Ülkeler arasý derin hareketlilik! Katar, Türkiye ve Ýran için araya girdi

Körfez'de uzun süren krizin ardýndan gelen uzlaþý, abluka ülkeleri ile Katar arasýnda hâlâ yavaþ ilerlerken Doha yönetimi, krizin baþladýðý günden bu yana bölgedeki konumunu geri kazanmak için çatýþmalarýn çözümünde ara buluculuk yapmak dahil çeþitli konularda bölgesel ve uluslararasý diplomatik çabalar yürütüyor.

Suudi Arabistan, Birleþik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn ve Mýsýr, 5 Haziran 2017'de "terör gruplarýný desteklediði" suçlamasýyla Katar ile tüm diplomatik iliþkilerini kesti ve bu ülkeye ekonomik ambargo uygulamaya baþladý. Katar, suçlamalarý reddederken bu durum Körfez bölgesinde krize yol açtý.

Krizin sona erdirilmesi için yürütülen çabalar bu yýlýn baþýnda sonuç verdi. Kuveyt Dýþiþleri Bakaný Ahmed Nasýr Muhammed es-Sabah, 4 Ocak'ta, Suudi Arabistan ile Katar arasýndaki kara, deniz ve hava sýnýrlarýnýn açýlmasý için anlaþmaya varýldýðýný duyurdu.

Suudi Arabistan Dýþiþleri Bakaný Faysal bin Ferhan Al Suud da 5 Ocak'ta El-Ula kentinde düzenlenen 41. Körfez Ýþbirliði Konseyi (KÝK) Zirvesi'nde, Katar'a ambargo uygulayan ülkelerin Doha ile diplomatik iliþkilerini yeniden tesis ettiðini ve ambargonun kaldýrýldýðýný açýkladý.

- Kuveyt ara buluculuðu sürdürüyor

Krizin baþladýðý günden bu yana taraflar arasýnda ara buluculuk yapan Kuveyt, uzlaþý saðlandýðýnýn duyurulmasýna raðmen hâlâ Katar ile diðer ülkeler arasýnda görüþleri yakýnlaþtýrmak için temaslarýný sürdürüyor.

Kuveyt Emiri Þeyh Nevvaf el-Ahmed el-Cabir es-Sabah, ay baþýnda Umman Sultaný Heysem bin Tarýk ile Bahreyn Kralý Hamed bin Ýsa'ya mektup gönderdi. Geçen ay da Katar Emiri Þeyh Temim bin Hamed Al Sani, Kuveyt Emiri'nden ikili iliþkileri güçlendirmeye iliþkin yazýlý bir mesaj aldý.

Arap medyasýnda bunlar, Kuveyt'in krizin sona ermesinden sonra da kapsamlý bir uzlaþý saðlanmasý için ara bulucu rolünü sürdürdüðü yorumlarýna neden oldu.

- Uzlaþý süreci yavaþ ilerliyor

Körfez uzlaþýsý, abluka ülkeleri ile Katar arasýndaki hava ve kara sýnýrlarýnýn açýlmasýna raðmen hâlâ yavaþ ilerliyor. Abluka uygulayan ülkeler, anlaþmazlýklarý çözmek için kendi ülkeleri ile Katar arasýnda ikili görüþmeler yapýyor.

Suudi Arabistan Kralý Selman bin Abdulaziz, 8 Mart'ta Dýþiþleri Bakaný Faysal bin Ferhan aracýlýðýyla Katar Emiri Þeyh Temim bin Hamed Al Sani'ye ikili iliþkiler ve iliþkileri güçlendirme yollarýyla ilgili sözlü bir mesaj gönderdi.

Öte yandan Katarlý üst düzey diplomatik bir heyet, Mýsýr'ýn baþkenti Kahire'de 9 Mart'ta Ula Zirvesi'ndeki kararlarýn uygulanmasýný görüþmek ve diplomatik iliþkileri deðerlendirmek üzere temaslarda bulundu.

Mýsýr Dýþiþleri Bakanlýðýndan 20 Ocak'ta yapýlan yazýlý açýklamada, iki ülke arasýndaki diplomatik iliþkilere yönelik adýmýn 5 Ocak'ta Suudi Arabistan'ýn Ula kentinde düzenlenen 41. KÝK Zirvesi'nde varýlan uzlaþý çerçevesinde atýldýðý ifade edildi. Daha sonra Mýsýr ve Katar heyetleri Kuveyt'te görüþmeler yaptý.

- Uzlaþýya raðmen anlaþmazlýklar sürüyor

Katar ve BAE heyeti, 22 Þubat'ta Kuveyt'te Ula Bildirisi'nin uygulanma mekanizmasý, KÝK ülkeleri ve halklarýnýn yararýna Körfez iþ birliðini artýrma yollarýný görüþmek üzere bir toplantý yaptý.

Katar Dýþiþleri Bakaný, ABD merkezli medya kuruluþu Bloomberg'de yer alan açýklamasýnda, BAE ile anlaþmazlýklarýn çözümü için bazý ek çabalar gerektiðini ifade etti.

