ACUN: Sahadan gördüðüm þey, bir süredir ABD liderliðinde Batýlý ülkelerin Suriye'de oyunu deðiþtirecek bir hamle için zemin yokladýðý ve harekete geçmek için fýrsat kolladýðýydý. Doðu Guta'daki kimyasal saldýrý bu fýrsatý verdi.
***
ABD, Fransa ve Ýngiltere Suriye rejimini duyurduklarý gibi vurdu, askeri noktalar ve kimyasal depolarýnýn hedef alýndýðý açýklandý. Saldýrýnýn zamanlamasýna ve kapsamýna dair deðerlendirmeniz nedir?
ABD liderliðinde Ýngiltere ve Fransa'dan oluþan koalisyon, 2017'de Þeyrat askeri hava üssüne düzenlenen saldýrýya nazaran daha kapsamlý, ancak yine de Rejime çok ciddi zarar vermeyecek ölçekte sýnýrlý bir harekat düzenledi. Suriye'nin baþkent Þam ile Hama, Humus, Dera ve Süveyda illerindeki kimyasal silah geliþtirme ve depolama tesisleri ile birlikte, Þam'daki Cumhuriyet Muhafýzlarýna baðlý bir karargah, Halhal, Mezze ve Dumeyr gibi hava üsleri de hedef alýndý. Yine Ýran devrim muhafýzlarýnýn da konuþlu olduðu Hizbullah'a ait bazý noktalarýn vurulduðu görüldü. Saldýrýlarda beklendiði gibi Ürdün ve Güney Kýbrýs’taki hava üslerinden kalkan uçaklar ile doðu Akdeniz’den ateþlenen seyir füzeleri kullanýldý. Pentagon’dan yapýlan açýklamada Rejim’e kimyasal silah kullanýmý nedeniyle cezalandýrýcý, bir defaya mahsus sýnýrlý bir harekat düzenlendiði açýklandý. Ancak sahadaki bilgiler kimyasal silahlara iliþkin tesislerin yaný sýra farklý askeri hedeflere de yönelindiðini gösteriyor. Saldýrýlara rejim hava savunma sistemleriyle yanýt vermeye çalýþýrken, Rusya ise sadece izlemekle yetindi.
Rusya neden pasif kaldý?
Bu durum bize Rusya'nýn sýnýrlý harekata bir þekilde cebren de olsa ikna edildiðini gösteriyor.
SAHADAKÝ OYUNU DEÐÝÞTÝRMEDÝLER
Saldýrý öncesi Soðuk Savaþ Dönemine benzer bir hizalanýþ söz konusuydu oysa?
Nihayetinde askeri açýdan Rejime zarar verici ancak sahadaki oyunu tamamen deðiþtirmeyecek sýnýrlý bir harekat düzenlenmiþ oldu. Rusya'ya raðmen Rejimin vurulabileceði ortaya konurken, Suriye'nin geleceðinde kendi halkýný kimyasal silah kullanarak hedef almaktan ötürücezalandýrýlmýþ bir rejimin yer alamayacaðý gerçeði bir kez daha tahkim oldu.
Küresel ve bölgesel güçlerin birbirlerini doðrudan hedef almaktan kaçýndýklarý, daha ziyade vekil unsurlarla çatýþmaya devam edecekleri görüldü. Rusya ve Ýran'ýn özellikle Deyr ez Zor gibi bölgelerde ABD'ye yanýt verme gayreti içine girmesi mümkün. Yine ABD/PKK'nýn kontrol ettiði diðer bölgelere yönelik istikrarsýzlaþtýrýcý hamlelerde bulunabilirler.
PENTAGON KAZANDI, TRUMP EH ÝÞTE
ABD içi iktidar savaþý açýsýndan anlamý ne?
Yine harekatýn sýnýrlarý, ABD içinde yaþanan tartýþmalarý Savunma Bakaný Mattis ve Pentagon'un kazandýðýný gösteriyor. Trump þahinlerden oluþan yeni kabinesiyle daha kapsamlý bir harekat düzenleme arayýþýndayken istediklerini tam olarak hayata geçirememiþ görünüyor.
