Türkiye'den HÜRJET ve KAAN'a kadar Eurofighter Typhoon formülü

ABD'nin F-16 satýþýna iliþkin Türkiye, alternatif seçeneklere yönelerek, HÜRJET ve KAAN hangardan çýkana kadar Eurofighter Typhoon uçaklarýyla ilgilenmeye baþladý. Türkiye bu kararý, ABD Senatosu'nun süreci baþlatmamasý nedeniyle aldý.

TÜRKÝYE'DEN HÜRJET VE KAAN'A KADAR EUROFÝGHTER TYPHOON FORMÜLÜ

Doç. Dr. Murat Aslan, Milli Savunma Bakaný Yaþar Güler'in "Eurofighter Typhoon" savaþ uçaðý hakkýndaki açýklamalarý üzerine, Türkiye'nin muharip uçak ihtiyacýný, F-16 tedariki sürecinde yaþananlarý ve Eurofighter tedarikinde neler yaþanabileceðini AA Analiz için kaleme aldý.

***

Türk Hava Kuvvetleri, eskiyen filosunu yenileþtirme ihtiyacý duyuyor. Modernize edilerek envanterde tutulan F-16'larýn ve çok az sayýdaki F-4'lerin yenilenmesi gerekiyor. F-35 programýndan Türkiye'nin çýkarýlmasýyla milli ve yerli üretime yönelen Türkiye'nin acil muharebe ihtiyacý için filosunu modernize etmesi gerekiyor. Özellikle radar ve yazýlým konusunda F-16'lara yönelik baþlatýlan Özgür Projesi, muharip uçak ihtiyacýnda bir boþluðu doldurdu ancak F-16'larýn modernizasyonu yanýnda Türkiye, muhtemel muharip görevler, tehdit ve risk deðerlendirmeleri ve bütçe sýnýrlarý dahilinde yeni uçak tedarik etmek istiyor.

Bu uçaklarýn hangi cinste olabileceðine yönelik tercihi görmek için Hava Kuvvetlerinin halen icra ettiði muharip görevleri incelemek gerekir. Türk Hava Kuvvetlerinin büyük veya orta güçte devletler olmak üzere ayný anda 2 ve daha fazla konvansiyonel tehdit ile hava, deniz ve kara hedeflerine angaje olabilmesi gerekiyor. Diðer bir ifadeyle hem stratejik hem de operatif ve taktik görevleri ayný anda icra etmek durumunda. Ayrýca konvansiyonel güçlerle birlikte asimetrik tehdit oluþturabilecek terörist örgütler gibi gayrinizami unsurlara karþý hazýr olmak zorunda. Bu nedenle temin edilen uçaklarýn farklý görevleri icra edecek þekilde çok rollü bir yapýda olmasý isteniyor. Bu noktada F-16 veya Eurofighter uçaðý gibi seçenekler ön plana çýkýyor. Öte yandan bahse konu tedarik, Türk havacýlýk sanayisinin 'projeden üretime ve envantere geçiþe' kadar süreci yönetmesi için ara formül niteliðinde.

F-16 TERCÝHÝ RAFA MI KALDIRILDI?

Amerika Birleþik Devletleri (ABD) Senatosu, hala Türkiye'nin talebine yönelik bir süreç baþlatmadý. F-16 savaþ uçaklarý, Türkiye için mantýklý tercih ancak ABD'de bu duruma karþý olumsuz bir yaklaþým var. Nitekim ABD'li senatörler, uçak satýþýný durdurmak adýna Dýþiþleri Bakaný Anthony Blinken'a mektup ilettiler. Yunan ve Ermeni lobisi, bu konuda zaten menfi giriþimler yaparken partiler üstü bu gruba Yahudi lobisi de dahil oldu. Bu nedenle, F-16'larýn Türkiye'ye satýþý zayýf bir ihtimal. Bu olasýlýða karþý Türkiye de alternatif arayýþýný zaten seslendiriyordu. Örnek vermek gerekirse eski Milli Savunma Bakaný Hulusi Akar, 2022 yýlýnýn Ekim ayýnda Birleþik Krallýk'ta ve Hava Kuvvetleri Komutaný Orgeneral Ziya Cemal Kadýoðlu ise 2023 yýlý Ekim ayýnda Pakistan'da Çin yapýmý J-10 savaþ uçaðýný incelemiþti. Eski Birleþik Krallýk Savunma Bakaný Ben Wallace ise Eurofighter gündemiyle sýk sýk Türkiye'ye gelmiþti. Türkiye, ABD F-16 satýþýna izin vermezse HÜRJET ve KAAN üretilinceye kadar baþka tedarikçilere yönelerek ara formül bulma peþinde. Tedarikçilerin de bu arayýþtan rahatsýz olduðu pek söylenemez.

