S-400, Çelik Kubbe'nin bir parçasý olacak mý?

Hudson Enstitüsü kýdemli analisti Dr. Can Kasapoðlu, yerli ve milli proje Çelik Kubbe'nin Türk savunma sanayi için önemini AA Analiz için kaleme aldý.

Esasen Çelik Kubbe bir silah sisteminin deðil, bir silah sistemleri manzumesinin adýdýr. Bahse konu manzume kapasitesinde geliþtirilecek farklý çözümler, katmanlý hava ve füze savunmasýný oluþturacaktýr. Sözü edilen hava savunma aðý, geniþ sensör manzumesi ve yapay zeka algoritmalarýný da içeren komuta ve kontrol yetenekleriyle birleþecektir. Kanýmýzca bu sistem ileride NATO'ya da deklare edilecek ve müttefiklerin imkanlarýyla koalisyon harekatlarýnda müþterek görev yapabilecektir.

- ÇELÝK KUBBE NEDÝR?

Çelik Kubbe'nin çok katmanlý boyutunu biraz daha açmakta yarar var. Çelik Kubbe'yi tarif ederken "KORKUT'tan SÝPER'e kadar" ifadelerini kullanmak yanlýþ olmayacaktýr. Spektrumun alt ucunda görev yapan KORKUT, ASELSAN yapýmý, 35 milimetre çift namluya sahip çok alçak irtifa hava savunma sistemidir. Bu sistem yüksek atým hýzý ve parçacýklý mühimmat konfigürasyonuyla özellikle kamikaze insansýz hava aracý tehdidine karþý giderek daha kritik bir rol oynayacaktýr. Çelik Kubbe'den bahsederken, KORKUT'u özellikle belirtmemizin bir nedeni daha var. KORKUT sadece bir hava savunma yeteneði deðil, ayný zamanda bir C-RAM (counter-rocket, artillery, mortar) sistemidir. Daha açýk bir anlatýmla bu sistem düþmanýn roket ve topçu unsurlarýna karþý etkili olmasý amacýyla da geliþtirildi. Dolayýsýyla Çelik Kubbe, hava ve füze savunmadan C-RAM görevlerine uzanan, geniþ bir profilde hava sahasýný koruyacak.

Spektrumun en yüksek irtifa, en uzun menzil ucunda bulunan SÝPER ise Türkiye'nin ilk stratejik karadan havaya füze (SAM) sistemidir. 150 kilometreden fazla menzili olan SÝPER'in ikinci varyantý kapsamýnda atýþ testleri geçtiðimiz yýl icra edildi. Elbette, "KORKUT'tan SÝPER'e" olarak tanýmladýðýmýz manzumenin ara katmanlarý da kritik önem taþýyacaktýr. HÝSAR-A ve HÝSAR-O alçak/orta irtifa hava savunma sistemleri bahse konu yeteneklerden en önemlileridir. Hava savunma sistemlerinden dikkati çeken bir diðer kabiliyet de GÖKDEMÝR'dir. Amerika Birleþik Devletleri (ABD)-Norveç yapýmý NASAMS'la benzer bir operasyonel konsepte dayanan GÖKDEMÝR, hava-hava füzelerinin hava savunma lançerlerinden ateþlenerek karadan-havaya konfigürasyonda kullanýlmasýný da beraberinde getirecektir. Bunun için de TÜBÝTAK SAGE yapýmý GÖKDOÐAN füze ailesi kullanýlýyor. GÖKDEMÝR ve NASAMS gibi sistemler önemli, zira stratejik SAM sistemlerine kýyasla daha maliyet etkin bir çözüm anlamýna geliyor. Özellikle uzun takvimlere yayýlan çatýþma ortamlarýnda mühimmat konusu en kritik gereksinim haline dönüþüyor.

- NEDEN ÞÝMDÝ?

Türk savunma sanayi, son dönemde NATO ittifaký içinde farklý kategorilerde ve çok sayýda hava savunma çözümleri üzerinde çalýþan odaklardan biri oldu. Söz konusu çabalar sonucunda, birçok çözüm envantere girdi ya da girmeyi bekliyor. Öte yandan, hava savunma sistemlerinin çok olmasý, tek baþýna etkili ve katmanlý bir hava savunma mimarisi anlamýna da gelmeyecektir.

Öncelikle bahse konu çözümleri destekleyecek sensör altyapýsýnýn bulunmasý gerekiyor. Belirtilen kapsamda uzay tabanlý kabiliyetten radar yeteneklerine, havadan erken ihbar ve uyarý uçaklarýndan muharip hava devriye görevlerine kadar her bir verinin tek bir beyinde toplanmasý ve koordine edilmesi gerekiyor. Özetle ne kadar çok füzeniz ve lançeriniz olursa olsun, tespit edemediðiniz hiçbir hedefi vuramazsýnýz. Ýkincisi, tehdit ortamý karmaþýklaþtýkça, insan faktörünü tahkim edecek kabiliyete gereksinim artacaktýr. Yapay zeka algoritmalarýnýn komuta ve kontrol altyapýsýnda kullanýlmasý bu nedenle önemlidir. Hava resmi, bir anda çok sayýda ve tipte füze ve dron sistemleriyle dolabilir. Bu tabloya bir de insanlý uçaklar ve uzay tabanlý tehditler de eklenebilir ve tüm bu geliþmeler çok hýzlý gerçekleþebilir.