ESED 7 YILDIR KÝMYASAL SÝLAH KULLANIYOR
Esed Suriye’de ilk kez kimyasal silah kullanmýyor. 250’yi aþtýðý söyleniyor. Üstelik kimyasal silah kullanýmýný “kýrmýzýçizgi” ilan eden ABD bu 250 saldýrýda sesini çýkarmazken ne oldu da þimdi Doðu Guta’daki korkunç katliamýn peþine düþtü?
Esasýnda Esed rejimi neredeyse savaþýn baþýndan beri kimyasal silah kullanýyor. Zorda kaldýðý hemen her cephede klor gazý baþla olmak üzere birçok farklý kimyasal silah türevini kullanmaktan çekinmedi. Sahadan gelen verilerle yaptýðýmýz deðerlendirmelerde doðrulanmýþ en az iki yüz saldýrý söz konusu olduðunu görüyoruz. Bu baðlamda zaman zaman uluslararasý tepkiler olsa da rejimin iþlediði bu savaþ suçu da diðer insanlýk dýþý eylemleri gibi genelde ne yazýk ki görmezden gelindi. Aðustos 2012'de ABD Baþkaný Obama Suriye'de kimyasal silah kullanýmý kýrmýzýçizgi ilan etmiþti ve Esed rejimine karþý askeri harekat düzenleyeceðini ortaya koymuþtu, iddialý bir retorik vardý. Ancak 23 Aðustos 2013'te Þam Doðu Guta'da rejimin yine muhalifleri hedef aldýðý ve BM tarafýndan da teyit edildiði þekilde kimyasal silah kullanmasý sonucu binden fazla çoðu kadýn ve çocuk olmak üzere sivil hayatýný kaybedince ABD, askeri harekat düzenlemekten ziyade Rusya ile birlikte hareket ederek BMGK'yý devreye soktu. Alýnan 2118 sayýlý kararla Esed rejiminin elindeki tüm kimyasal silahlarýn ve üretim kapasitesinin imhasý hedeflendi. Ancak rejim bu tarihten sonrada bu suçu iþlemeye devam etti.
BATI MÜDAHALE ÝÇÝN FIRSAT KOLLUYORDU
4 Nisan 2017 ise bu baðlamda yine bir dönüm noktasý oldu. Ýdlib Han Þeyhun'da rejimin düzenlediði bir kimyasal saldýrýya bu kez Trump Baþkanlýðýndaki ABD yanýt verdi ve Þeyrat hava üssüne Doðu Akdeniz'den 59 güdümlüfüze atýldý. Trump güçgösteri yaparken rejimden ziyade aslýnda Obama'yý hedef alýyordu. Son kimyasal silah saldýrýsýnda ABD ile birlikte Ýngiltere ve Fransa gibi ülkeler de bir anda rejime yönelik askeri bir operasyon düzenlemek için hareketlendiler.
Neden?
Benim sahadan gördüðüm aslýnda bir süredir ABD liderliðinde batýlý ülkelerin Suriye'de oyunu deðiþtirecek bir hamle yapabilmek adýna zemin yokladýðý ve adeta harekete geçmek için fýrsat kolladýklarýydý. Þimdi Doðu Guta'da yaþanan kimyasal saldýrý bu fýrsatý vermiþ oldu.
ABD, RUSYA VE ÝRAN’A KAPTIRDIÐI ALANI GERÝ ÝSTÝYOR
BMGK’da ne ABD’nin ne Rusya’nýn tasarýsý kabul edildi. Beklendiði gibi. Yine yeniþemediler ama ilk kez karþýlýklý olarak tansiyon bu kadar yükseldi. ABD Donanmasý'na ait Truman Uçak Gemisi ve 7 savaþ gemisi Akdeniz’e sevk edildi. Bu taaruz halinin anlamý ne?
Temel de ABD, Obama döneminde bilinçli bir þekilde Rusya ve Ýran'a Ortadoðu’da açtýðý alaný þimdi Trump döneminde yeniden adým adým kapatmaya çalýþýyor. Bu baðlamda Rusya ve Ýran'ýn en zayýf müttefiði olan Esed rejimi kolay bir lokma olarak görülmekte ve hedef alýnmakta.
