Doðu Akdeniz'de kritik hamle! Emekli albay Kýrýkkanat: Bu adým Türkiye'ye farklý kapýlar açabilir

Son dönemde biraz dinmiþ gibi gözükse de Ukrayna-Rusya gerginliði dünya gündeminde halen en önemli baþlýklardan biri... Batýlý ülkelerin desteði, Moskova'nýn açýklamalarý, ABD ve Ýngiltere'nin Karadeniz'e çýkarmak istediði savaþ gemileri gibi satýr baþlarýyla ilerleyen sürece Ukrayna'dan gelen açýklamayla yeni bir sayfa daha eklendi.

Ukrayna Savunma Bakanlýðý, Deniz Kuvvetleri Komutanlýðýnýn Türk donanmasýnýn yýl sonunda düzenlemeyi planladýðý 'Doðu Akdeniz 2021' tatbikatýna katýlacaðýný bildirdi. Peki bu basit bir tatbikat mý, yoksa Ankara-Kiev-Moskova hattýnda daha farklý mesajlar taþýyabilecek bir davet mi?

[Türkiye, farklý zamanlarda Doðu Akdeniz'de çeþitli büyüklüklerde tatbikatlar düzenliyor.]

TATBÝKAT RUTÝN OLARAK YAPILIYOR

TRT Haber'e deðerlendirmelerde bulunan, emekli Deniz Albay Alp Kýrýkkanat, öncelikle bahsi geçen tatbikata dair bazý bilgiler veriyor ve ayrýntýlarý net olmamakla birlikte bu tatbikatýn, Türkiye tarafýndan planlanýp icra edilen muhtemel bir Doðu Akdeniz Davet (Invitex) Tatbikatý olabileceði düþüncesini paylaþýyor.

Rutin olarak her iki yýlda bir yapýlan bu tatbikata NATO Daimi Görev Gruplarý dýþýnda, milli kontrolde diðer bazý ülkelerin de deniz unsurlarý iþtirak edebiliyor.

"Daha önceki yýllarda Bulgaristan ve Romanya da bu tip seri tatbikatlara iþtirak etmiþti" diyen Kýrýkkanat'a sürecin son yaþanan geliþmeler ýþýðýnda nasýl okunmasý gerektiðini soruyoruz.

"Tahmin ettiðim gibi bir davet tipi tatbikat olmasa bile bu faaliyetin, Karadeniz'deki olaylara karþý reaksiyonel bir anlamý olacaðýný düþünmüyorum" diyor ve tatbikata Doðu Akdeniz için sembolik bir iþ birliðinin ötesinde farklý anlamlar yüklemenin hatalý sonuçlara götürebileceði uyarýsýnda bulunuyor.

[Savunma sanayii ürünleri, Ankara-Kiev ortaklýðýnýn yeni dönemde yükselen yýldýzý konumunda.]

SAVUNMA ÝÞ BÝRLÝÐÝNÝN BÝR TEZAHÜRÜ OLABÝLÝR

Alp Kýrýkkanat burada bir parantez açýyor ve karþýmýza çýkan yeni olgularýn; bilindik ittifak ve beraberlikleri zorlayan, hatta sürpriz hamlelere açýk eylemler gerektiren hususlarý içerebildiðine iþaret ediyor.

Türkiye ve Ukrayna'nýn iliþkilerinin son dönemde artan ivmesine dikkat çeken Kýrýkkanat, "Savunma sanayi alanýndaki iþ birliklerini bu manada örnek gösterebiliriz. Türk ve Ukrayna donanmalarýnýn Doðu Akdeniz'de bu yýl sonu itibarýyla ortak bir tatbikat yapacak olmalarý da en fazla bu geliþmelerin bir tezahürü sayýlabilir. Tabii lüzumsuz maceralardan uzak kalýp, dengeleri de iyi gözetmek gerekiyor. Karadeniz'de Rusya faktörünü de dikkate alarak, Türk ve Ukrayna iliþkilerini farklý alanlarda da olsa bu manada deðerlendirebiliriz" diyor.

[Emekli Deniz Albay Alp Kýrýkkanat.]

RUSYA'NIN SÝNÝR UÇLARIYLA OYNAMAK KOLAY DEÐÝL

Kýrýkkanat hazýr Rusya-Ukrayna ve Türkiye arasýndaki iliþkilere deðinmiþken doðal olarak Karadeniz'deki son geliþmeleri de soruyoruz...

Karadeniz'e iki adet Arleigh Burke sýnýfý fýrkateyn göndermeyi düþünen ABD'nin bile bu gemilerin yerine bugün itibarýyla Karadeniz'e sahil güvenlik gemisi göndermesinin önemli bir referans noktasý olacaðý üzerinde duruyor Kýrýkkanat ve ekliyor:

"Rusya'nýn sinir uçlarýyla oynamak, bir kýsým çevrelerin zannettiði gibi o kadar kolay bir þey deðil. Önceki yýllarda ABD tarafýndan Karadeniz'de eþ zamanlý olarak iki harp gemisi bulundurma düþüncesi, tepkisel bir davranýþtan ziyade, ön alýcý bir tavýr sergileme fikri olarak açýklanýyordu. Ancak gerçek durum karþýsýnda, þimdilik, izleme ve sancak-varlýk göstermenin ötesine geçmemeye dikkat ediliyor. Bu kapsamda, Ýngiltere'nin harp gemisi gönderme açýklamalarýný da eðer gönderirse, niyet ve hedefleri bakýmýndan düþük profilli sýnýrlý bir faaliyeti kapsayacaðý þeklinde okuyorum."

