Ortadoðu Uzmaný Gazeteci, Yard. Doç. Dr. Bora Bayraktar: Zeytin Dalý ABD’yi deðiþime zorlayacak

Zeytin Dalý Operasyonu planlandýðý gibi baþarýyla sürüyor. Rusya’nýn Suriye hava sahasýný açmasý, ABD’nin söylemden öte tavrýnýn olmamasý diplomatik baþarý olarak deðerlendiriliyor. Cumhurbaþkaný Erdoðan da sýrada Münbiç var diyor. ABD’yi “sembollerinizi PYD-PKK’nýn üzerinden söküp alýn ki teröristlerle birlikte onlar da gömülmesin” diye uyarýyor. ABD ise “Münbiç’e girme, Münbiç’den çýkmayacaðýz” diyor. Amerika ile sahada karþýlaþacaðýmýz bir ana doðru mu gidiyoruz?

Ortada tabii ki karþýlaþma riski var. Bunu göz ardý etmek doðru olmaz. Ama bununla beraber çok deðil iki hafta öncesinde medyada “Türk askeri Ruslarla karþý karþýya gelirse ne olacak? Türkiye Rusya ile savaþacak mý? Putin ne yapacak?” türü sorular soruldu. Sonuçta Türkiye askeri gücünü ortaya koydu ve Ruslar çekildiler. Ben benzer bir þeyin Münbiç’de de olacaðýný düþünüyorum. Ama çatýþma riskini göz ardý etmiyorum. Bu gerçekten ciddi bir durum olabilir. Ama burada ne kazanýlacak, ne kaybedilecek diye bakýldýðýnda Amerika’nýn her ne kadar son dönemde irrasyonel hareketleri olsa da Münbiç için Türkiye ile karþý karþýya gelmekten kaçýnacaðýný düþünüyorum. Bence Münbiç ABD için o kadar hayati deðil. Týpký Afrin’in Ruslar için hayati olmadýðý gibi. Afrin ve Münbiç’deki PKK-PYD varlýðýný Türkiye’nin üzerinde bir baský unsuru olarak tuttular. Ama Türkiye hükümeti siyasi irade ortaya koyup kamuoyu desteði aldýðýnda ve askeri gücünü ortaya koyduðunda bunlarý aþabileceðini gösterdi. Afrin iyi bir örnek. Münbiç’de de tekrar edebilir.

TÜRKÝYE VE ABD’NÝN ÇATIÞMASI BÝR DEVRÝN SONU DEMEK

NATO’nun iki üyesinin sahada birbirine ateþ etmesi ne anlama gelir?

Bu, ikinci dünya savaþýnda kurulan düzenin daðýlmasý demektir. Bu sadece Türk Amerikan iliþkileri açýsýndan deðil bütün bir küresel sistem açýsýndan bir devrin sonu demek. Ýki NATO üyesinin bu þekilde karþý karþýya gelmesi ve bu iki ülkenin birinin ABD diðerinin Türkiye olmasý -çünkü burada NATO’nun iki büyük ordusundan bahsediyoruz, bir Yunanistan Bulgaristan meselesi deðil- iki büyük ana eksenin çatýþmasý soðuk savaþta kurulan ittifakýn çökmesi anlamýna gelir. Ben o yüzden Amerikalýlarýn da, Türkiye’nin de böyle bir çatýþmadan kaçýnacaðýný düþünüyorum. Ama diðer taraftan her zaman aklýmýzda tutmamýz gereken bir risktir bu. Küresel dengelerin deðiþmesi anlamýna gelir.

YPG’NÝN IÞÝD’Ý BÝTÝRDÝÐÝ ALGIDAN ÝBARET

ABD YPG’ye desteðimiz sürecek diyerek Türkiye’yi hala baský altýna almaya çalýþýyor. Öte yandan “YPG’liler ÝÞÝD ile savaþýrken öldü, onlara minnettar olmalýyýz” diyerek de uluslararasý kamuoyunu etkilemeye çabalýyor?

IÞÝD/DAEÞ ile mücadelede PKK-PYD’nin çok baþarýlý olduðu, bu örgütü bunlarýn yok ettiði batýda özellikle anlatýlan, inþa edilmiþ bir algýdýr. Kobani’yi hatýrlayalým. Asýl operasyonu hava kuvvetleriyle koalisyon yaptý. 8 binden fazla sorti yapýldý, Rakka dümdüz oldu. YPG-PKK ondan sonra ABD destekli olarak ilerledi. Terör örgütünü Batý medyasýnda meþru zemine çekme çabasýydý bu. Amerika’nýn Türkiye’yi baskýlamak için kullandýðý anlatýlardan bir tanesi bu. Buna dikkat etmek gerekiyor.

FREN YAPTIRMAK ÝSTÝYORLAR

YPG’yi meþrulaþtýrmak için DAEÞ’e önemli bir fonksiyon verildi, hatta DAEÞ’i gösterip Türkiye’yi YPG’ye razý etmeyi de denediler. YPG bu arada iyice yayýldý desteklendi. Rakka el deðiþtirdikten sonra birden ortadan kaybolan DAEÞ Türkiye Afrin harekatýna baþladýktan sonra aniden “DAEÞ YPG’lileri esir alýyor” konseptli fotoðraflarda görünmeye baþladý. DAEÞ tehlikesi hala çok mu bu bölgede? Yoksa ABD yine YPG’ye ihtiyacýmýz var havasý mý yaratmak istiyor?

