KOAH hastalığı nedir?

KOAH Hastalığı, kalp-damar hastalıkları, zatürre sonra 4’üncü en sık ölüm nedeni olarak bilinmektedir. Akciğerlerde yaşanan hava yollarında daralma nedeniyle tahribata neden olan KOAH, bu nedenle bu hastalarda nefes darlığı oluşmasına neden olur.

KOAH NEDİR?

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH), amfizem, kronik bronşit ve refrakter (geri dönüşümsüz) astımı da içeren ilerleyici akciğer hastalıklarını tanımlamak için kullanılan bir şemsiye terimdir. Bu hastalık nefes darlığı ile karakterizedir.

Bu, çoğu zaman sigara dumanından kaynaklanan tahriş edici gazlara veya partiküllü maddelere uzun süre maruz kalmadan kaynaklanır. KOAH’lı kişiler kalp hastalığı, akciğer kanseri ve çeşitli başka durumlar geliştirme riski altındadırlar.

Amfizem ve kronik bronşit, KOAH’a katkıda bulunan en yaygın iki durumdur. Kronik bronşit, akciğerlerin hava keselerine (alveollerine) ve buradan hava taşıyan bronşiyal tüplerin kaplamasının iltihaplanmasıdır. Günlük öksürük ve mukus (balgam) üretimi ile karakterizedir.

Amfizem, sigara dumanı ve diğer tahriş edici gazlar ve partikül madde hasarına maruz kalmanın sonucu olarak akciğerlerin en küçük hava geçitlerinin (bronşiyoller) sonundaki alveollerin tahrip edildiği bir durumdur.

KOAH BELİRTİLERİ

KOAH belirtileri her kişi için farklı olabilir, ancak yaygın belirtiler şunlardır:

– Efor (yorulma) sonrası artan nefes darlığı
– Sık öksürük (mukuslu ve mukussuz)
– Hırıltı
– Göğüste sıkılık

Öksürük

KOAH hastalarının çoğunda ilk belirti öksürüktür; nefes darlığı ile birlikte olabilir. Sigara içenler, hafif başlayıp zamanla yaşamlarının bir parçası olan öksürüğü önemsemez ve sigara öksürüğü sanırlar. Sabahları ve kış aylarında yakınmalar daha sık ve şiddetlidir. Başlangıçta yakınmaların önemsenmemesi hastalığa erken tanı konmasını geciktirir.

Balgam çıkarma

Öksürükle birlikte balgam çıkarma sabahları daha fazladır. Balgam genelde sümüksü ve beyaz renklidir. Balgam miktarının artması, renginin sarı veya yeşil renge dönüşmesi solunum yollarında mikrobik bir iltihabın olduğunun göstergesidir.

Nefes darlığı

Nefes darlığı, özellikle hareket sırasında ortaya çıkar ve yıllar içinde yavaş yavaş artar. Nefes darlığı başlangıçta hızlı yürürken ya da merdiven/yokuş çıkarken ortaya çıkarken yıllar içinde giyinme, konuşma, hatta istirahat halinde bile hissedilir hale gelir. Hastalık zaman içinde ilerledikçe hafif alışveriş poşetini taşıma, hatta yıkanma gibi günlük aktiviteler bile yapılamaz hale gelebilir. Zaman içinde göğüs kafesi genişler ve bir fıçı şeklini alabilir. Nefes alındığında, kaburga aralıkları içeri doğru çekilir ve hasta nefesini dudaklarını büzerek vermeye çalışır.

KOAH HASTALIĞININ NEDENLERİ

KOAH gelişimi için tüm dünyada en yaygın görülen risk faktörü sigara dumanıdır. Sigara içenler, içmeyenlere göre, daha fazla solunumsal şikâyetlere, daha fazla solunum fonksiyon kaybına ve daha yüksek KOAH ölüm oranlarına sahiptirler. Diğer tip tütün kullanımı (pipo, nargile vb.) ve çevresel tütün dumanı da KOAH gelişimine katkı yapar.

KOAH gelişiminde genetik risk faktörlerinin rolü henüz çok iyi aydınlatılamamış olmasına rağmen, sağlıkta eşitsizlik, özellikle biyomas (odun, tezek, kök benzeri yakıt) kullanımına ikincil iç ortam hava kirliliği ve tozlu-dumanlı işyerlerinde çalışmanın en önemli çevresel risk faktörleri olduğu bilinmektedir. Son yıllarda önemi giderek vurgulanmaya başlayan fiziksel aktivitede azalma, hareketsizlik de artık bir risk faktörü olarak kabul edilmektedir.
Öksürük nasıl geçer? İşte öksürüğü kesen tedavi yolları...Öksürük nasıl geçer? İşte öksürüğü kesen tedavi yolları...

KOAH İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ

KOAH için risk faktörleri şunları içerir:

Tütün dumanına maruz kalma

KOAH için en önemli risk faktörü uzun süreli sigara içmektir. Pipo içenler, puro içenler ve sigara dumanına maruz kalan kişiler risk altında olabilirler. Astım, kronik inflamatuar hava yolu hastalığı ve sigara kullanımı kombinasyonu KOAH riskini daha da artırır.

