Dev projelerde sona gelindi... TUSAÞ Genel Müdürü Temel Kotil: 5 yýl sonra çok farklý bir yerde olacaðýz

Son yýllarda Türk savunma sanayisinde faaliyet gösteren firmalar, gösterdikleri üstün performansla adeta destan yazýyorlar. Dünya sýralamasýnda hýzla üst basamaklara týrmanan firmalar, yüksek teknolojili ürün ve hizmetlerini sadece Türk Silahlý Kuvvetleri ve emniyet güçlerine deðil, dünyanýn önde gelen ordularýna satarak cari açýða da darbe vuruyor. Son olarak Türk Silahlý Kuvvetleri'nin Ýdlib'de baþlattýðý Bahar Kalkaný Harekatý'na da yerli ve milli sistemler sayesinde rejimin mevzileri yerle bir edildi. Türk savunma sanayinin bel kemiði þirketlerden biri olan Türk Havacýlýk ve Uzay Sanayi A.Þ. (TUSAÞ), halen 14 stratejik proje üstünde çalýþýyor. Firma üretim tesislerini Anadolu'ya yamayý planlýyor. 

2028'de 10 bini mühendis 20 bin çalýþan, 11 milyar dolar ciroya ulaþma hedefiyle çalýþtýklarýný söyleyen TUSAÞ Genel Müdürü Prof. Dr. Temel Kotil, "Bu yýl 300 milyon dolarlýk yatýrým yapacaðýz. Hedefimiz 2.2 milyar dolar olan konsolide geliri bu yýl 2.7 milyar dolara çýkarmak.

Üretimi Anadolu'ya yaymayý hedefliyoruz" diyen Kotil, projelerini ve hedeflerini anlattý.

* Savunmada sanayi adeta þaha kalkmýþ durumda. Sektörde neler oluyor?

Evet öyle... Geçen yýl düzenlenen IDEF Fuarý'nda dünyanýn en ücra köþelerinden Brezilya'dan Arjantin'den Genel Kurmay Baþkaný seviyesinden katýlýmcýlar bize "Bu iþi nasýl yapýyorsunuz" diye sordular. Çünkü gerçekten bu iþte ülke olarak büyük bir oyuncuyuz. Türkiye bu konuda çok iyi ne kadar iyi olduðumuza inanmak istiyorsanýz da yurtdýþý raporlarý okuyun. Türkiye artýk savunmada kendi ihtiyacýný görecek bir oyuncu oldu.

YERLÝLÝKTE HEDEF % 80

* Þu an sýralamadaki yerimiz nedir?

Türkiye savunma sanayinde önemli bir yol alarak, dünya oyuncusu oldu. Türkiye dünyada 13'üncü büyük oyuncu. Sektördeki kamu ve özel sektör oyuncularý hýzla büyümeye devam ediyor.

* Bu kritik sektörde kýsa sürede nasýl bu kadar yol aldýk?

Cumhurbaþkanýmýzýn bu konudaki dirayeti Türkiye'yi oyuncu yaptý. Yerlilikte yüzde 70'e dayandýk, 80'e de ulaþacaðýz. Ýhracatýmýz her geçen gün artýyor. Biz TUSAÞ olarak 2019'da dolar bazýnda yüzde 43 büyüdük. 100 mühendis kadroya kattýk. Þirkette üç yýlýmý doldurdum. Bu süreçte 2.500 mühendis kazandýrdým buraya. 5 bin olan çalýþan sayýmýzý 10 bine çýkardýk. Sonuçta bu iþ sel gibi akýyor. Yoðunlaþýnca oluyor.

* Yakalanan yüksek performansa raðmen sektörde yerlilik oranýnýn düþük olduðu, kritik parçalarýn ithal edildiði eleþtirisi var...

Bu kesinlikle doðru deðil. Prototip aþamasýnda her þeyi yerli ve milli yapacaðým demenize gerek yok. Zaten bir ürünün seri üretimi baþlamadýysa yerli üretimi de olmuyor. Bir projenin prototip aþamasýndan üretime geçmesi minimum beþ yýl sürüyor. O arada bunu yapan firmalar ortaya çýkýyor ve o zaman yerli üretimi tercih ediyoruz. Dünyadaki bütün firmalar böyle çalýþýr. Biz aslýnda çok akýllý bir yol izliyoruz. Biz jet eðitim uçaðý Hürjet'i yapýyoruz.