Bence ÝÞÝD/DAEÞ’in iki boyutu var. Biri bu, yani ÝÞÝD ile mücadele sona ermedi, þuan hala Suriye içerisinde üç noktayý kontrol ettiklerini biliyoruz. Irak sýnýrý içerisinde ve Fýrat nehrinin doðu ve batý tarafýnda cepler hala duruyor. Bunu adeta bu iþ daha bitmedi ve bizim burada bulunmaya ihtiyacýmýz var söylemi üzerinden devam ettirmeye çalýþýyorlar. Bu Amerikan iç kamuoyuna, Amerikalý karar vericilere yönelik bir propaganda. Ýkincisi þuan özellikle Türkiye’nin desteklediði Özgür Suriye Ordusu’nu (ÖSO), ÝÞÝD ile eþleþtirmek ve bunun üzerinden Türkiye’nin operasyonunu gayrimeþru, sorgulanýr hale getirmek gibi bir politika var. Bu ikisini eþleþtirme, Türkiye ÝÞÝD ile beraber, IÞÝD’i destekliyor algýsýný güçlendirme çabasý. Ýnanýlmaz bir psikolojik harekât var, inanýlmaz bir medya operasyonu var. Amaç hem Türkiye kamuoyunda oluþan o birlik havasýný daðýtmak hem Avrupa ve Amerika’da Türkiye karþýtý savý güçlendirmek ve Türkiye’nin operasyonuna fren yaptýrmak.

TÜRKÝYE’NÝN ENERJÝSÝ ÇOK DAHA YÜKSEK

Türkiye bu tür süreçlerden defalarca geçti, tecrübe etti. Kamuoyu þerbetli bu tür algý operasyonlarýna karþý. Devlet de “kararlý þekilde sýnýrýmý terörden temizleyeceðim” diyor ama psikolojik saldýrý da sürüyor. Sahanýn gerçekliði ne söylüyor?

Burada belirleyici olan iki þey var, biri siyasi kararlýlýk, ikincisi enerji. Enerjiden kastým þu. Batý medyasý, batýdaki çevreler ya da Türkiye aleyhtarý faaliyette bulunan kiþilerin bu iþi devam ettirecek ne kadar enerjisi var? Bence bu önemli. Diðer tarafta Türkiye’nin kendisini savunacak ne kadar enerjisi var? Burada bence çok asimetrik þekilde Türkiye avantajlý çünkü Türkiye varoluþsal bir savaþ veriyor, Türk kamuoyu herhalde þu an dünyanýn farkýndalýk düzeyi en yüksek kamuoyu. Burada Türkiye’nin neredeyse bütün kentlerinde 23’ten fazla terör saldýrýsý düzenlendi, bir darbe giriþimi oldu, Amerika’nýn Batý’nýn tavrý ortaya çýktý. Her þey bizim için daha berrak þuanda. O açýdan Türkiye’nin buna karþý koyma enerjisi çok yüksek. Tabii ki Batý’da algý operasyonunu yürütmek isteyenler olabilir ama bunlar etkisiz kaldýkça, özellikle Türk kamuoyunu Zeytin Dalý’nýn aleyhine çeviremedikçe Batý’nýn enerjisi azalacaktýr. Zaman zaman Allah korusun siviller saldýrýlarda hayatýný kaybederse, harekâtý akamete uðratacak bir þeyler olursa yükselmeler olabilir. Ama Türkiye’nin enerjisinin daha güçlü olduðunu düþünüyorum.

HALK DA GÖRDÜ; BU BÝR VAROLUÞ MESELESÝ

Ya, siyasi kararlýlýk meselesi?

O da þuan Türkiye’de çok yüksek. Sadece Sayýn Cumhurbaþkanýn þahsýnda deðil Türkiye’nin devlet bürokrasisi, hükümetin üyeleri, siyasi partilerin büyük bir bölümü ve tabii ki kamuoyu harekâtýn arkasýnda. Bunun bir terörle mücadele olduðunu, Türkiye’nin varoluþsal bir savaþ verdiðini görüyor. Türkiye’yi sýkýþtýran meseleler çýkabilir ama bunlarýn operasyonlarý durduracaðýný zannetmiyorum. Türkiye’yi en çok sýkýþtýracak þey bu meselede Rusya’nýn tavýr deðiþtirmesi olabilir. Onun dýþýnda pek etkilenmez.

TÜRKÝYE’NÝN ÖSO ÝLE BÝRLÝKTE HAREKET ETMESÝ DOÐAL VE MEÞRU

CHP’nin “ÖSO=ÝÞÝD” iddiasý bu enerjiyi daðýtabilir mi ya da gevþemeye, kuþkuya yol açar mý? Sahayý bilen birisiniz, Özgür Suriye Ordusu ile ilgili bize ne söyleyebilirsiniz?

Ben bunu söyleyenlerin kafasýnýn çok net olmadýðýný ya da art niyetli olduðunu düþünüyorum. Nedir hep söylenen; Türkiye’nin Suriye’de ne iþi var? Türk ordusu Suriye’de ne için canýný ortaya koyacak? Üçüncü tez; Suriyeliler Türkiye’de yan gelip yatýyorlar, neden ülkeleri için savaþmýyorlar? Bu üçünü de söyleyenlerin “ÖSO Türk askerinin önünde, Türk askeri arkasýna sýðýndý” demesi abesle iþtigaldir. Bunun hiçbir manasý, hiç bir gerçekliði yok.

Ýkincisi Suriye’de operasyon yapan bütün ülkeler belli gruplarla çalýþýyor. ABD terör örgütü PKK’nýn Suriye kolu PYD ile çalýþýyor. Amerikan askerleri PYD’nin arkasýna sýðýndý diye bir þey ben duymadým. Rusya Suriye’de rejim güçlerini kullanýyor. Ýran, Afganistan, Pakistan, Irak ve dünyanýn dört yanýndan topladýðý milislerle savaþýyor burada. Dolayýsýyla olayýn doðasýna baktýðýnýzda Türkiye’nin de Suriye’de yerel bir unsurla çalýþmasý son derece normaldir. Bir diðeri ise þu: Türkiye’nin harekâtýný meþru zemine çeken bir faktördür ÖSO, çünkü siz orada terörle mücadele ediyorsunuz ama bir yandan da gerçekten orada yaþayan insanlardan kurulmuþ bir güçle operasyon yapýyorsunuz. Dolayýsýyla nasýl Rusya “beni Suriye çaðýrdý, ben onun için buradayým” diyorsa Türkiye’yi de ÖSO çaðýrdý. Muhalefet çaðýrdý. ÖSO bir meþru zemin oluþturuyor.