KÝEV CEPHESÝNDEN DURUM NASIL GÖRÜNÜYOR?

Krizin ilk günlerinde batýlý ülkelerin Ukrayna'ya bir nevi arka çýkmasýna iliþkin yüksek perdeden gelen demeçler hakkýnda Alp Kýrýkkanat, konuya doðrudan giriyor ve "Ukrayna'nýn askeri manada tek baþýna Rusya ile baþ edebilmesi mümkün deðil" diyor.

Ukrayna'nýn NATO'dan Kýrým sorununa müdahale etmesini istediðini anlatan Kýrýkkanat, NATO'nun Karadeniz'de ya da bazý kýyýdaþ ülkelerde varlýk göstermesinin dýþýnda, probleme direkt müdahil olabilmesinin çok olasý gözükmediðe inanýyor.

Mevcut durumda Rusya'nýn Kýrým konusunda geri adým atmasý pek muhtemel görünmüyor. Peki hem kendi gücü yetmeyen hem de batýdan istediði desteði alamayan Kiev yönetimi ne yapmalý? Kýrýkkanat dengenin önemini vurguluyor:

"Batýnýn bu ikircikli tutumu karþýsýnda, Ukrayna'nýn Batý ile iliþkilerini farklý þekilde geliþtirecek ancak Rusya'yla yaþanan geliþmeleri de dikkate alacak yeni bir politika ve siyasi bir denge kurmasý gerekiyor. Bu dengeli yaklaþýmýn saðlanabilmesi için Ukrayna'ya bu anlamda destek olunmasý, Rusya'yla da diplomatik temaslarýn devam etmesi lüzumlu görünüyor. Bir kýsým Batýlý ülkeler tarafýndan Ukrayna'ya verilen garanti ve sözlerin bölgeyi daha fazla istikrarsýzlaþtýrmaktan baþka bir iþe yaramayacaðýný düþünüyorum.

Þimdilik zor gibi gözükse de tansiyonu düþürecek hamlelere ihtiyaç var. Karadeniz'e dýþarýdan yapýlan ve kimi zaman kýþkýrtma boyutuna kadar gelen hareketlerin önüne de böyle geçilebilir. Aksi takdirde, istenmeyen olaylarýn ve çatýþmalarýn yaþanmasý ihtimali yüksek. Bu durum, Karadeniz'in güvenliði kapsamýnda bizim için ayrýca önem taþýyor. Bununla birlikte Montrö Boðazlar Sözleþmesi'nin, kýyýdaþ olmayan ülkelere ait harp gemilerine getirdiði kýsýtlamalar da gereksiz gerginliklerin önüne geçilmesi kapsamýnda bizim ve diðer kýyýdaþ ülkeler için, bugün hala geçerliliðini ve deðerini koruyor."

[Ukrayna'daki mevcut durum.]

BELARUS'A DÝKKAT

Emekli Albay Alp Kýrýkkanat bölgenin sadece yukarýda bahsi geçilen aktörlerle ele alýnmasýnýn yeterli olmayacaðý görüþünde. Kýrýkkanat, Belarus üzerinden dikkate deðer bir deðerlendirmede bulunuyor.

Bu tez, Rusya'yý test eden Batý'nýn farklý bir hamleyi Belarus üzerinden gerçekleþtirebileceði temeline dayanýyor. Rus yanlýsý hükümete bir müdahale olasýlýðý her daim gündemde tutulmaya çalýþýlýyor. Ruslarýn "Karþýmýzda Ýngiliz istihbaratý var' açýklamasýnýn çok manidar olduðuna dikkat çeken Kýrýkkanat'a göre güneyden Ukrayna, batýdan ise Belarus üzerinden yapýlmaya çalýþýlan çok boyutlu siyasi ve ekonomik tazyik ile Karadeniz'deki bir kýsým askeri varlýk gösterme çabalarý, Rusya'yý daha fazla agresifleþtirebilir.

"Rusya daha da agresifleþirse ne olur?" sorusuna da yanýt veriyor Kýrýkkanat ve bu baskýnýn Libya, Suriye, Baltýk, Kuzey Atlantik ve Pasifik gibi bölgelerde ne gibi yansýmalarý olabileceðinin þimdilik kestirilebilir gözükmediðini anlatýyor. Bu nedenle Kýrýkkanat, kontrollü bir gerginliðin sürmesinin Batý açýsýndan daha uygulanabilir bir yaklaþým olduðu kanaatinde.

