SETA Uzmaný Can Acun: Ýran Þii maskesiyle Neo-Pers arayýþta

BU HIRSIN VE VAHÞETÝN SEBEBÝ NEDÝR?

90’larýn baþýnda Avrupa’nýn ortasýnda Bosna’da yaþanandan daha aðýr bir tablo var Suriye’de. Esed rejimi ve müttefikleri sivillerin katlinden sistematik tecavüzlere kadar insanlýk dýþý pek çok suçu dünyanýn gözü önünde iþliyor. Türkiye sesini yükselterek, imkan yaratarak bu vahþeti durdurmaya çalýþýyor. En son Rusya’yý ikna edip Doðu Halep’te sýkýþýp kalan yüzbinlerce insanýn tahliyesi için uðraþýyor. Lakin Ýran ve Esed ateþkesi defalarca ihlal etti, konvoylara saldýrdý. BM bile katliamlardan þikayet etti. Bu hýrsýn, vahþetin ve hiç deðere sahip olmama halinin sebebi nedir? Zaten askeri olarak kazanýlmýþ bir þehirde katliamla ne amaçlanmýþ olabilir? SETA Ortadoðu uzmaný Can Acun ile konuþtuk, ilginç noktalar ortaya çýktý.

***

Sondan baþlayalým: Halep hafta baþý gibi Rejim güçlerinin eline geçti. Dar bir alana sýkýþýp kalan sivillerin tahliyesi için Türkiye, uzun uðraþlar sonrasýnda Rusya’nýn iþbirliðiyle bir ateþkes çýkarmayý baþardý ama yarým gün bile sürmedi bu. Esed ve Ýran öldürmeye devam ediyor. Neden bunu yapýyor? Þehir düþmüþ zaten?

Rusya çýkarlarý için Suriye'de savaþýyor, bu bölgeyi jeo-politik açýndan önemsiyor, sýcak denizlere inme arzusu, yeni Avrasyacýlýk strajesi vesaire. Çýkarlarý savaþý gerektirirse acýmsýzca savaþýyor,barýþý gerektirirse de Halep'te olduðu þekilde anlaþýyor.Ama Ýran ve emrindeki Þii milis ordusu öyle deðil.Evet Ýran da bir yönüyle Ýslam öncesi sýnýrlarýna geri dönmek, büyük Pers Ýmparatorluðu’nu kurma peþinde, onun da jeo-politik hedefleri, ihtiraslarý var. Ama beþ yýldýr devam eden Suriye savaþýnda defalarca görüldüðü þekliyle adeta binbeþ yüz yýl öncesinin intikamýnýalmanýnda peþindeler.

Ýslama askeri ve siyasi olarak yenilmiþ ve bir daha da belini doðrultamamýþ Sasani aklý Þiilik görüntüsü altýna yeniden tezahür ederek meydan okuyor. Irak'tan Suriye'ye, Lübnan'dan Yemen'e buralar benim diyor. Þiilik bir nevi teo-politik bir maske.. kitleleri mobilize etmek için bir araç. "Ya Ali ya Hüseyin" diyerek katliam yaptýrma aracý.

Þimdi gözler Halep'te olduðundan bu katliamlar daha fazla dikkat çekti ama Irak'ta yýllardýr ayný zulüm yaþanýyor. Nihayetinde Þii milisler simbiyotik kardeþleri DAÝÞ'i var edecek sosyolojik bir atmosfer yarattýlar Irak'ta.

YAKIP YIKMA STRATEJÝSÝ

Halep’te insani durumun vahameti, buna þahit olan dünyayý yerin dibine sokacak denli fena, biliyoruz, ama kayýtlara geçsin anlatýn lütfen: Halepliler ne halde?

Halep'te tam anlamýyla bir vahþet yaþandý, yaþanýyor. Bunu tasvir edip kelimelere dökebilmek gerçekten çok zor. Suriye'nin en büyük kentlerinden birisinden bahsediyoruz, milyonlarca insanýn yaþadýðý bir tarih mirasý. Ama ne yazýk ki rejim ve müttefikleri uluslararasý konjonktürden, dünyanýn Suriyeli muhalifleri yalnýz býrakmasýndan yararlanarak kenti adým adým kuþatmaya aldýlar, ardýndan Scorched earth denilen "yakýp yýkma" stratejisi ile muhaliflerin kontrolü altýndaki bölgeleri varil bombalarýyla aðýr silahlarla hedef alarak adeta bölgeyi insansýzlaþtýrmaya çalýþtýlar. Sadece askeri unsurlarý deðil hastaneler, okullar, pazar yerleri, camiler, fýrýnlar, sivil savunma merkezlerihedef alýndý. Yaþama dair herþey yok edilmeye çalýþýldý.