ÖSO=IÞÝD’DÝR DEMEK YANLIÞ VE ART NÝYETLÝ

Üçüncüsü nedir?

Bu tür konuþmalarýn sahadaki kiþilerin moralini bozduðunu düþünüyorum. Bu birlik ve beraberlik havasýný bozan, orada Türk askeriyle ÖSO’nun arasýna nifak sokabilecek ve operasyonu akamete uðratabilecek bir söylem. O yüzden art niyetli buluyorum. Operasyona fren yaptýrmak isteyenlerin bir aracý olduðunu düþünüyorum. Dördüncüsü operasyona kolaylýk anlamýnda bölgeyi bilen, dilini kültürünü bilen unsurlarla yürümek bence son derece doðru. O açýdan bu söylemler yanlýþ. ÖSO’nun kendi düþüncelerine göre kendi vatanlarýný kurtarmak için savaþan güçler olduðunu düþünüyorum. Her orduda, her askeri yapýda bir takým unsurlar ortaya çýkabilir. Türkiye’yi ÝÞÝD’e, ÝÞÝD benzeri El Kaide, Nusra’ya yardým eden ülke görünümüne sokacak her açýklamayý son derece tehlikeli, yanlýþ ve art niyetli buluyorum.

AVRUPA ABD’DEN AYRIÞIYOR

Ýki üyesi sahada çatýþma riskine doðru ilerlerken NATO’nun kurumsal olarak olaya müdahale olmasý gerekmez mi? NATO ABD ve Türkiye'nin Suriye'de karþýlaþma riskine karþý þuan ne yapýyor?

Çok þey deðil fakat NATO’daki tek kýrýlma bu deðil. ABD’nin tavrý, Trump'ýn NATO'ya karþý söylemleri Avrupa'daki pek çok NATO üyesini de rahatsýz etmiþ durumda. O yüzden NATO þuan ABD’siz nasýl bir savunma sistemi kurarýz arayýþýnda, PESCO diye bir þey kurdu. Daha kalýcý bir askeri güç kurmak için adým attý. Avrupa'nýn, Amerika'dan farklýlaþmakta olduðunu, Amerika'nýn pek çok adýmýný desteklemediklerini biliyoruz. Türkiye'nin yanýnda olduklarý anlamýnda söylemiyorum ama mesela Ýngiltere'nin ABD ile ciddi kapýþmasý var. Fransýzlar, Almanlar ayný þekilde. Dolayýsýyla bunlarda Türkiye'nin NATO'da ABD’yi dengeye getirmesi beklentisi normal ama ABD süper güç olduðu ve NATO’daki ana aktör olduðu için kimseyi fazla dinlemiyor. Kendi baþkanlarýný bile dinlemediðini düþünüyorum ABD savunma bakanlýðýnýn. O yüzden NATO þu an çok etkisiz.

ABD’NÝN KAFASI KARIÞIK AMA CENTCOM’UN DEÐÝL

Türkiye'nin askeri operasyonlarýyla, Afrin’le, YPG’ye kuzey ordusu kurmakla ilgili çeliþkili ifadeler geldi geliyor ABD’den. Amerika'daki kurumlar arasýndaki farklýlaþma ve kafa karýþýklýðýný resmeder misiniz?

Dýþarýdan bakýnca bir kafa karýþýklýðý var ama Ortadoðu operasyonunu yürüten CENTCOM (Amerika Merkez Kuvvetler Komutanlýðý) ve Pentagon’un kafasý son derece net. Bunlar PKK-YPG ile bu iþi götürmek istiyorlar. O yüzden CENTCOM komutaný Votel, defaatle PYD'ye destek vermeye devam edeceðiz dedi. Bu çýkan seslerden bir tanesi. Obama'nýn atadýðý generaller ve bu iþin baþýndaki McGurk, DAEÞ ile mücadele özel temsilcisi, ayný saftalar. Önceden kendilerine verilen projeyi uyguluyorlar. Diðer taraftan sonradan seçimle gelen ve Amerika'da muktedir olamayan Trump çok net deðil. Olaylara hakim deðil. Türkiye ile çalýþmak istiyor. Belli ki Cumhurbaþkaný Erdoðan'dan olumlu sinyal aldý görüþmelerinde fakat gerek Kudüs çýkýþý, gerek PKK-PYD meselesine engel olamamasý bu iliþkiyi yürütemediðini gösteriyor. Koptu gibi neredeyse. Bir de tabii ABD Dýþiþleri Bakanlýðý var. ABD Dýþiþleri Bakanlýðý’nýn küresel okumada, siyasi geleceði, vizyonu görmede biraz daha derinlikli baktýðýný söyleyebiliriz. O yüzden Pentagon'un açýklamalarýný tevil etmeye çalýþan, Türkiye ile çalýþmak istiyoruz diyen bir tavrý var. Bir de NATO'nun Avrupa Kuvvetler Komutanlýðý var. Bunlar da daha çok Avrupa güvenliði perspektifinden baktýðý için onlar da Türkiye'yi bu kadar sýkýþtýrmamak gerektiði görüþündeler. Bunlarýn açýklamalarý tabii farklý yansýmalar oluþturuyor. Ama bence iþin baþýndaki kiþi þu anda Votel ve onun tavrý da çok net. O yüzden Türkiye'nin aþmasý gereken en büyük sorun Amerikan Merkez Kuvvetler Komutanlýðýnýn tavrýný deðiþtirme sorunu. O da pek mümkün görünmüyor þu anda.