Trump'ýn aklýnda 7 Nisan 2017'den farklý olarak çok daha kapsamlý bir müdahale var, bu baðlamda bölgeye askeri yýðýnak gittikçe artýrýlýyor. Halihazýrda doðu Akdeniz’de bulunan güdümlüfüze atma kapasitesine sahip destroyerlerin yaný sýra Truman Uçak gemisi ile birlikte 7 savaþ gemisi daha naklediliyor. Yine Ýngiltere ve Fransa'nýn Güney Kýbrýs’taki Ýngiliz hava üssüne çeþitli muharip uçaklar naklettiðini biliyoruz. ABD'nin Ýncirlik dahil bölgede çok sayýda hava üssüde söz konusu, yine PKK/PYD bölgelerinde irili ufaklý 13-15 kadar askeri üssüvar.
ABD ve müttefikleri hem Rejime yönelik kapsamlý bir harekat olanaðý için güçtahkimatý yaparlarken bunun ötesinde ise Rusya'ya karþý caydýrcýklarýný da artýrma çabasýndalar. Nihayetinde Rusya bir yandan Esed rejimini koruma gayretindeyken diðer yandan ABD ve müttefikleri karþýsýnda güçlüve tavizsiz durma çabasýnda. Ancak güçdengeleri ciddi anlamda Rusya'nýn aleyhine þekillenmeye baþlamýþ durumda.
ASÝLLER SAVAÞMAZ, VEKÝL SAVAÞI SÜRER
O silahlar birbirine karþý ateþlenir mi peki?
ABD ve Rusya arasýnda doðrundan konvansiyonel bir çatýþma olmasý ihtimalini çok ama çok zayýf görüyorum. Buradan iki tarafta ciddi anlamda zararlý çýkacaktýr. Hele ki Rusya'nýn S400 gibi savunma sistemleri olmasýna raðmen bölgedeki güçdinamikleri açýsýndan ABD ve müttefiklerine karþý bir denge oluþturabilecek imkanlara sahip olmadýðý görülmekte.
Benim tahminin taraflarýn þuanda bir pazarlýk sürecinin içinde olduðu. ABD'nin Rusya'dan bazý talepleri olduðu biliniyor. Özellikle de Ýran ve Hizbullah ile diðer Þii milislerin Suriye'den çýkarýlmasýna yönelik. Bunlar üzerinden bazý taleplerin kabulütaraflar arasýndaki gerilimi azaltabilir. Yine Rejime yönelik kapsamlý deðil de cezalandýrýcý, düþük ölçekli bir askeri harekat Rusya'nýn kabulleneceði bir seçenek. Ancak ben kapsamlý bir harekatta dahi Rusya'nýn doðrudan ABD, Ýngiltere ve Fransa'yý hedef alabileceðini zannetmiyorum. Ancak Rusya da vekil unsurlarýyla ABD'ye gerek Suriye'de, gerekse Afganistan gibi ülkelerde yanýt verebilir. ABD de böyle bir harekatýn kendisine ciddi maliyet çýkartacaðýný farkýnda.
ZAYIF HALKAYI VURMAK EN KOLAYI
Trump daha iki hafta önce Suriye’den çýkýyoruz demiþti. Þimdi ise uçak gemileri gönderiyor doðu Akdeniz’e. Ne anlama geliyor bu?
Trump'ý yorumlayýp anlayabilmek çok kolay deðil. Ýrrasyonel bir kiþilik, ancak gördüðüm kadarýyla gerçekten Suriye'den askerlerini çekmek ve DEAÞ'a karþý içkamuoyunda bir zafer ilan etmek istiyor. Esed'i cezalandýrmayý da istediði anlaþýlýyor, bu kendisini Obama'ya göre çok daha güçlübir lider olarak gösterecek. Yine çevresinde topladýðý yeni isimlere baktýðýmýzda adeta bir savaþ kabinesi olduðunu görüyoruz. Ortak özellikleri ise Ýran düþmaný olmalarý. Rusya'dan da pek hazzetmedikleri görülüyor. Dolayýsýyla zayýf halka Esed'i hedef alarak Rusya ve Ýran'ý vurmuþ olacaklar.