Ýnsanlar açlýkla, susuzlukla yok edilmek istendi. Nihayetinde çoðu çocuk ve kadýn olmak üzere on binlerce insan hayatýný kaybetti. Birçok kes klor gazý ve diðer bazý kimyasal silahlarýn kullanýldýðýna dair güçlü emareler ortaya çýktý. Hepimizin gözü önünde Halep'te Savaþ suçlarý, insanlýða karþý suçlar iþlendi.

SÝSTEMATÝK TECAVÜZ

Kadýnlara özellikle tecavüz edildiði bilgisi geliyor. Tablo nedir? Tecavüzcüler rejim askerleri ve Hizbullah mý? Önlenemeyen bir savaþ suçu þeklinde mi iþleniyor bu vahþet yoksa gayet sistematik mi?

Doðu Halep'te 6 kilometre kareye sýkýþmýþ yüzbine yakýn insanýn görüntüleri yüreklerimizi yaralarken, medyaya yansýyan en korkunç, en þok edici görsellerden birisi bazý Haleplilerin ailelerinin kirletilmesini önleyebilmek adýna alimlerden ölüm fetvasý istemeleriydi. Suriye sathýnda yaþanan savaþta rejim ve destekçilerinin halký yýldýrabilmek adýna tecavüzü adeta bir silaha dönüþtürdüklerine yönelik bir çok rapor bulunmakta, Halep'ten de bu yönde bilgiler geldi, gerçekten tarifi mümkün olmayan bir vahþet ile karþý karþýya Halep'liler.

“TÜM SAVAÞLARIN ANASI”

Askeri durum bu saatten sonra deðiþmez herhalde… Muhalifler kendi aralarýnda birlik oldular ama sonucu deðiþtiremediler?

Evet, Halep kentinin kaderini askeri anlamda deðiþtirebilmek artýk mümkün deðil, aslýnda savaþ burada bir süre önce zaten kaybedilmiþti. Ben yaklaþýk iki ay kadar önce Suriye'de Ýdlip ve Batý Halep'teydim, o dönemde Doðu Halep rejim, Rusya, Ýran ve Þii milislerin eliyle muhasara altýndaydý. Muhalifler ise kuþatmayý kýrabilmek adýna bir ordu kuruyorlardý. Ordunun komutanlarýndan birisi bana “bu son þansýmýz, bu saldýrý sonrasý Halep ya bizim ya rejimin olacak” demiþti ancak “Tüm Savaþlarýn Anasý” adýyla 28 Ekim'de baþlattýklarý bu saldýrýda etkisiz kalýnca kuþatmanýn kýrýlmasýna yönelik tüm umutlar da tükendi. Doðu Halep'te çok zor þartlar altýnda direnmeye çalýþan muhaliflerin savunma hatlarý hýzlý þekilde düþtü. Muhaliflerin kontrol ettiði alan adým adým gerileyerek, 6 km’lik bir alana kadar düþtü.

PALMÝRA’YI DEAÞ’A ÝKRAM ETTÝLER

Askeri durum neydi, ne yaþandý Halep’te?

Geriye dönüp baktýðýmýzda Rejim ve müttefiklerinin iki ayrý aþama ile Halep'i kuþatma altýna almayý baþardýklarýný görüyoruz. Þubat 2016'da yoðun Rus hava saldýrýlarý desteðiyle rejim ve Þii milisler Baþköy'den baþlattýklarý operasyonun sonucunda Nubbul ve Zehra'ya doðru ilerleyerek, üç yýl boyunca muhalifler tarafýndan abluka altýnda tutulan bölgeye ulaþmayý baþardýlar. Böylelikle Halep'in Türkiye çýkýþý kapatýldý. Haziran 2016'da ise kuþatmasý operasyonun ikincievresini baþlatarak Kastello geçidini hedef aldýlar. Halep'te muhalif bögeleregiden tek yol da kapatýlýnca muhasara tamamlanmýþ oldu.