Özetle, Çelik Kubbe, Türk savunma sanayinin hava ve füze savunma segmentindeki geliþmelerinin doðal bir sonucudur; çok fazla silahtan, çok katmanlý bir yapý oluþturma çabasýnýn adýdýr. Yine bu nedenle S-400'ün Çelik Kubbe'nin bir parçasý olmasýný beklemek mümkün deðildir. Zira, Rusya'dan tedarik edilen stratejik SAM sistemi S-400, "standalone" tek baþýna kullanýlacaðý resmi olarak açýklanan bir çözümdür.

Çelik Kubbe'nin Türk savunma sanayinin devlerini bir araya getiren bir çaba olduðunun altýný çizmek de önemlidir. ASELSAN, ROKETSAN, TÜBÝTAK SAGE ve daha birçok önemli aktör Çelik Kubbe'nin inþasý için uðraþacaktýr. Bu boyutta bir çalýþma için daha farklý bir iþbirliði de düþünülemezdi.

- ÇELÝK KUBBE NEDEN ÖNEMLÝ?

Çelik Kubbe, dizayn felsefesi ve stratejik çerçevesi gereði tam anlamýyla "zeitgeist"ý yani zamanýn ruhunu yansýtýr. Sistemin askeri mahiyetini anlamak için tehdit ortamýný ayrýntýlý olarak deðerlendirmekte fayda var. Rusya-Ukrayna savaþýnda müþahede ettiðimiz trendler, balistik füzeler ve seyir füzelerinin insansýz hava sistemleriyle birlikte, ayný taarruz paketi içinde kullanýmýnýn ne kadar tehlikeli sonuçlarý olabileceðini gösterdi. Üstelik savaþýn her iki tarafý da sansasyonel baþarýlar elde etti. Ukrayna dahi, kýsýtlý imkanlarýyla Tataristan Alabuga'da bulunan ve Þahid kamikaze dronlarýný üreten Rus-Ýran SÝHA müþterek tesisini, insansýz olacak þekilde modifiye edilen bir hobi uçaðýyla vurdu.

Bir diðer kritik örnek, Ýran'ýn 13 Nisan 2024'te Ýsrail'e düzenlediði taarruzdur. Ýsrail, ABD liderliðindeki bir koalisyonun katkýlarý ve kimi bölge devletlerinin hava sahalarýný açmasýyla saldýrýyý büyük yara almadan atlatsa da Ýran'ýn 24 saat içinde icra ettiði geniþ çaplý bir füze ve dron taaruzunu akamete uðratmanýn kümülatif bedeli bir milyar dolarýn üzerinde oldu. Üstelik, F-35I savaþ uçaklarýna ev sahipliði yapan Nevatim Hava Üssü gibi kritik hedefler de vurulabilirdi. Zira, füzeler ve SÝHA'lar söz konusu olduðunda, savunma yapan tarafýn her bir angajmanda, taarruz edeninse tek bir angajmanda baþarýlý olmasý gerekliliði ön plana çýkacaktýr. Özetle, 21. yüzyýlýn ilk yarýsýndan öðrenilen dersler, bundan sonra hava tehditlerinin, asimetrik niteliklerinin ve yýkýcýlýklarýnýn yüksek olacaðýný gözler önüne serdi.

Son olarak, 2 hususun altýný çizmekte yarar var. Türk savunma sanayi, halihazýrda, alçak irtifadan orta ve yüksek irtifaya kadar hava soluyan hedeflere karþý milli çözümler geliþtirdi. Öte yandan, balistik füze savunmasýnýn henüz yalnýz milli imkanlarla karþýlanmasý mümkün deðil. Dolayýsýyla Çelik Kubbe'nin balistik füze savunmasýnda yurt dýþý tedarik süreçlerinin gündeme gelip gelmeyeceði önemli. Halihazýrda Avrupa ve ABD olmak üzere iki farklý kaynaktan alým yapýlabilir. Ýkincisi, Ukrayna'dan öðrenilen dersler, SÝHA'larýn, diðer SÝHA'lara karþý etkin bir savunma sistemi haline geldiðini gösteriyor. Dronlar, Türk savunma sanayinin en aktif olduðu segmentlerin baþýnda geliyor. Çelik Kubbe'nin bir SÝHA avcýsý SÝHA boyutunun da olmasý þaþýrtýcý olmayacaktýr.

* Makalelerdeki fikirler yazarýna aittir ve Anadolu Ajansýnýn editoryal politikasýný yansýtmayabilir.