[Cumhurbaþkaný Erdoðan, Ukraynalý mevkidaþý Zelenskiy ile]

TÜRKÝYE DÝKKATLÝ OLMALI

Rusya'nýn son dönemde siyaseten ve ekonomik olarak ülkemize gösterdiði olumsuz tavýrlarýn bu açýdan ele alýnabileceðine iþaret eden Alp Kýrýkkanat, Rusya-Mýsýr yakýnlaþmasý, Türk týrlarýnýn sýnýrda bekletilmesi ve Montrö uyarýlarý gibi konulara da deðiniyor.

"Karadeniz'de ve diðer alanlarda, Rusya aleyhtarý olarak algýladýklarý politik yaklaþýmlara karþý bir uyarý ve politik bir ön alýþ olarak ortaya konuluyor olabilir. Buna dikkat etmek gerek" diyen Kýrýkkanat, þöyle devam ediyor:

"Örneðin Doðu Akdeniz'deki bu tatbikat açýklamasýnýn Ukrayna Savunma Bakanlýðý tarafýndan yapýlmasýna raðmen bizim tarafýmýzdan konunun fazla öne çýkarýlmamýþ olmasý bu yaþanýlan hassasiyetlerden kaynaklanýyor olabilir. Çünkü Rusya tarafýnda oluþan þüphe ve hassasiyetlerin karþýlýðý, Ýdlib'de ya da benzeri çatýþma alanlarýnda farklý þekillerde tezahür edebilir.

ABD ve Rusya arasýndaki küresel ve bölgesel rekabetin arasýnda dengeleri korumak da elbette zor bir iþ. Üstelik ayný ittifak içinde olduðumuz ABD'nin, güvenilmez ve açýk hasmane tavýrlarýyla, bu bölgedeki denge ve istikrarýn oluþmasýna katký yapmasýný beklemek çok gerçekçi deðil.

Ancak diðer yandan, pandemi ve dünya ekonomisinin durumu da bölgesel veya daha geniþ çapta yaþanabilecek olasý bir askeri çatýþma ihtimalini düþürüyor. Bu nedenle Ukrayna ile olan iliþkiler daha gerçekçi bir zeminde yürütülebilir. Bu yaklaþým, Rusya'yý dengeleyecek ve Karadeniz'deki barýþ ve istikrarýn oluþumuna yardýmcý olabilecek þekilde geliþtirilebilir. Tabii, Rusya'nýn Ukrayna ve Kýrým üzerindeki kimi haksýz eylemlerini de görmezlikten gelinmemeli."

TATBÝKAT EKONOMÝK AÇIDAN YENÝ BÝR KAPI AÇABÝLÝR

Alp Kýrýkkanat tüm bu deðerlendirmelerin ardýndan Doðu Akdeniz'deki tatbikata iliþkin çok deðerli ve kritik bir kapý daha açýyor...

Geçtiðimiz yýlýn ekim ayýnda Türk ve Ukrayna savunma sanayii kurumlarý arasýnda, harp gemileri, insansýz hava araçlarý (ÝHA) ve gaz türbini inþasý gibi ortak projeler baþlatma ve uygulama niyetlerini belirten bir mutabakat metnini hatýrlatýp, devam ediyor:

"Ukrayna gemi makinalarý ve gaz türbini konularýnda geçmiþ dönemde Sovyet ve sonrasýnda ise Rusya Federasyonu donanmasýna katký sunuyordu. Bu konulardaki yetenekleri ile savunma sanayinde ülkemizin eriþtiði imkan ve kabiliyetler, farklý bir þekilde ortaklaþa deðerlendirilebilir.

Örneðin, eðer olacaksa, Doðu Akdeniz'deki davet tatbikatýna gözlemci sýfatýyla ya da Ukrayna'yla birlikte bilfiil katýlan diðer tüm ülkelerin; tatbikatý, Türk savunma sanayi ürünlerinin performansý ve pazar analizi kapsamýnda da deðerlendirebileceklerini dikkate almalýyýz.

Mesela Karadeniz'deki kýyýdaþ ülkeler nezdinde böyle bir pazarýn yaratýlabilmesi, siyasi dengeler de dikkate alýnarak, birçok ortak ekonomik paylaþýmlarýn da önünü açabilecek bir potansiyeli saðlayabilir. Ukrayna'nýn MÝLGEM projesine olan ilgisi biliniyor.

Türkiye'yle ÝHA'lar üzerinden baþlayan askeri iþ birliðinin; önümüzdeki dönemde, hedeflenen konsept konularý dahilinde bir aðýrlýk kazanabileceðini düþünüyorum. Kýyýdaþ ülkelerin, savunma konularýnýn yaný sýra, diðer siyasi ve ekonomik alanlarý da kapsayacak þekilde karþýlýklý iliþkileri geliþtirmelerinin; bölgenin güvenliði ve istikrarý ile anlaþmazlýklarýn çözümüne katký sunacaðýný deðerlendiriyorum. Kýyýdaþ ülkelerle birlikte yeni bir Karadeniz iþ birliði ruhuna ihtiyacýmýz olduðu kesin."