F- 35, EUROFÝGHTER VE F-16 SAVAÞ UÇAKLARI ARASINDAKÝ FARKLAR

Bu uçaklarýn konseptleri, diðer bir ifadeyle kullaným þekilleri farklý. F-35 savaþ uçaðý, görünmezlik teknolojisiyle hedefe yaklaþma ve uzaktan mühimmatý hedefe sevk etme esasýna göre tasarlanan bir istihbarat uçaðý niteliðindedir. Yazýlýmý geliþmiþ ve anlýk veri aktarýmý ile görev etkinliði üst düzeyde. Dezavantajý ise uçaðýn tedarik ve bakým maliyetlerinin yüksek olmasý ve ABD'den merkezi kontrole tabi tutuluyor olmasý. Diðer bir ifadeyle, milli görevleri F-35'ler ile icra etmek ABD'nin "oluruna" tabi. Halen yaþanan teknik sýkýntýlar ise uçaða yönelik güveni zedeliyor.

Eurofighter Typhoon ve F-16 savaþ uçaklarý ise görünmezlik teknolojisine sahip deðil. F-16 savaþ uçaðý yeni kitlerle modernize edilirse 4,5'uncu nesil bir uçak olabiliyor. Bu kapsamda radar sisteminin deðiþtirilmesi veya uçuþ kontrolü yazýlýmý gibi ilave iþlemlerin yapýlmasý gerekiyor. Öte yandan Eurofighter, teknoloji ve kapasite baðlamýnda çok rollü görevler icra edebilecek iyi bir uçak. Servis tavaný yani çýkabildiði irtifa F-16'dan daha iyi. Sürat yüksek olmakla birlikte hýz yakýt tüketimini yani görev süresini sýnýrlýyor. Karþýlaþtýrma yapmak gerekirse Eurofighter, Fransýzlarýn Rafale uçaklarýna denk bir uçak olmakla birlikte manevra kabiliyeti, servis tabaný ve sürati Rafale'den daha iyi.

Hatýrlanacaðý üzere, Yunanistan tedarik ettiði 20 Rafale ile Türk F-16'larýna karþý Ege cenahýnda havada üstünlük saðladý. Bu nedenle, Türkiye'nin bu adýmý Yunanistan'ýn Fransýz Rafale'sine karþý Türkiye'nin Avrupalý Eurofighter'ý þeklinde deðerlendirilebilir. Öte yandan Yunanistan, 24 Rafale savaþ uçaðý yanýnda 58 adet F-16'sýný modernize ediyor. Ýlaveten 28 opsiyon yanýnda 20 adet F-35 de alýyor. Gazze konusu patlak verdiðinde ABD'nin uçak gemilerini Doðu Akdeniz'e sevk etmesi de dikkate alýnýrsa Türk Hava Kuvvetlerinin caydýrýcý ve göreve hazýr bir yapýda olmasý artýk acil bir ihtiyaç. Bu baðlamda Kaan Projesi hýzlandýrýlýrken hazýr alýmla dengenin saðlanmasý gerekiyor ancak F-35'lerin 5'inci nesil uçaklar olduðunu hatýrlatmakta fayda var.

KAAN VE HÜRJET'ÝN YOLCULUÐU NE ZAMAN?