AFRÝN’E ZEYTÝN DALI ABD’YÝ ZORLAYACAK

CENTCOM’un tutumu belli. Türkiye'nin kararlýlýðý malum. Ne olacak?

Ancak sahadaki durum etkili olabilir. Türkiye Afrin Operasyonunda ciddi bir sýnav veriyor. Bunu baþarýyla, süratle tamamlayabilirse o zaman Türkiye'yi farklý deðerlendireceklerdir, askeri kodlarla düþündükleri için. Türkiye'yi karþýmýza almasak iyi olur denilebilir. Münbiç konusu o açýdan bir test olacaktýr. Türkiye'nin orayý zorlamasýna Amerika'nýn göstereceði tavýr bir deðiþiklik olup olmayacaðýný gösterir. Türkiye'nin kararlýlýkla bu iþi devam ettirmesi tek seçenek gibi görünüyor. Çünkü diðer aktörleri tavýr almaya zorluyor. Þimdi ABD medyasýnda Votel'in Centcom'un PKK-PYD'yi desteklemesi hep örtülü olarak anlatýlýyor. Yani Amerikan karar vericisi, Amerikalý iþ adamý, Amerika bürokrat, bu iþi çok takip etmeyen medya olayý bizim gördüðümüz gibi görmüyor, derine inemiyor çünkü bir perdeleme var. Fakat Afrin operasyonuyla New York Times gibi Türkiye karþýtý yayýn yapan bir gazete de bile PKK-PYD baðlantýsýný anlatan bir makale gördük geçen haftalarda. Bunu zorlayan Afrin operasyonu oldu. Türkiye bu fotoðraflarý yayýmladýkça, Öcalan PKK-PYD baðlantýsýný ortaya koydukça, YPG'liler ifadelerinde konuþtukça, ele geçen silahlar ortaya çýktýkça bunlarý saklamak güçleþecek ve Amerika'yý tavýr almaya zorlayabilir diye düþünüyorum.

ABD PKK’YA GARNÝZON BÝR DEVLETÇÝK KURMAK ÝSTÝYOR

PYD-YPG üzerinden Suriye’de bir alan tutmuþ oldu ABD tamam ama aslýnda ne yapmak istiyor?

Amerika körfez bölgesini kontrol altýnda tutmak istiyor. Enerji kaynaklarýný, enerji hatlarýný tutmak, askeri üslerini devamlýlýðýný saðlamak istiyor. Bunu Irak'ý ele geçirerek yapmayý denedi. Saddam Hüseyin devrildikten sonra fakat bu operasyon Irak'ta Sünni üçgeni dediðimiz alanda çöktü. Bunun üzerine buradaki Sünni Arap yapýyý parçalamak için çeþitli yollar denendi. Burasý terörize edildi. Kürt siyasetine, Kürt gruplara destek verildi. Hem bölgesel yönetim, hem PKK-PYD gibi terör örgütlerine. Þuanda yapýlmak istenen bir; buradaki Sünni Arap yapýyý kýrmak, iki; Suriye içerisinde bir garnizon devletçik kurmak, üç; bunun üzerinden hem Ýran'ý hem Türkiye'yi hem de Rusya'yý kontrol altýnda tutmak. Temel hedefleri bu, bunun için destekliyorlar PYD'yi.

Fakat tabii bence bu politikada þöyle bir yanlýþlýk var. Bir azýnlýk grup üzerinden hem de terörize olmuþ, baskýcý, bütün halký temsil etmeyen bir grup üzerinden bunun yapýlmasý çok zor ama ABD þu an bunu zorluyor. Neden? Çünkü iþte Ýncirlik üssü var, kullanabilir ama Türkiye ile anlaþmak zorunda. Türkiye ABD’nin bölge politikalarýna destek vermiyor. Yani bir Ýsrail politikasý, Kudüs politikasý, Ýran'ýn kuþatýlmasý ve belki yarýn öbür gün vurulmasý, bunlara Türkiye destek vermiyor, o yüzden kendisine sorun çýkartmayacak, her dediðini yapacak bir garnizon devletçik kurmak istiyor.

ABD BÜYÜK BÝR STRATEJÝK HATA YAPIYOR

Bunun için de Türkiye gibi bir müttefikiyle karþý karþýya gelmeyi ve hatta onu Rusya’ya itmeyi tercih ediyor, öyle mi?

Tabii Türkiye'yi Rusya'ya itiyor ama bu politikanýn çok karþýlýðý olduðuna da inanmýyorum. Çünkü ABD her zaman doðruyu yapan bir ülke deðil, kendi çýkarlarý açýsýndan da. 1979 Ýran devriminde çok önemli bir müttefikini kaybetti, yaptýðý hatalar dolayýsýyla. Bu hatalar bence Ýran devriminden sonra Amerika'ya en büyük stratejik kaybýný yaþatabilir. Türkiye'yi NATO'dan uzaklaþtýrmasý, Türkiye'yi gerçekten eksen deðiþtirmeye zorlamasý Amerika'nýn Ortadoðu'daki bütün planlarýný alt üst edecek bir adým olur.

AMERÝKA TÜRKÝYE’YÝ KAYBEDEBÝLÝR

ABD’nin bir terör örgütünü YPG'yi desteklemeye devam etmesi çok sürdürülebilir deðil ama sürdürüyor, devam edeceðim diyor. Akýbet aþikar mý?