REJÝMÝN ZAYIFLIÐI GÖRÜLDÜ

Rejim ve müttefikleri diðer cephelerde tehlikeye düþme pahasýna neredeyse tüm düzenli birliklerini Halep cephesine getirdiler ve muhaliflerin direnemeyeceði bir güç oluþturmaya baþardýlar. Bunun sonuçlarý da oldu,  DEAÞ birkaç gün içinde Palmira kentini rejimden almayý baþardý. Sonuç olarak askeri-taktiksel unsurlarýn yanýsýra muhaliflere siyasi ve askeri alan kazandýran Türkiye, Suudi Arabistan ve Katar gibi ülkelerinRus, Ýran ve rejim üçlüsünün askeri stratejisine karþýlýk üretme konusunda yetersiz kaldýklarýnýn da altýný çizmemiz gerekiyor. Ýran ve Rusya gibi iki büyük güç tüm aðýrlýklarýyla savaþa dahil olurlarken, muhalifleri destekleyen ülkelerin savaþa doðrudan dahil olmamasý bu sonucu beraberinde getirdi.

HALEP’ÝN DÜÞMESÝ NE DEMEK?

Halep’in düþmesi ne anlam ifade ediyor?

Halep kentinin, barýndýrdýðý nüfus ve meskûn mahallerin savunulmasý adýna tutulmasý gereken piyade gücünün çokluðu bu kenti askeri açýndan çok önemli kýlýyordu, ama bunun ötesinde Rejim ve müttefikleri Halep'i tamamen ele geçirerek muhaliflerin savaþa devam etme iradesini kýrabilecekleri düþüncesiyle hareket ettiler. Halep’i ele geçirmek ardýndan adým adým Ýdlip, Þam’ýn banliyöleri ve Güney Suriye'de küçük adacýklara sýkýþan muhalif unsurlarý askeri olarak elimine ederek muhalifleri teslim alma ya da rejimin þartlarýnýn kabul edileceði bir siyasal zemine zorlamak niyetindeler.

Halep'in ele geçirilmiþ olmasý elbette rejim ve müttefikleri adýna büyük bir kazanç olacaktýr ancak rejimin Halep'e odaklandýðý sýrada –az önce de kýsmen bahsettiðim þekilde- DEAÞ tarafýndan Humus'ta Palmira (Tedmur)'ya yönelik baþlatýlan saldýrýlarda bir kaç gün gibi kýsa bir sürede kent merkezini, bölgedeki petrol ve doðalgaz yataklarýný, askeri havalimanlarýný kaybetmiþ olmasý rejim ve müttefiklerinin ayný anda iki sýcak cepheyi idere edemediðini göstermesi açýndan önemlidiye düþünüyorum. Nihayetinde bu durum rejimin müttefiklerinin desteðine raðmen muhalifleri tamamen yenilgiye uðratarak ülkeyi tekrardan denetimi altýna alabilme ihtimalinin çok zayýf olduðunu gösteriyor.

GERÝ DÖNÜÞ MÜMKÜN MÜ?

Halep’in düþmesi muhalifleri nasýl etkileyecek?

Evet, Halep gibi askeri ve manevi açýndan önemli bir kenti kaybetmelerinin muhalifler üzerinde önemli etkisi olacaktýr. Suriye'de oluþan güç dengeleri de þuan için muhaliflerin aleyhine seyretmektedir.

Muhalifler içine girdikleri sarmaldan kurtulabilmek adýna birleþme seçeneðini daha fazla gündeme getirebilirler, ancak örgütsel taassuplarý, ideolojik farklýlýklarý ve uluslararasý angajmanlarý çerçevesinde birleþebilmelerinin önünde büyük engellerin olduðunu da unutmamalýyýz.

Muhalifler kýþ ayý boyunca savunmada kalarak zaman kazanmaya çalýþmalarý da olasý gözükmekte. Nihayetinde bir yýpratma savaþýna dönen Suriye iç savaþýnda daha fazla direnç gösteren ayakta kalacak ve savaþýn galibi olacak. Muhaliflerin aleyhine olan Uluslararasý konjoktür de her an deðiþebilir, Trump yönetiminde ABD Ýran'ý hedef alabilir, birçok oyun deðiþtirici geliþme yaþanabilir.

