

Emine Erdoðan, söyleþinin ardýndan gazetecilere "Sýfýr Atýk" kitabýný hediye etti.