Ben açýk fikirli olmaktan yanayým. Amerika Türkiye'yi kaybedebilir. Bugün çok ütopik görünüyor pek çoklarýna, nasýl bitecek 70 yýllýk bir ittifak, deniyor. Ama siz Türkiye'nin iç güvenliðini ciddiye almazsanýz, Türkiye'de rejim deðiþtirmeye çalýþýrsanýz, terör örgütleriyle iþ birliði yaparsanýz, buna bütün unsurlarýyla Türk milleti karþý duracaktýr. Yani bu anlamda sürdürülebilir olmaktan çýkartýyor. Türkiye þu anda Amerika'ya karþý Rusya'yý bir denge unsuru olarak kullanýyor ama zaman içerisinde iþ birliði geliþebilir, baþka yönlere evrilebilir. Türkiye'nin bunu tercih ettiðini zannetmiyorum, Türkiye dengeyi korumak istiyor, Amerika ile iliþkileri sürsün istiyor, Rusya ile sürsün istiyor ama ABD þu anda Türkiye'yi dýþarýya doðru itiyor.

NATO’CU YAZARLAR BÝLE SORGULAMAYA BAÞLADI

Terör örgütüne bir garnizon devletçik kurmak için Türkiye gibi büyük, güçlü bir müttefikini kaybetmek ABD açýsýndan hiç de rasyonel görünmüyor aslýnda?

Evet, ama öyle. Þu anda biz bunu anlamaya, anlatmaya çalýþýyoruz. Bence ABD içinde de bu konuda ciddi sorgulamalar baþladý Afrin'den sonra. Çünkü Afrin bunun ciddi bir sorun olduðunu ortaya koydu, kriz ortamý doðurdu ve biz NATO'yu destekleyen bazý yazarlarýn, düþünürlerin Amerika'ya dönüp "siz ne yapýyorsunuz, böyle bir politika olur mu’’ diye sorgulamaya baþladýklarýný gördük. Tabii ne kadar etki eder, nasýl karþýlýk bulur þu anda söylemek güç. Ama bu gerçekten rasyonel bir politika deðil.

RUSYA’NIN KÜRESEL PLANLARI VE TÜRKÝYE

Rusya ile Türkiye uçak krizinin çözülmesiyle yeni bir döneme girdi. Astana süreciyle görünür olan, Fýrat Kalkaný ile pekiþen bir iþ birliði var. Suriye'nin toprak bütünlüðünde birleþiyorlar ama Suriye politikalarý çok da uyuþmuyor, zaman zaman da sahada ters düþebiliyorlar. “Rusya neden þimdi Türkiye'ye yardýmcý oluyor, hava sahasýný açýyor?” Ya da “nasýl bir alýþ veriþ var iki ülke arasýnda” deniyor. Cevabý nedir?

Bence bunun iki boyutu var. Bir, Suriye içindeki dengeler açýsýndan Rusya'nýn Türkiye'ye olan ihtiyacý. Ýki, Rusya'nýn genel küresel perspektifinde Türkiye'nin oynayabileceði rol. Küreselden bakarsak, Rusya için NATO'nun kendisine doðru geniþlemesini durdurmaktýr amacý. Bu çok önemli bir hedef olarak görülüyor. Bunun için Gürcistan savaþýný yaptýlar, Ukrayna'yý böldüler. Türkiye'nin varlýðý, Türkiye'nin Rusya'nýn yanýnda yer olmasý NATO'nun güney kanadýný çökertecek, Türkiye ile Amerika'nýn arasýný açacak ve Rusya'ya alan açacak bir hamle olacaðý için Türkiye'yi destekliyorlar.

Ýkincisi Türkiye'nin gerçekten Amerika'nýn hedefi olduðuna kanaat getirmiþ durumda Rusya. Sayýn Cumhurbaþkaný, özellikle FETÖ darbe giriþiminden sonra, bu konuda Türkiye'nin desteklemesi gerektiðini düþünüyorlar. Ýkincisi Rusya bir dünya gücü olmak için iki okyanusta gemi yüzdürmek istiyor. Böyle bir donanma doktrini var. Ve bunun için Kýrým'ý ilhak ettiler. Burada ki Karadeniz donanmasýný þu anda kullanýlýr hale getirdiler ve Akdeniz'e inmeye çalýþýyorlar. Klasik, Çar Petro'dan bu yana sýcak denizler meselesi. Ýþte bunu Suriye sayesinde gerçekleþtirdiler. Sonraki adýmda Mýsýr ya da Libya'da bir askeri üs kurmaya çalýþtýklarýný göreceðiz, Ruslarýn. Bunun üzerinden de Atlantik'e çýkacaklar. Dolayýsýyla bu projede Türkiye olmaz ise ya da muhalefet ederse Türkiye'nin iþi zor olur. Þu anda kurmuþ olduklarý askeri üsler Türkiye sýnýrýna çok yakýn ve ayný zamanda Suriye ile muhalefetin vurabildiði bir yer, dolayýsýyla Türkiye'ye bu anlamda ihtiyaç duyuyorlar.

RUSYA ÝLE SURÝYE ÝÇÝ DENGE

Suriye içi dengeler açýsýndan nasýl bir karþýlýklý gereklilik hali var?