VAHÞETÝ BÝLE KUTLADILAR

Halep düþer düþmez Þam’da kutlamalar baþladý. Ýran’da helva daðýtanlar oldu. Þam-Tahran birlikteliði savaþýn baþýndan beri aþikar, dolayýsýyla anlaþýlabilir ama çocuklarýn katledildiðini, kadýnlarýn tecavüze uðradýðýný bile bile Halep’in ele geçmesini Türkiye’de de coþkuyla karþýlayanlar olmasýný neye yoralým?

Bu soruyu bende kendi kendime sordum, bir zaferi kutlayabilirsiniz, ama bir vahþeti hangi saikle nasýl kutlayabilirsiniz. Türkiye'de içinde olduðumuz süreçte; güçlü temelleri olduðu gün yüzüne çýkan Mezhepçilik ya da islamofobik eðilimler tek baþýna yeterli bir dürtü yaratabilir mi? Yoksa bir çeþit sadizm mi bilemiyorum.

TÜRKÝYE MANEVRA ALANI AÇIYOR

Halep rejimin elinde. Muhalifler zayýfladý. Türkiye kendi güvenliði için ÖSO ile birlikte El-Bab kapýsýnda. Amerika PKK’ya PYD kamuflajýyla aðýr silahlar veriyor. DEAÞ’a keza aðýr silah devrettiler. Suriye’de her þey çok hýzlý deðiþiyor ama þu haliyle þu fotoðrafý Türkiye açýsýndan deðerlendirir misiniz?

Suriye'de bölgesel ve küresel aktörlerin vekalet savaþlarýný yaþandýðý kaotik bir tablo var önümüzde. Aktörlerin çeþitliði ve askeri-siyasi angajmanlarýn dizamizmi süreci deðerlendirmeyi ve geleceði öngörmeyi neredeyse imkansýz kýlýyor. Türkiye'nin karþýsýnda bir yandan ABD-PKK angajmaný, diðer yandan Rusya-Rejim-Ýran ittifaký var ancak Halep'te yaþanan ateþkes dahi bu ittifaklar içinde ciddi kýrýlganlýklarýn olduðunu bize bir kez daha gösterdi.

Nihayetinde Türkiye Rusya ile son dönemde iliþkileri normalleþtirmiþ olmasýndan yararlanarak kendisine bu büyük meydan okumalara karþý manevra alaný açma çabasýnda. Bir yandan muhaliflerin askeri açýndan tamamen yenilmesini engellemeye çalýþýrken diðer yandan DEAÞ ve PKK'yý sýnýrlarýndan elimine etmeye çalýþýyor.

PKK’NIN SÝLAHLARI AMERÝKA’DAN

ABD, PYD-YPG’ye o aðýr silahlarý neden verdi?

Obama'nýn Suriye siyaseti tamamen iflas etmiþ durumda. Devrimin baþýnda muhaliflere destek veren ABD þimdi bir yandan Rejim ve Rusya ile flört ederken diðer yandan tüm yatýrýmlarýný PKK'nýn Suriye örgütlenmesi olan PYD-YPG'ye yapar hale geldi. 2014'ün ortalarýnda DEAÞ ile mücadele görüntüsü altýnda baþlattýðý askeri angajman sonunda bu örgüte silah, mühimmat saðlayan, askeri eðitim ve istihbarat desteði saðlayan bir ülke konumunda. Türkiye'nin tüm itirazlarýna raðmen adeta aptala yatarak PKK PYD eþitliðini görmezden gelmeye çalýþýyor.

TÜRKÝYE PKK’YI KAZIYIP ATMAK ZORUNDA

PKK’nýn Türkiye’ye bu silahlarla saldýrmasýnýn sonuçlarý ne olur?

PKK zaten uzun bir süredir PYD-YPG verilen silahlarý Türkiye'ye karþý kullanýyor. Afrin, Amanos hattýndan, yine Kamýþlý, Suruç hattýndan ve diðer bazý bölgelerden silah ve mühimmat geçiþi saðlayarak Türkiye içindeki terör faaliyetlerinde bunlarý kullanýyor. Türkiye'nin terörü minimize edebilmesi adýna PYD-YPG tüm sýnýr hattýn söküp atmasý olmazsa olmaz bir durum arz ediyor.