Milli uçak projeleri halen geliþtirme ve test aþamasýnda. 2023 yýlý Aralýk ayýnda ilk uçuþunu yapacak KAAN ve geçtiðimiz Mayýs ayýnda ilk uçuþunu yapan HÜRJET, Türk havacýlýk sektöründe yeri gökle birleþtirecek nitelikte. KAAN'larýn teknik özellikleri henüz Türk Uçak Sanayii Anonim Ortaklýðý (TUSAÞ) tarafýndan kamuoyu ile paylaþýlmadý. Ancak 5'inci nesil bir uçak olan KAAN'ýn, ilk 20 uçak için F110 motoru dýþ tedarikle alýnýrken yazýlýmý milli olacak. Sonraki KAAN üretimlerinde ise milli motor kullanýlacak. Ayný durum HÜRJET için de geçerli. Türk Motor Sanayi (TEI) tarafýndan milli motorun üretilmesiyle de dýþa baðýmlýlýk büyük oranda sonlanacak. KAAN, Türk Hava Kuvvetlerinin stratejik görevlerine, HÜRJET ise hava-kara görevlerine angaje olabilecek.

Öte yandan, HÜRJET'in F-16 muadili bir uçak olabilmesi için paralel bir araþtýrma ve geliþtirme (AR-GE) sürecinden geçmesi gerekiyor. Bu uçaklarýn Türk Hava Kuvvetleri envanterine girmesi ve muharip görevler almasý, 2028 yýlý sonrasýnda baþlayacak. Ancak KAAN ve HÜRJET'in nicelik ve nitelik yeterlilik baðlamýnda envanterde yerini alabilmesi en az 5-7 yýllýk bir süreci kapsayabilir. Bu nedenle Türkiye, Eurofighter, F-16 veya muadili baþka bir uçaða bu 10 yýllýk süreçte ihtiyaç duyuyor.

ALMANYA'NIN TUTUMU

Almanya, daha önce Türkiye'ye örtülü bir silah ambargosu uyguladý. Türkiye'nin terörle mücadelede Alman silahlarýný kullanmasý, Alman zihinlerinde sorun oluyor. Alman hükümetinin bir koalisyon olmasý nedeniyle bu tür kararlar hükümet krizlerine de neden olabiliyor. Nitekim Suudi Arabistan'ýn 2023 yýlý Temmuz ayýnda tedarik etmek istediði Eurofighter savaþ uçaklarý, Yemen'de kullanýlma olasýlýðý nedeniyle Alman hükümetinde tartýþmalara neden oldu. Bu nedenle, Alman hükümetinin böyle bir talebe yanýtý konusunda yine görüþ ayrýlýklarý yaþanmasý muhtemel.

Ancak Ýspanya ve Birleþik Krallýk, Almanya'nýn uçak satýþýný engelleme giriþimlerinden rahatsýz. Uçaðýn maliyetine yönelik eleþtiriler mevcutken maliyeti düþürmenin en mantýklý yolu olan "daha fazla üretimin" önünün kesilmesi, konsorsiyumun devamlýlýðýna þüpheyle bakýlmasýna neden oluyor.

Birleþik Krallýk ve Almanya'nýn Geleceðin Savaþ Hava Sistemi (FCAS) yani 6'ncý nesil uçak üretimi ile ilgili çalýþmalarýna kaynak yaratmak adýna Eurofighter savaþ uçaklarýnýn pazarlanmasý konusundaki engellerin kaldýrýlmasý gerekiyor. Bu projenin maliyeti 100 milyar avro civarýnda. Almanya da bu maliyet sebebiyle projeden çekilmek istiyor. Ayrýca Almanya, Birleþik Krallýk'ýn Tempest Projesi'ne katýlarak iki ayrý proje yerine Birleþik Krallýk, Japonya ve Ýtalya ile birlikte 6'ncý nesil uçak üretebileceði tek projeye dahil olmak istiyor. Avrupalý devletlerin F-35, Rafale ve F-16'lara yöneldiði bugünlerde Almanya'nýn Türkiye'ye satýþý engellemesi, aslýnda Almanya'nýn pahalý bulduðu 6'ncý nesil uçak programýný zora sokacak bir yaklaþým.

Öte yandan, Almanya'nýn olumsuz kararý halinde Türkiye'nin Eurofighter'a alternatif baþka seçeneklerinin de olduðu, hatta Milli Uçak Programý'nýn hýzlandýrýlmasýnýn da deðerlendirilebileceði görülüyor.

[Doç. Dr. Murat Aslan, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Öðretim Üyesi ve SETA Kýdemli Araþtýrmacýsýdýr.]