Son dönemde Türkiye olmaz ise Suriye meselesinin çözülemeyeceðini gördü Rusya. Türkiye ile anlaþtýðý zaman sonuç aldý. 9 Aralýk 2016 Moskova deklarasyonu üzerinden üçlü mutabakat kuruldu, 31 Aralýk'ta ateþkes saðlandý, Astana süreci baþladý. Çatýþmasýz bölgeler iþlemeye baþladý. Halep meselesine Rusya kendine göre çözüm buldu. Karþýlýðýnda el-Bab'a kadar Türkiye'nin inmesine razý geldi. Þimdi de bunun üzerinden, Palmira'dan Suriye'nin doðusuna Fýrat nehrine kadar temizlediler terör örgütünden, muhalif yapýlarý baskýladýlar. Þimdi Ýdlib meselesi kaldý. Hatta Ýdlib'i Rusya kendisi çözebileceðini düþünerek çok aðýr saldýrý baþlattý Aralýk sonunda. Sonuç alamayacaðýný görünce tekrar Türkiye'siz biz bu iþi yapamayacaðýz noktasýna gelmiþ bulunuyor. Türkiye olmazsa muhalefeti masaya oturmaya ikna edemez, Suriye'yi kontrol edemez, saldýrýlara maruz kalýr ve mesele uzayýp gider. Bu yüzden Rusya Türkiye ile beraber çalýþmak istiyor. Türkiye de ayný þekilde Rusya'ya ihtiyaç duyuyor. Amerika'ya karþý bir denge, Suriye hava sahasýný kullanabilme, rejimin belli noktalarda dizginlenmesi, Türkiye'nin güçlü þekilde Suriye görüþmelerinde masada olmasý gibi karþýlýklý çalýþan bir süreç var. O da güçlü ve reel bir süreç. O yüzden iki taraf da devam ettiriyor bunu. Ama kýrýlgan, onu da söyleyeyim.

REJÝM ÝLE YPG AFRÝN’DE ANLAÞIR MI?

YPG “Afrin'i gel teslim al” diye seslendi rejime. Rejim þu anda çok kararlý deðil ama Türkiye aleyhine açýklamalarý oldu. Orada rejim ile YPG'nin uzlaþmasý gibi bir durumla da karþýlaþabilir miyiz? Eðer öyle bir þey olursa resim nasýl deðiþir?

O Türkiye için sýkýntýlý bir tablo ortaya çýkartýr. Ama olabilir olamaz noktasýnda þunu görmek lazým. Birincisi son ana kadar Türkiye girmeden önce Afrin'deki terör örgütüne burayý teslim edin, çýkýn, rejim gelsin denildi. Kabul etmediler. Operasyon baþladýktan sonra PYD kayýplar vermeye baþlayýnca gelin alýn dediler ama rejimin bu kadar insan kaynaðý yok. Suriye'de zaten çok ciddi yýpranmýþ bir ordu var. Bunlar halen Ýdlib'de çok ciddi kayýplar veriyorlar. Ele geçirilen yerleri tutmaya çalýþýyorlar. Dolayýsýyla bir de Afrin'de Türkiye ile karþý karþýya gelme riskini alabilirler mi bilmiyorum ama bana göre þu anda Türkiye'nin önündeki en önemli risklerden biri bu. Diðeri Rusya'nýn hava sahasýný kapatma ihtimali. Bu ikisi Türkiye'nin Afrin'de önünü kesebilir. O yüzden Türkiye'nin süratle bu iþi çözmesi gerek. Ama dediðim gibi bu çok ciddi sýkýntý. Yani Türkiye-Suriye savaþýna çevirebilir iþi. O ciddi bir risk olur. Ama þunu hatýrlatmak isterim, el-Bab güneyinde zaten rejim ile Türk Silahlý Kuvvetleri, ÖSO aylardýr karþý karþýya. Sýnýrda bir denge var yani.

Dolayýsýyla bu olasýlýk test edildi yani?

Evet, o yüzden Afrin'de çalýþmaz demek çok kötümser bir yaklaþým olur ama yani Türkiye'nin çýkarlarý açýsýndan Afrin’in ÖSO tarafýnda denetim altýna alýnmasý daha tercih edilir.

ABD ÝLE RUSYA ANLAÞABÝLÝR MÝ?

ABD ile Rusya'nýn Suriye'de Türkiye'nin dýþarda kaldýðý bir uzlaþmaya varma ihtimali var mý?

Bana göre böyle bir uzlaþma ihtimali yok, çok düþük de diyebilirim. NATO-Amerika ve Rusya arasýnda Avrupa’nýn kuzeyinden Yemen’e kadar problem var. ABD içinde Rusya’nýn seçimlere karýþtýðýna dair çok büyük bir kavga gidiyor. Rusya Amerika’nýn Suriye’de kalmasýný istemiyor. Rusya, Suriye’nin toprak bütünlüðünün korunmasýndan ve bunun Rusya’nýn etkisi altýnda kalmasýndan yana. Geçmiþte belli noktalarda bazý ateþkes, taktik anlaþmalar oldu. Bunlarda da güven saðlanamadý, Amerikalýlar Suriye-Rus konvoyunu vurdular, Eylül 2016’da. Arkasýndan Ruslar Amerikalýlarýn desteklediði bir BM konvoyunu bombaladý. Bunlara bakarak bir uzlaþma zemini olduðunu düþünmüyorum. Ancak taktik, geçici, belli alan odaklý, bir takým anlaþmalar olabilir ama Türkiye gibi bir konuda geniþ bir uzlaþmanýn çok kolay olduðunu düþünmüyorum.

RUSYA SOÇÝ’DE MÝHRAÇ URAL’LA NE MESAJ VERDÝ?

Soçi’de Suriye Ulusal Diyalog Kongresi toplandý. Türkiye’nin baskýlarý ve ýsrarý ile YPG davet edilmedi ama mesela Reyhanlý saldýrýsýnýn bir numaralý þüphelisi Mihraç Ural’ý gördük orada. Rusya hassasiyetlerini anlama, gereðini yapma konusunda ne kadar sadýk Türkiye’ye?

Türkiye-Rusya iliþkileri mutabakatý kýrýlgan bir mutabakat. Bu her türlü provokasyona açýk. Karþýlýklý test edildi, çok önemli krizler atlatýldý. En önemlisi Karlov suikastýydý, çok önemli bir kýrýlma noktasý olabilirdi. Rusya çok soðukkanlý davranabildi orada, meseleyi deþifre etti. Bu durum Rusya’nýn Türkiye’ye ne kadar önem verdiðini gösteriyor. Türkiye’nin önüne geçmemesi, el-Bab’ý yapmasýna müsaade etmesi, Afrin operasyonunda Türkiye’nin taleplerine karþý çýkmamasý da bunun göstergesi. PYD’yi de biraz cezalandýrmak için yaptýlar bunu. Ama böyle ufak tefek meseleler oluyor. Mihraç Ural ile Türkiye’ye þu mesajý veriyor Rusya, “bizi çok hafife almayýn, açýk çek yok önünüzde, her an baþka þeyler olabilir”. Rejimin de bunu iteklemiþ olma ihtimali var. Dolayýsýyla Türkiye’ye küçük bir mesaj Mihraç Ural, çok güvenilmemesi, çok rahat davranýlmamasý konusunda.