İş ortamında kimyasal maddelere ve tozlara maruz kalma

İşyerindeki kimyasal buharlara ve tozlara uzun süre maruz kalmak akciğerlerinizi tahriş edebilir. Kömür ve metal işçilerinde, ulaşım sektöründe çalışanlarda, odun işçilerinde, kâğıt imalatında çalışanlarda ve çimento, tahıl ve tekstil işçilerinde KOAH görülme olasılığı daha fazladır. Bu iş alanlarında çalışanlar sigara da içiyorlarsa, hastalığın ortaya çıkma olasılığı çok yükselmektedir.

Yakıttan çıkan dumanlara maruz kalma

Gelişmekte olan ülkelerde, kötü havalandırılan evlerde yemek pişirmek kullanılan yakıtlardan çıkan dumanlara maruz kalan insanlarda, KOAH gelişme riski daha yüksektir.

Yaş

KOAH yıllar içinde yavaş yavaş gelişen bir hastalıktır. Bu nedenle çoğu insanda semptomlar 35-40 yaşlarında ortaya çıkar.

Genetik

Hastaların yaklaşık %1’inde KOAH, akciğerleri korumaya yardımcı olan alfa-1 antitripsin isimli bir enzimin vücutta genetik olarak yetersiz düzeyde olması sonucu gelişir. Bu kişilerde sigara kullanımı KOAH'ın ortaya çıkışını hızlandırır.

KOAH TEDAVİSİ

KOAH, tümüyle ortadan kaldırılamamakla birlikte, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Tedavi semptomları hafifletebilir, komplikasyonları önleyebilir ve genellikle hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir.

Sigaranın bırakılması KOAH tedavisinin en önemli adımıdır. KOAH'ın kontrolünde en önemli uygulamalar sigaranın bırakılması, ev içi-dış ortam hava kirliliğinin azaltılması ve mesleki tozlar ve kimyasallardan uzak durulmasıdır.

KOAH tedavisinde kullanılan ilaçlar

KOAH'ın tedavisinde çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. Bu ilaçlardan bazıları düzenli olarak, bazıları ise gerektiğinde kullanılır.

– Nefes açıcı ilaçlar
– İnhalasyon (nefes alma) yoluyla uygulanan kortikosteroidler
– Antibiyotikler
– Oksijen tedavisi

Nefes açıcı ilaçlar

– Bu grupta farklı yollarla (nefes yolu, ağızdan vb) uygulanan çeşitli ilaçlar yer almaktadır.

– Bu ilaçlar, solunum yollarını mümkün olduğunca açık tutmaya, genişletmeye yarar. Böylece nefes darlığı azalır.

– KOAH'da nefes sıkışması olduğunda nefes yoluyla uygulanan ve etkisi hızlı başlayan nefes açıcı ilaç almanız gerekebilir.

İnhalasyon (nefes alma) yoluyla uygulanan kortikosteroidler

– Bu ilaçlar, solunum yollarındaki mikrobik olmayan iltihabı azaltırlar.

– İlaçların nefes yoluyla alınması yan etkilerinin yok denecek kadar azaltılması ve doğrudan akciğerlere etki etmesi açısından özellikle tercih edilir.

– Solunum yoluyla verilen ilaçların etkili olması için doğru şekilde kullanılması gerekir. İlaçlar, hekimin önerdiği şekilde kullanılmalıdır. Tedaviye uyum, yani ilaçların her gün düzenli kullanılması da çok önemlidir.

– Hem nefes açıcı hem de inhalasyonla uygulanan kortikosteroidleri bir arada içeren kombine inhaler ilaçlar da bulunmaktadır.

Antibiyotikler

Solunum yolu enfeksiyonları KOAH belirtilerinin alevlenmesine yol açabilir. Antibiyotikler KOAH alevlenmelerinin tedavisine yardımcı olurlar.

Oksijen tedavisi

Orta-ileri derecede KOAH'ı olan hastaların kandaki oksijen düzeyleri düştüğünde oksijen tedavisi almaları gerekebilir.
Öksürük ve balgam çıkarma ilk ortaya çıkan şikayetlerdir

Öksürük

KOAH hastalarının çoğunda ilk belirti öksürüktür; nefes darlığı ile birlikte olabilir.

Sigara içenler, hafif başlayıp zamanla yaşamlarının bir parçası olan öksürüğü önemsemez ve sigara öksürüğü sanırlar.

Sabahları ve kış aylarında yakınmalar daha sık ve şiddetlidir.

Başlangıçta yakınmaların önemsenmemesi hastalığa erken tanı konmasını geciktirir.

Balgam çıkarma

Öksürükle birlikte balgam çıkarma sabahları daha fazladır. Balgam genelde sümüksü ve beyaz renklidir.
Balgam miktarının artması, renginin sarı veya yeşil renge dönüşmesi solunum yollarında mikrobik bir iltihabın olduğunun göstergesidir.