Öte yandan Katar ve Suudi Arabistan'ýn Birleþmiþ Milletler (BM) temsilcileri, Ula Bildirisi'nin ardýndan resmi olarak ilk kez 13 Þubat'ta bir araya gelmiþti.

Katar merkezli Al Jazeera televizyonu 3 Þubat'ta, Körfez krizinden sonra ilk kez Katar'ýn Riyad'daki büyükelçiliðinden Katar bayraðýnýn kaldýrýlma anlarýný belgeleyen bir görüntü yayýnladý.

Batý medyasý, Ula Bildirisi'nden haftalar sonra Bahreyn'in Körfez uzlaþmasýna iliþkin "þüphelerine" yer verdi.

Ayrýca Bahreyn 21 Ocak'ta, Suudi Arabistan ile arasýndaki Kral Fahd Köprüsü aracýlýðýyla Suudi Arabistan'dan topraklarýna girmeye çalýþan birçok Katarlý vatandaþý gözaltýna aldý.

Bahreyn, Ula Bildirisi'nden yaklaþýk bir hafta sonra, Katar'a 41. KÝK Zirvesi'nin sonuçlarýnýn hayata geçirilmesi ve iki ülke arasýndaki askýda bekleyen meselelerin ele alýnacaðý ikili görüþmeleri baþlatmak için heyet göndermeleri çaðrýsýnda bulundu.

Ayrýca Al Jazeera kanalýnda yayýnlanan bir program Katar ile Bahreyn arasýnda yeni bir krize neden oldu. Bahreyn söz konusu programýn yanlýþ bilgiler ve asýlsýz iddialar içerdiðini savunarak, programýn KÝK Zirvesi'nin "ruhuna ve ilkelerine aykýrý olduðunu" kaydetti.

Baþta BAE ve Katar olmak üzere Ula Bildirisi'ne taraf olan beþ ülkenin, yeniden güven tesis etmek için daha fazla koordinasyona ve karþýlýklý adýmlar atmaya, bölgedeki birçok meseleye iliþkin ortak bir vizyon üretmeye ihtiyacý var.

Arap ve yabancý çevreler, Ula Bildirisi'nin krize yol açan temel nedenleri ele almadýðý sürece Katar ile diðer ülkeler arasýndaki anlaþmazlýk olasýlýðýný uzak ihtimal olarak görmüyor.

- Katar, bölgesel ve uluslararasý meselelerde ara buluculuk yapýyor

Uzlaþý saðlanana kadar geçen süreçte Katar, siyasi, ekonomik ve güvenlik alanlarýndaki kararýnda baðýmsýzlýðýný güçlendirerek krizden istifade etmeye çalýþtý.

Doha yönetimi bölgede geniþ nüfuz sahibi Suudi Arabistan'dan ekonomik olarak baðýmsýzlýðýný göstermek için 2019 yýlýnda Petrol Ýhraç Eden Ülkeler Teþkilatýndan (OPEC) çekildi. Katar, bunun yaný sýra abluka uygulayan 4 ülkenin, Doha yönetimine "Ýran'la diplomatik ve güvenlik alanlarýnda iliþki düzeyini düþürme" yönündeki þartlarýný reddetti.

Katar'ýn rolü, KÝK sýnýrlarýný hatta Arap ülkelerinin sýnýrlarýný aþarak, bölgesel ve uluslararasý konulara uzanýyor. Körfez krizinden ve ABD Baþkaný Joe Biden'ýn göreve gelmesinden sonra Katar dýþ politikasýnýn önceliðinin bölgesel ve uluslararasý roller olacaðý deðerlendiriliyor.

Katar'ýn KÝK ülkeleri ile Ýran arasýnda ve ABD ile Ýran arasýnda nükleer mesele baþta olmak üzere bölgede gerginlik yaratan diðer konularda da gerginliði azaltmak için uzlaþý çabalarýna baþlandýðýný açýklamasý da bu yönde deðerlendiriliyor.

Bu kapsamda Katar Dýþiþleri Bakaný Muhammed bin Abdurrahman Al Sani, Ula Zirvesi'nden 3 hafta sonra ABD ve Ýran arasýnda ara buluculuk için Ýran'ýn baþkenti Tahran'ý ziyaret etmiþti.

Bunlarýn yaný sýra Katar, Lübnan, Güney Sudan ve Etiyopya'daki anlaþmazlýklarýn ve Hedasi Barajý meselesinin çözümü için ara buluculuk çabalarý sarf ediyor. Ayrýca Afganistan'daki savaþýn kapsamlý çözümü için Afganlar arasý heyetlere ev sahipliði yapýyor.

Körfez uzlaþýsýnýn ardýndan Katar'ýn ortaya koyduðu çabalarýn, Körfez ülkeleriyle Ýran ve Türkiye arasýndaki anlaþmazlýklarý hafifletmesi bekleniyor.

Siyasi Ýslam hareketlerine destek, Ýran ve Türkiye ile iliþkiler gibi hassas konularda ciddi anlaþmazlýklar yaþayan Katar ve Körfez ülkeleri arasýndaki iliþkileri normalleþtirme adýmlarýnýn, krizden önceki haline dönene kadar nispeten uzun bir süre devam etmesi bekleniyor.