Ýkinci olarak Trump'ýn kafasýnda sanki Rejimi, Rusya ve Ýran'ýn Suriye'deki pozisyonunu zayýflacak ancak kendi mütefikleri olarak gördüðüTürkiye ve Fransa'ya daha fazla alan açarak ABD askerlerinin çekilmesini dengeleyebileceðini düþünüyor. Ancak Pentagon ve Centcom'un böyle düþünmediðini görüyoruz.
ANGLO-SAKSON ÝTTÝFAK
Trump Suriye’den çýkýyoruz derken zaten orada olan Fransa “Suriye’ye güçlü geliyorum” dedi. Macron SDG heyetini kabul etti. BMGK’daki son oylamada da salonu terk etmiþlerdi Ýngiltere ile ABD’yi destek amacýyla. Fransa’nýn ataðýnýn arkasýnda ne var?
Fransa Trump'ýn boþaltacaðý alaný ABD adýna doldurabileceðini ve Suriye'de bir aktör olabileceðini düþünüyor.
Geliþmelerin Ýngiltere’de yaþanan casus kriziyle ilgisi ne?
Casus krizinin bu kadar abartýlmasýnýn muhtemelen bugün Suriye'de yaþananlarla ilgisi var. Anglo-Sakson ittifak Rusya/Ýran ve Rejimi hedef alýrken, batýlý ülkeleri böylelikle daha kolay yanýna çekmiþ oldu.
ÝSRAÝL SURÝYE’YE GÝRMEK VE TAMPON BÖLGE KURMAK ÝSTÝYOR
Ýsrail Suriye’deki T-4 hava üssünü vurdu, Ýranlýlar öldü. Ýran cevapsýz býrakmam diyor. ABD’nin Ýsrail hassasiyetini ve Ýran’ý çevreleme ezme politikasýný biliyoruz. Ne oluyor, Amerika istiyor Ýsrail vuruyor mu?
Ýsrail son yýllarda ulusal güvenliði için birinci derecede tehdit olarak gördüðüÝran ve Hizbullah'ý Suriye içinde gerçekleþtirdiði hava operasyonlarýyla hedef alýyor. Bu baðlamda T-4 hava üssüana hedeflerden birisi çünküÝran burayý drone üssüolarak kullanýyor. Ýsrail ayrýca doðru zaman geldiðinde Suriye sýnýr hattýnda içeriye girerek tampon bir bölge oluþturmayý amaçlýyor.
Ýsrail Suriye savaþýn baþýndan beri Suriye'deki içsavaþýn nihai bir sonucu olmadan, taraflarýn birbirini tükettiði, hatta Sünni dünya ile Ýran arasýndaki bir güçmücadelesi þeklinde gitmesini arzuluyor. Nihayetinde bu baðlamda giden içsavaþta Ýsrail belki de en büyük kazanan durumunda.
ABD ÝÇÝNDE KARAR
Trump’ýn Rusya’ya göndereceðini söylediði füzelerle ilgili 24-48 saat gibi bir süre vermiþti. O süre dünyanýn yüreðini aðzýna getirdi ama füzeler de gönderilmedi. Üstelik Baþkanýn ulusal güvenlik konseyiyle toplantýsýndan da henüz bir þey çýkmadý. ABD Savunma Bakaný Jim Mattis de, Trump'ýn henüz Suriye rejimine yönelik bir saldýrý yapýlmasýna karar vermediðini söyledi. Bu haller neyin göstergesi, ne beklemeliyiz? (Röportaj yapýldýðýnda henüz ABD Suriye’yi vurmamýþtý.)
ABD içinde Suriye'ye düzenlenecek askeri harekatýn kapsamýna iliþkin ciddi pozisyon farklýlýklarý olduðu görülüyor. Bir yanda Trump, Pompeo ve Bolton Rejime çok aðýr bir darbe vuracak geniþ kapsamlý bir harekat arzularken diðer tarafta Mattis ve Pentagon/Centcom bunun Rusya/Ýran ile zamansýz bir eskalasyona neden olacaðýný savunarak daha dar kapsamlý bir harekat arzuluyorlar. Bence eninde sonunda ortada bir yerde buluþacaklar.