Nefes darlığı

Nefes darlığı, özellikle hareket sırasında ortaya çıkar ve yıllar içinde yavaş yavaş artar
Nefes darlığı başlangıçta hızlı yürürken ya da merdiven/yokuş çıkarken ortaya çıkarken yıllar içinde giyinme, konuşma, hatta istirahat halinde bile hissedilir hale gelir.
Hastalık zaman içinde ilerledikçe hafif alışveriş poşetini taşıma, hatta yıkanma gibi günlük aktiviteler bile yapılamaz hale gelebilir.
Zaman içinde göğüs kafesi genişler ve bir fıçı şeklini alabilir. Nefes alındığında, kaburga aralıkları içeri doğru çekilir ve hasta nefesini dudaklarını büzerek vermeye çalışır.

Diğer belirtiler

Zaman içinde yorgunluk, halsizlik ve depresyon gibi şikayetler de ortaya çıkabilir.
İleri dönemlerde kanın yeterince oksijenlenememesi sonucunda parmak uçları, dil, dudaklar ve kulak memeleri mavi-mor renk alır.
Ağır hastalarda kandaki karbondioksitin atılamamasına bağlı olarak uykuya eğilim artar.

KOAH Alevlenmesi Nedir?

KOAH’lı hastalarda nefes alıp vermeyle ilgili sorunların tıbbi müdahale gerektirecek kadar arttığı dönemler KOAH alevlenmesi olarak adlandırılır.

KOAH hastalarında yılda yaklaşık 1-4 kez alevlenme görülebilir. Alevlenme sırasında nefes darlığı, öksürük ve balgam miktarı artar. Bu tür şikâyetler ortaya çıktığında gecikmeden doktora başvurulmalıdır.
KOAH alevlenmelerinin %70-75’inden bakteriyel enfeksiyonlar sorumludur; geri kalan %25-30’undan ise virüsler sorumludur.

KOAH hastalarının doktor gözetiminde her yıl Eylül-Ekim aylarında grip aşısı ve 5-10 yılda bir pnömoni (zatüre) aşısı yaptırmaları önerilir.

KOAH’ın Nedenleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?

KOAH gelişmesinde rol oynayan çeşitli faktörler vardır.

    Sigara kullanımı

    Hava Kirliliği

    İş ortamında kimyasal maddelere ve tozlara maruz kalma

    Genetik

    Yaş ve cinsiyet

Sigara kullanımı

Hastaların büyük çoğunluğunda KOAH gelişmesinin nedeni uzun süreli sigara kullanımıdır. Sigara içme süresi uzadıkça KOAH gelişme riski de artar. Sigara içen astımlı hastalarda da KOAH oluşma riski daha yüksektir.
Pipo, nargile, puro içmek ve pasif olarak tütün dumanına maruz kalmak da KOAH’a neden olabilir.

Sigara içmeyen kişilerin, özellikle de çocukların, sigara içilen ortamlarda dumana maruz kalması, ileri yaşlarda astım ve KOAH başta olmak üzere solunum sistemi hastalıklarının daha fazla görülmesine neden olur.

Sigara dumanı hava yollarında iltihabi reaksiyon oluşturmasının dışında akciğerdeki hava keseciklerinin yapısını da bozar. Sonuçta kana oksijen geçişi bozulur ve hastalığın ileri dönemlerinde kandaki oksijen miktarı azalır.
KOAH erkeklerde daha sık görülmekle birlikte, son yıllarda sigara kullanımının artması nedeniyle kadınlarda da daha fazla oluşmaktadır.

Hava Kirliliği

Hava kirliliği hem KOAH oluşumuna hem de atak sıklığının artmasına neden olabilir.
Evlerde ısınma ve yemek pişirme amacıyla kullanılan çeşitli bitkisel, hayvansal kaynaklı yakıtlar, özellikle de kırsal kesimde kullanılan tezek, KOAH gelişiminde rol oynayabilir.

İş ortamında kimyasal maddelere ve tozlara maruz kalma

Çalışma ortamında uzun süre maruz kalınan kimyasal dumanlar, buharlar ve tozlar KOAH gelişmesine yol açabilir.

Kömür ve metal işçilerinde, ulaşım sektöründe çalışanlarda, odun işçilerinde, kâğıt imalatında çalışanlarda ve çimento, tahıl ve tekstil işçilerinde KOAH görülme olasılığı daha fazladır. Bu iş alanlarında çalışanlar sigara da içiyorlarsa, hastalığın ortaya çıkma olasılığı çok yükselmektedir.

Genetik

Hastaların yaklaşık %1‘inde KOAH, akciğerleri korumaya yardımcı olan alfa-1 antitripsin isimli bir enzimin vücutta genetik olarak yetersiz düzeyde olması sonucu gelişir. Bu kişilerde sigara kullanımı KOAH’ın ortaya çıkışını hızlandırır.

Yaş ve cinsiyet

KOAH zaman içinde yavaş gelişen bir hastalıktır. Hastaların çoğunda belirtiler en az 35-40 yaşlarında ortaya çıkar.

KOAH erkeklerde daha sık görülmekle birlikte, son yıllarda sigara kullanımının artması nedeniyle kadınIarda da yaygınlığı artmaktadır.