* Yurtiçinde yeni yatýrýmýnýz olacak mý?

Limaný olduðu için Mersin'de imalat tesisi yatýrýmý düþünüyoruz. Büyük uçak parçalarý üreteceðiz. 2020'de Türkiye'ye daha çok yayýlacaðýz. Üretim olarak Türkiye'ye, stratejik olarak da dünyaya yayýlmamýz gerekiyor. Þu anda mesela C130 uçaklarýmýzý Kayseri'de yapýyoruz.

* Kompozit tesisi yatýrýmýnýz hangi aþamada?

93 bin metrekare alanda hayata geçirdiðimiz tesise bu yaz cihazlar döþenmeye baþlanacak. Sene sonunda ise devreye alýnacak. Büyüklük olarak dünyadaki 4 büyük tesisten biri olacak.

* Halen yurtiçindeki üreticilerle çalýþýyor musunuz?

Geçen yýl yaklaþýk 150 milyon dolarlýk iþ verdik KOBÝ'lere. Ayrýca malzemeyi biz veriyoruz, bu yalnýzca iþçilik parasý. Hýzla bu tutar artacak. Bir yerli firma ihtiyacýmýz olan ürünü üretebiliyorsa, kendimiz üretmek istemiyoruz. KOBÝ'lerle çalýþma oranýmýz her geçen gün artýyor.

ÜÇ VARDÝYA ÇALIÞIYORUZ

* Çalýþan sayýnýz artmaya devam edecek mi?

En büyük servetimiz çalýþanlarýmýz. Genç mühendis bulmada bir sorunumuz yok. Bitirme notu 3'ün üzerinde olanlarla çalýþýyoruz. Yani Türkiye'nin kaymaðý bize akýyor. Gelen gençlere özgür ortam sunuyoruz. Gece-gündüz bir çalýþma var. 2019'da vardiya sistemine geçtik. Milli muharip uçaðý için 3 bin mühendisin 10 yýl boyunca çalýþmasý gerekiyor. Þu anda 1.000 mühendis yapýyor. Binasý bitiyor. Onlarý ayrý bir yere taþýyacaðýz. Hemen yanýmýzda yer yapýyoruz. Burasý 4 bin dönüm bir alan üzerine kurulu. 600 bin metrekare olan kapalý alan yeni tesislerle 1 milyon metrekareye gidiyor.

SÝVÝL AYAÐIMIZIN OLMASI LAZIM

* "Hayalim yolcu uçaðý" demiþtiniz bu konuda geliþme var mý? Buna devletin iþaret etmesi lazým. TUSAÞ gibi þirketler sadece savunma sanayi ile sýnýrlý kalýrlarsa çok büyümezler. Ýster Airbus'ý, ister Boenig'i, isterseniz de Korean Air Space'yi alýn büyüyemezsiniz. Hem asker ayaðýnýzýn hem de sivil ayaðýnýzýn olmasý gerekiyor. Sivil uçaklar daha çok satýlýyor. Oradan para kazanýyorsunuz, savunmaya harcýyorsunuz. Ýþimizi beþ yýlda yoluna koyarýz ve sivil uçaða yöneliriz. Çünkü o daha çok istihdam da demek ayný zamanda. Buraya tek baþýmýza girmeyiz. Bizim ölçeðimizdeki firmalarla ortak olmalýyýz. Yolcu uçaðýný bir takým kurarak yapmamýz gerekiyor.

TERSÝNE BEYÝN GÖÇÜ YAPIYORUZ TERSÝNE BEYÝN GÖÇÜ YAPIYORUZ

Üniversitelerden sonra yurtdýþýndan en çok beyin göçü alan þirket biziz. Doktorasýný yurtdýþýnda yapýp bize gelen çalýþanlarýmýz var. Boeing ve Airbus'tan gelen mühendisler geliyor. Bu yýl 1000 mühendis alacak. Türkiye'nin daha çok mühendis yetiþtirmesi lazým. Gençlerin en az yarýsý mühendis olmalý

DEV PROJELERDE SONA GELÝNDÝ

* Üzerinde çalýþtýðýnýz en önemli proje ne?

