‘Karaciðer 1 haftada eski kapasitesine dönebiliyor'

Medipol Mega Üniversite Hastanesi Organ Nakli Bölümünden Prof. Dr. Onur Yaprak, mitolojilere bile giren ve vücutta kendini yenileyebilen tek iç organ olan karaciðerin yenilenmesine iliþkin önemli açýklamalarda bulundu.

MÝTOLOJÝDE DE YER ALIYOR

Prof. Dr. Yaprak, yaralanma, ameliyat, alkol veya ilaç zehirlenmesi, virüsler gibi durumlar nedeniyle hasara uðrayan karaciðerin hücreleri bölünmeye ve büyümeye ittiðini belirterek "Bu fenomen karaciðer rejenerasyonu olarak bilinir ve Yunan mitolojisinde bile bahsedilir. Mitolojiye göre ölümsüz Prometheus'un gündüz kartal tarafýndan yenilen karaciðeri geceleri kendisini yeniliyordu. (Prometheus Zeus tarafýndan bir daðda kartal tarafýndan karaciðerinin her gün yenmesi cezasýna çarptýrýlmýþtý. Zeus'un oðlu Herakles'in kartalý öldürüp Prometheusu kurtarmasýna kadar karaciðeri kendisini yenileyecekti) Ýnsanlar karaciðer rejenerasyonunu uzun zamandýr biliyor olsalar da, 1900'lere kadar karaciðer rejenerasyonunun resmi olarak araþtýrýldýðý ve tüm memelilerde meydana geldiði keþfedilmedi. Karaciðer rejenerasyonunu incelemek için 1931'de Higgins ve Anderson, karaciðerin en büyük iki lobunun çok dikkatli bir þekilde çýkarýldýðý sýçanlarda bir deney yaptýlar. Yüzde 70'i çýkarýlan sýçan karaciðerinin 7 gün içinde normal boyutuna döndüðünü buldular. Aslýnda olay bir kertenkelenin kuyruðunu kaybettiðinde tekrar uzamasý gibi basit bir olay deðildir" diye konuþtu.

3 AÞAMADA YENÝLENÝYOR

Karaciðerin geride kalan kýsmýnda hücrelerin hýzla çoðalarak hem iþlevsel hem de fiziksel olarak kendisini büyüttüðüne deðinen Prof. Dr. Yaprak, þöyle devam etti:

"Karaciðer rejenerasyonu yani kendisini yenileme süreci üç aþamada gerçekleþir bu iþlem için tüm hücreler bir ekip olarak çalýþýr ve birbirleriyle iletiþim kurar. Bu iletiþim, karaciðer hücrelerine bölünerek çoðalmaya baþlamalarýný söyleyen sinyaldir. Karaciðer hasarý tespit ettikten dakikalar sonra, karaciðer hücrelerinin çekirdeðindeki genler, hücreleri bölünmeye hazýrlamak için sinyaller gönderir. Buna baþlangýç aþamasý denir. Ardýndan ikinci aþamada, karaciðer hücreleri bölünür. Hücre bölünmesi, karaciðer orijinal boyutuna dönene kadar devam eder, ardýndan sonlandýrma aþamasýna ulaþýlýr ve karaciðer hücreleri bölünmeyi durdurur. Karaciðerin hücre çoðalmasýný kendi kendisine baþlatýp yeterli noktada durdurmasý vücudumuzun eþsiz tasarýmýnýn çok somut ve etkileyici bir örneðidir."

YENÝLEYEBÝLEN TEK ORGAN

Prof. Dr. Onur Yaprak, "Karaciðer vücudumuzun kendisini yenileyebilen tek iç organýdýr. Karaciðer dýþýnda vücudumuzda deri ve baðýrsaklarda da daha basit ve farklý mekanizma ile yenilenme olayý olur. Bu organlardaki yenilenme karaciðer rejenerasyonu gibi etkileyici bir mekanizma sonucu deðil daha farklý bir yolla gerçekleþir. Karaciðerin kendisini yenileyebilme özelliði günümüzde canlý verici nakillerde her yýl on binlerce hayatýn kurtarýlmasýný saðlamakta, yetersiz organ baðýþý olan ülkemiz gibi bölgelerde organ nakilleri parça karaciðer ile gerçekleþtirilmektedir. Karaciðerin bir kýsmýnýn ameliyat ile alýnmasýný müteakip saatler içinde yüzlerce gen aktive olmakta, büyüme faktörleri ve sitokinler salgýlanmakta, hücre çoðalmasýný takiben karaciðer haftalar içinde yeterli boyuta ulaþýnca da yine farklý sitokinlerin salgýlanmasý ile büyüme iþlemi sonlanmaktadýr. Canlý vericiden karaciðer nakli sonrasýnda yapýlan çalýþmalarda karaciðerin saðý alýnan vericilerde kalan karaciðerin çok hýzlý büyüyerek 1-2 hafta sonra 2 katýna ulaþtýðý sonra büyüme hýzýnýn yavaþlayarak 6'ncý aya kadar devam ettiði ve 6'ncý ayda orijinal karaciðer büyüklüðünün yüzde 85 ila 90'ýna ulaþtýktan sonra da büyümenin durduðu saptanmýþtýr. Karaciðerin iþlevsel olarak eski halini kazanmasý ise sadece 1 hafta almakta, büyüme devam ederken bile eski yeteneðini hemen kazanmaktadýr" deðerlendirmesinde bulundu.

DÝYABET, SÝTOKÝN VE KARACÝÐER YAÐLANMASI HIZI ETKÝLÝYOR

Karaciðerin yenilenme kabiliyetinin kiþiden kiþiye deðiþip deðiþmediðini Prof. Dr. Onur Yaprak, þu þekilde açýkladý:

"Karaciðer bir aþamaya kadar olan hasarlarda kendi kendini yenileme kapasitesine sahiptir. Ancak hasar bir seviyeyi geçtikten sonra karaciðer bu yenilemeyi gerçekleþtirecek kabiliyetini yitirir. Karaciðerin kendisini yenileme kabiliyeti yaþlýlarda, diyabeti olanlarda ya da karaciðer yaðlanmasý olanlarda azalmýþtýr. Bunlarýn dýþýnda karaciðere gelen kan miktarý ve sitokin miktarý da yenilenme hýzýný etkileyen faktörlerdir."