Yine özellikle Cumhurbaþkaný Erdoðan'ýn arabulucu olmasýyla ABD ve Rusya harekata iliþkin adeta bir pazarlýk süreci de baþlatmýþ durumda, Rusya'nýn da kerhen kabul edeceði bir askeri harekatta anlaþýlabilinir. Bunun için biraz daha zaman var, yine bölgeye askeri tahkimatlarýn da zaman almasý söz konusu.
ABD ASTANA SÜRECÝNDEN RAHATSIZ
Astana süreciyle siyasi çözüm ihtimali güçlendi. Erdoðan, Putin, Ruhani görüþmesi Batýda büyük rahatsýzlýk yaratmýþtý. Üç ülkenin verdiði o fotoðraf mý hýzlandýrdý son geliþmeleri?
Nihayetinde Astana süreci ABD'yi Suriye'de kuzeydeki PKK bölgesi dýþýnda tamamen denklem dýþýna itmiþti, ABD elbette bu durumdan rahatsýz. Yine özellikle son dönemlerde Türkiye ve Rusya arasýndaki yakýnlaþmayý da kendileri için tehdit görmeye baþlamýþ durumdalar. Ancak ABD þunu asla unutmamalý, bir yandan Suriye muhalefetine verilen desteði kesip Rusya'ya Suriye'yi teslim edenler kendileri oldu. Yine Türkiye'nin tüm itirazlarýna raðmen kuzey Suriye'de PKK'yý desteklemeleri Türkiye'yi Astana sürecini hayata geçirmeye yönlendirdi.
ABD VE RUSYA ARASINDA O ESKÝ DENGE YOK
ABD’nin NATO’nun doðu Avrupa üzerinde güçlü konuþlanmasý, Rusya’nýn karþý ataklarý derken hararet ne zaman yükselse Rusya’dan hep sakin, alttan alan, hatta büyüksün diyen bir açýklama, bir tutum geldi. Bu kez nasýl seyreder?
Ýfade ettiðim gibi ABD Rusya arasýnda konvansiyonel de olsa bir çatýþma ihtimalini çok uzak görüyorum. Ayrýca Rusya ABD'nin canýný yakabilecek olsa da Soðuk Savaþ dönemindeki gibi bir askeri, siyasi, iktisadi denge asla söz konusu deðil. Çin'in içinde olmadýðý bir denklemde Rusya'nýn ABD ve müttefiklerine karþý bir hamle yapma ihtimali neredeyse yok gibi. Ki Çin'in son gerilimde ortada durduðunu, meseleye taraf olmadýðýný da görmek gerekiyor. Rusya'nýn bugünelde ettiði kazanýmlarým neredeyse tamamý Obama döneminde ABD'nin bilinçli þekilde güçboþluðu yaratmasýyla alakalý. Þimdi ABD adým adým bunu geri alma çabasýnda.
Ancak ABD'nin de geçmiþe nazaran ciddi kýrýlganlýklarý söz konusu. Tam manasýyla bir Batý Blokundan da bahsetmek mümkün deðil. Mesela Almanya'nýn Rusya politikasý çok daha ýlýman ve müttefikliðe dayalý. ABD ve Ýngiltere ise Rusya'ya karþý gittikçe sertleþiyor.
TÜRKÝYE’NÝN PLANLARINI ETKÝLEMEZ, GÜCÜNÜ ARTIRIR
ABD ve Rusya’nýn Suriye üzerinden çekiþmesi Türkiye’yi çok etkileyecek ama nasýl etkileyecek? Bu yeni durum Türkiye’nin sýnýr ötesinde yürüttüðü terörle mücadele planýný özellikle nasýl etkiler?
Türkiye 15 Temmuz darbe giriþimi sonrasýnda yeni Güvenlik Doktrini kapsamýnda sýnýrötesi harekatlarýna Fýrat Kalkaný Harekatý ile baþladý. Ardýndan baþarýlý þekilde Zeytin Dalý Harekatýný da hayata geçirdiðini gördük. Þimdi bir yandan Menbiç'i diðer yandan Irak'ýn kuzeyini ve Sincar'ý hedef alýyor.