RUS-TÜRK ÝLÝÞKÝSÝNDEKÝ KIRILGAN NOKTA

Rusya Türkiye iliþkisindeki diðer kýrýlgan noktalar neler?

Rusya’nýn Suriye’de Kürt kartýný kaybetmek istemediðini biliyoruz. PKK þu anda hala bir terör örgütü deðil Rusya için. PYD’yi tekrar kontrol altýna almak isteyebilirler. Türkiye’nin burada çok güçlenmesini istemeyebilir. Suriye’nin muhalefetiyle ilgili, Türkiye’nin siyasi çözümüyle ilgili, Esad’ýn gitmesiyle ilgili ýsrarlarý Rusya’yý sýkýþtýrabilir. Türkiye’nin her an ABD ile iliþkileri düzeltme ihtimali, vagon deðiþtirme ihtimali, bunlar tabii Rusya’yý her zaman endiþelendiriyor bence. O açýdan çok güvenmiyorlar Türkiye’ye. Türkiye’nin de Rusya’ya çok güvenmediðini düþünüyorum ve bu hava sahasý konusu, bence çok kritik. Orada bize çok önemli bir imkan veriyor þu anda Ruslar. El-Bab operasyonunda benzerini gördük, zaman zaman hava sahasýnýn kapandýðý oldu. Yanlýþlýkla bombalanan noktalar oldu, Türk askerinin de bulunduðu. Rusya ile dans etmek kolay deðil ama þu ana kadar iyi götürdüklerini düþünüyorum. Bir de Rusya’nýn küresel mücadelede hedeflerinin, güçlerinin ve zafiyetlerinin iyi analiz edilmesi ve buna göre, tavýr alýnmasý gerek. Türkiyeþu ana kadar iyi götürüyor.

RUSYA PYD’NÝN ÝYÝ BÝR SOPA YEMESÝNÝ ÝSTÝYOR

PYD Rusya’ya da çaðrý yapmýþ eski baþkaný Salih Müslim “ABD’nin Suriye’de hedefleri belli deðil ama Rusya son derece þeffaf, bizimle çalýþmalý” demiþti?

PYD Amerika’nýn emri altýna girdikten ve bu kuzey ordusu meselesi ortaya atýldýktan sonra doðrudan bir emir komuta içerisinde ABD’ye ciddi þekilde angeje oldu. Rusya da PYD’ye biraz da ceza vermek için Afrin’i Türkiye’nin çözmesine göz yumdu. Bu anlamda PYD iyi bir sopa yemeden PYD’yle tekrar bir çizgiye geleceklerini düþünmüyorum Ruslarýn. Olaylarýn son derece farkýndalar, o tür propagandaya falan geleceklerini düþünmüyorum. Tabii ki Kürt kartýný elde tutmak istiyorlar ama PYD’nin üzerine ayrýca ciddi çizik atmýþ durumdalar. Tamamen sildiklerini düþünmüyorum ama önemli bir çizik attýklarýný düþünüyorum.

FIRAT’IN DOÐUSU DA, IRAK’IN KUZEYÝ DE TERÖRDEN TEMÝZLENENE DEK

Türkiye diyor ki “Fýrat’ýn doðusunu Irak’a kadar terörden temizleyeceðim”. Ýç kamuoyundaki destek, siyasi birlik, askeri güç, sahip olduðu potansiyel ve varoluþ sorunu algýsý bunu gerekli kýlýyor. Peki, PKK-PYD’yi sýnýrýn ötesinden söküp atmak hakikaten mümkün mü?

Türkiye’nin hedefi bu, hâlihazýrda yeni bir terörle mücadele konsepti ile devam ediyor. Nedir? Terörü kaynaðýnda yok etmek ve onlar saldýrmadan müdahale etmek. Bu kapsamda dört operasyon yürütüyor, biri Türkiye içinde, biri Irak’ýn kuzeyinde, biri Fýrat Kalkaný Harekatý, þu anda operasyonel düzeyde düþük olsa da kontrol düzeyinde sürüyor, dördüncüsü Afrin’de. Münbiç sýrada ve Fýrat’ýn doðusunu da Sayýn Cumhurbaþkaný bir kaç kez iþaret etti. Orada Akçakale’nin güneyinde Tel Abyat’ta zaman zaman müdahale olduðu haberlerini okuyoruz. Ben bunu 3-5 ay bir yýl deðil 5-10 yýl gibi perspektiflerde düþünmek gerektiðini deðerlendiriyorum. Fýrat’ýn doðusunun da Türkiye’nin hedefi olacaðýný, Türkiye’nin askeri, diplomatik yöntemlerle Suriye’deki siyasi geçiþ süreciyle buradaki sorunun da çözülmeye çalýþýlacaðýný düþünüyorum. Irak hükümetiyle belki PKK’ya Kandil’de operasyonla, Ýran ile iliþkilerle çok boyutlu bir ana mesele olarak terörle mücadelenin Türkiye’nin gündemi olduðunu düþünüyorum. O yüzden Fýrat’ýn doðusunda da her þey olabilir.

ABD MALÝYET HESABI YAPAR, PKK DESTEÐÝNÝ KESER

PKK kartýný kullanmak isteyen bu kadar devlet varken ABD PKK’yý belki de sürekli destekleyecek, silahlandýracak. Bu durumda iþler çok da kolay olmayacak?