FIRAK KALKANI BAÞARIYLA YÜRÜYOR

El-Bab operasyonunun, Fýrat Kalkanýnýn geleceðini deðerlendirir misiniz?

Rejim ve müttefiklerinin Halep kent merkezini muhaliflerden ele geçirmelerinin Fýrat Kalkaný Harekatýna doðrudan olmasa da dolaylý açýndan etkileri olabilir. Nihayetinde muhalifleri düþman unsur olarak gören rejimin güçlenmesi Fýrat Kalkaný Harekatý kapsamýnda Türkiye'nin desteðiyle bölgede tahkimat yapan muhalifleri de tehdit etmekte. Rejim Halep ve müttefiklerinin Halep'te boþa çýkacak olan askerlerinin bir kýsmýný Kuzey'e doðru nakledebilir bu durum da önemli bir baský unsuru olacaktýr. Ancak yeni güvenlik doktrini kapsamýnda Türkiye kendi ulusal güvenliði açýsýndan sýnýr hattýndaki geliþmeler doðrudan müdahil olma kararý aldý, Fýrat Kalkaný Harekatýna da bu kapsamda baþlattý. Türkiye'nin bölgeden DEAÞ ve PKK unsurlarý tasfiye olmadan harekatý sonlandýrmama konusunda açýk bir kararlýlýðý söz konusu, þuana kadar da harekat görece baþarýlý bir þekilde ilerlemeye devam edilmekte. Bab kuþatýlmýþ durumda. Arýndan ise Menbic hedeflenmekte. Ben adým adým Fýrat Kalkaný Harekatýnýn tüm bu hedeflerinin realize olacaðý kanýsýndayým.

TÜRKÝYE’YE RAÐMEN OLMAZ

Ýki komþumuz, Irak ve Suriye fiilen bölünmenin eþiðinde. Toplumlarý zaten dini mezhebi ve etnik olarak bölündü. Pasifistler radikal, aktivistler savaþçý oldu. Araya kan girdi. Kin girmesi için de büyük çaba var. Öte yandan eþ zamanlý olarak birden fazla terör örgütü ve toplumu düþmanlaþtýrmak isteyenler Türkiye’ye saldýrýyor. Karþý mücadele çok büyük ve çok güçlü fakat insan sormadan edemiyor. Ortadoðu planýna Türkiye’de dahil mi? Plan kimlerle kimler arasýnda?

Ortadoðu, I. Dünya Savaþý sonrasýnda yaþananlara benzer bir þekilde tarihin çok hýzlý aktýðý bir dönemden geçiyor tespiti doðru olacaktýr kanýsýndayým. Tunus’ta baþlayan ve domino etkisiyle Ortadoðu coðrafyasýnda yayýlan halk isyanlarý, beþ yýl gibi kýsa bir süre içerisinde bölgenin 100 yýllýk statükosunda önemli kýrýlmalara neden oldu.

ABD iþgalinin de yarattýðý bir zeminde, Irak ve Suriye bu süreçten en fazla etkilenek, devlet otoritelerinin aþýndýðý, devlet dýþý aktörlerin yükseldiði melez bir dönem içerisine girdi. Bu kaotik dönemde yerel, bölgesel ve küresel aktörler ise bölgesel çýkarlarýný maksimize edebilecek þekilde, Irak-Suriye hattýnda büyük bir mücadele içerisinde.

Ýþte bu mücadelede Türkiye'nin denklem dýþýna itilmeye çalýþýldýðýný görüyoruz. Ben 15 Temmuz'u ve PKK terörünü de bu çerçevede okuyorum. Sýnýrlar ve nüfuz alanlarý Ortadoðu'da yeniden belirlenirken bizi kendi içimizde izole etmeye çalýþýyorlar. Türkiye'nin de 15 Temmuz'a en önemli cevabý Fýrat Kalkaný Harekatý ile verdiðinin altýný çizmek gerek. Onlar bizi denklem dýþýna itmek istedikçe biz hem Suriye'de hem de Irak'ta bana raðmen buralarda oyun kuramazsýnýz diyoruz.