Türkiye ulusal güvenliði açýsýndan kendisine yönelen tehditleri doðrudan kaynaðýndan bertaraf etmeye kararlý. Hiçbir bölgesel geliþmenin bu kararlýlýðý sarsabileceðini düþünmüyorum.
Elbette bölgede yaþanan bu jeo-politik güçmücadeleleri ve gerginlikler birçok meydan okumayý da beraberinde getirecek. Ancak unutmamalýyýz ki önemli fýrsatlar da oluþacak. Hele ki ABD-Rusya gerginliði iki tarafýn da Türkiye'ye olan ihtiyacýný artýracak bir etki yaratacak. Yine Esed rejimi ve Ýran'ýn Suriye denkleminde zayýflayacak olmasý Türkiye ve ona müzahir muhalifleri ciddi anlamda güçlendireek bir etkiye neden olacak.
DENGE SÝYASETÝNE DEVAM
Ne yapmalý Türkiye? Tarafsýz kalmak mümkün mü? Nereye kadar?
Türkiye þuanda yaptýðý gibi denge siyaseti izlemeye devam etmeli. Evet, elbette Esed rejiminin iþlediði suçlar cezasýz kalmamalý ve bu anlamda ne gerekiyorsa yapýlmalý ancak ABD ve bazý batýlý ülkelerin kendi çýkarlarý doðrultusunda Rusya/Ýran ve Rejimi hedef aldýðý bir oyunun parçasý olmamýzý da kimse bizden beklememeli.
ÝNCÝRLÝK HANGÝ DURUMDA OPERASYONA AÇILIR
Ya ABD Ýncirlik’i kullanmak isterse?
Türkiye olasý bir askeri harekata iliþkin bekle gör politikasý izliyor. Kanatimce eðer yeni bir makyaj operasyon olacaksa Türkiye hiçbir þekilde bunun parçasý olmamalý ancak Esed rejimini devirmeye yönelik kapsamlý bir harekat olacaksa, Suriye'de oyun yeniden kurulacaktýr ve Türkiye de bu baðlamda pozisyonunu revize edecektir diye düþünüyorum. Ýncirlik meselesini de bu çerçevede ele almalýyýz.
LAVROV’UN KÜSTAH VE ÝÇÝ BOÞ MESAJI
Erdoðan Doðu Guta’daki katliama tepki verince Rusya Dýþiþleri Bakaný Lavrov ‘Türkiye, Afrin’i Esed’e teslim etmeli’ dedi. Bu neyin iþareti?
Rusya Türkiye'ye dikkat ol mesajý gönderdi. “Eðer ABD'nin rejime karþý dizayn etmeye çalýþtýðý harekata dahil olursan sana karþý pozisyon almakta da tereddüt etmem” diyor, adeta el gösteriyor. Ancak bunun elbette somut bir karþýlýðý yok. Afrin tamamen terörden temizlenmiþ durumda ve Rusya için artýk Türkiye'ye karþý kullanabileceði bir koz deðil.
RUSYA NATO’YA KARÞI TÜRKÝYE’YÝ YANINDA ÝSTÝYOR
Türkiye Menbiç için ABD ile sonuç alýcý bir yola girdi de bu rahatsýz mý veriyor Rusya’ya?
Rusya elbette son dönemlerde Türkiye'yi ABD ve NATO ittifakýnda adým adým kendi yanýna çekmeye çalýþýyor. Özellikle darbe giriþimiyle birlikte Türkiye Batý iliþkilerinde yaþanan güven bunalýmý ve ABD'nin PKK'ya olan desteðini bir fýrsata çevirme çabasýnda. Ancak tüm bu çabasýna raðmen Rusya'nýn da hala PKK'yý bir terör örgütüolarak görmediðini, PYD'nin Moskova'da resmi ofisi olduðunu ve Astana sürecine raðmen Esed rejimi lehine Guta gibi bölgelerde muhalefeti hedef almaya devam ettiðini görüyoruz. Tabii Rusya açýsýndan Türkiye-ABD iliþkilerinin yumuþamasý ve Menbic gibi meselelerde uzlaþý saðlanmasý bir tehdit.