Amerika þöyle çalýþýr. Bir proje yaparlar, devam ettirirler, maliyetine bakarlar ve belli bir noktada vazgeçebilirler. Bu hep böyle olmuþtur, Amerika’nýn tavrý bu. Avrupa’nýn daha farklý olabilir. Bunlarýn imkaný azaldýkça yavaþ yavaþ sönebilir. Burada en önemlisi Türkiye’nin kendi Kürt vatandaþlarý. Devletin kendi Kürt vatandaþlarýyla barýþýk olmasýný çok hayati görüyorum. Türkiye, çözüm sürecindeki pek çok eleþtiriye raðmen, sonu kötü bitmesine raðmen bence önemli bir Kürt nüfusun gönlünü kazandý. O sayede hendek meselesinde terör örgütü baþarýsýz oldu. Bugün örgüte katýlým azalmýþ durumda. Sokaklarda halk ayaklanmasý bekliyor bazý Batýlý ülkeler. Bunlar, ne kadar baþarýsýzlýkla sonuçlansa da çözüm sürecindeki söylemin ve atýlan adýmlarýn sonucu. Türkiye bence bu nüfusu elinde tutmaya devam etmeli ve bunun bir terörle mücadele olduðunu anlatmalý. Zaman içerisinde insanlarýn desteðinin kesilmesiyle, para kaynaðýnýn kesilmesiyle, silah meselesinin çözülmesiyle ve kararlýlýkla Türkiye bu örgütü destekleyenlere bu iþin maliyetli olduðunu ve sonuç getirmeyeceðini ispatladýðýnda, biter.

PKK’YI TASFÝYE EDEN SÝLAHLARI ALIR

PKK-YPG’ye verilen 5 bin týr dolusu silah ne olacak? YPG bitse bile?

Bunu bugünden söylemek çok zor. Amerika’nýn geri toplayacaðýný sanmýyorum. O örgütü kim tasfiye edecekse onlar alýr. Gelecekteki Suriye yönetimi olabilir. Þuan çok açýk bir soru.

SOÇÝ ÇOK BAÞARILI DEÐÝLDÝ, ÇÖZÜM ÝÇÝN DAHA ZAMAN VAR

Soçi’deki toplantýda bir takvim çýktý, bir ortak plan açýklandý. Masada konuþulanýn sahada uygulanabilirliðini görüyor musunuz?

Tam tersi iþliyor þu anda. Saha belirleyici, masa deðil. Soçi’de Ruslarýn zorlamasýyla o tarihte bir toplantý yapýlmýþ oldu. Böylece Türkiye, Ýran, Rusya mutabakatýnýn devam ettiði mesajý dünyaya verilmiþ oldu. Rusya hala bu konuda etkili olduðunu gösterdi ama somut olarak çýkan tek þey, 50 kiþilik bir anayasa komitesinin kurulmasý. Büyük bir baþarý olduðu söylenemez. Rusya þovunu yaptý, muhalifler bir þekilde varlýk göstermiþ oldu ama orada kaosun devam ettiðini de gördük. Suriye muhalefeti, rejim, diðer unsurlar toparlanabilmiþ deðil. Bence siyasi çözüme biraz daha var, daha tam netleþmedi. Bunun için Ýdlib, Afrin meselelerin çözülmesi gerekiyor. Bir de Fýrat’ýn doðusu ne olacak? Bunlar açýkta kalan sorular, belirlendikten sonra net bir tablo çýkar diye düþünüyorum.

ALGI OPERASYONLARININ ÖNÜNE GEÇMEK ÝÇÝN

Türkiye’de Afrin operasyonunu manipüle etmeye yönelik giriþimler olsa da hem anýnda tersine çevrilebildiði hem kamuoyu manipülasyonlara fýrsat vermediði için etkili olmuyor. Ama dünya medyasý için çok geçerli deðil. Oradaki manipülasyon seviyesini ve alýcýsýný da deðerlendirmenizi isteyeceðim.

Orada çözülmesi gereken iki mesele var. Birinin çözülmesi mümkün deðil, o da niyet. Karþý tarafta bunu bilinçli olarak belli bir maksada yönelik olarak yazan, Türkiye’yi sýkýþtýrmak için yazan çevreler var. Onlarýn niyeti deðiþmeyecektir. Onlara karþý yapýlacak tek þey fýrsat verilmemesi. Türkiye’nin sivilleri vuruyor iddiasýný destekleyecek bir þeyler gelsin diye bekliyorlar. Buna mesela imkan vermemek. Ýkincisi ÖSO ile ÝÞÝD’i bir araya getirmeye çalýþan algý yönetimi, buna uygun malzeme çýkmasýný engellemek gerekiyor. Bunun için sahada çatýþanlarýn paylaþýmlarýný dikkatli yapmasý ya da yapmamasý gerek. Kontrol lazým, en önemlisi bu. Ýkincisi daha çok bilgilendirme yapýlabilir, belki bizim gibi yabancý medyaya konuþanlara daha çok bilgilendirme yapýlabilir. Ýngilizce bilen, konuya vakýf kiþilerin biraz öne çýkmasý lazým. Kendini bir siyasi parti ile baðdaþtýrmayan, ortada durmaya çalýþan ve bu konuda gerçekten Türkiye’nin bir varoluþ mücadelesi verdiðine inanan kiþiler varsa bunlarýn biraz öne çýkmasý, sorumluluk almasý gerek. Çünkü yabancý basýn pek çok meseleyi hükümet propagandasý olarak gördüðü için bunlara çok itibar etmiyor. O noktada olmayan kiþilerin sorumluluk alýp, öne çýkýp bir þeyler söylemesi Batý’ya da bunu izah etmesi bence önem kazanýyor.