Bizim en önemli uçaðýmýz Milli Muharip Uçak. Allah izin verirse 2023'te hangardan çýkacak. 2025'te ise uçacak. 2022'de ise Hürjet'imiz uçacak. Ekim 2021'de Gökbey'in teslimatýna baþlayacaðýz. Atak 2, 2023'te uçuþa baþlayacak. Bunlarý bitirince seri üretim çok rahat ve hýzlý olacak. 5 yýl sonra çok farklý bir yerde olacaðýz. Kendi lisansýmýzla savaþ uçaðý, helikopter ve jet eðitim uçaðý yapacaðýz. Beþ yýl sonra burasý baþka bir yer olacak.

* Dünya devlerine de üretim yapýyorsunuz?

Evet Boeing ve Airbus'la çalýþýyoruz. F35'in orta gözdesini tamamen biz yapýyoruz. Üretim konusunda bir sýkýntýmýz yok çok þükür. Tasarým yapýyoruz, ürün çýkarýyoruz. Boeing'in dar gövde uçaklarýnýn motorlarýnýn üstündeki büyük kapaklarýnýn hepsini yapýyoruz. Bu iki þirkete 500 milyon dolarlýk satýþ yapýyoruz. Kompozit tesisiyle birlikte bu rakam dört katýna çýkacak.

* Dünyada savunma harcamalarý artýyor mu?

2019'da 3 milyar dolarlýk teklif verdik. Þu anda orta ve küçük ölçekli ülkelerin savunma harcamalarý artýyor. Bu bizim gibi þirketler için fýrsat yaratýyor. Yaptýðýmýz Yeni Atak 2 Helikopteri'ni yalnýz Rusya ve Amerika yapabiliyor. Çin yapamýyor. Bize bunu yakýþtýrýn. Helikopterde dünyada 7'nci büyük oyuncu olduk. Yavaþ yavaþ da ilk üçe gireceðiz.

DÜNYAYLA ENTEGRE OLACAÐIZ

* Ýhracatýnýz da büyümeye paralel artýyor mu?

TUSAÞ'ýn tek baþýna ihracatý 500 milyon dolarý geçti. Alt þirketimiz TAÝ ile birlikte bu rakam 800 milyon dolarý aþýyor. Türkiye'nin bu alandaki ihracatýnýn yüzde 40'ýný iki þirket yapýyoruz. Uçak parçasý yaparak hedefimiz 2 milyar dolar. Çünkü henüz yurtdýþýna cihaz satmadýk. Satmaya baþladýðýmýz zaman 3 milyar dolar gelir. Çünkü sadece Pakistan'daki kontratýmýz milyar dolarýn üzerinde. Pakistan'da hem helikopter hem de uçak konusunda iþbirliði için bir araya geldik. Pakistan, Malezya, Endonezya bizim için önemli ülkeler. Önümüzdeki yýllarda TUSAÞ'ý dünyayla daha çok entegre olmuþ göreceksiniz.

* Yan sanayinin geliþmesine katký sunuyor musunuz, bu yolla?

Elbette, hemen tesislerimizin yanýnda Havacýlýk Özel OSB'si kuruluyor. Öte yandan bizim binamýzýn olduðu bölgeye birçok mühendislik firmasý taþýndý. Beþ yýl içinde 200'e yakýn yan sanayi firmasýyla çalýþacak duruma geleceðiz. Çünkü burada bir ekosistem oluþuyor. Teknopark'a özel imalat merkezleri kuruluyor, oraya biz de ortaðýz. Yani 5 yýl içinde bizim dýþýmýzda bir TUSAÞ büyüklüðüne ulaþacaðýz. Bulunduðumuz Akýncýlar uçak vadisi olacak. Burasý bir vadi. Çarpan etkiye çok ihtiyaç var. Silikon Vadisi de böyle ortaya çýktý. Sektör el ele verdi birlikte büyüyoruz. Yürüyüþümüz böyle hýzlanýyor.

(Feride Cem/Sabah)