Osmanlı vatandaşı Hacı Ali, ABD’de nasıl halk kahramanı oldu?

ABD’nin Teksas eyaletinde çiftçilik yapan Doug Baum, 19. yüzyılda develerin ABD’de oldukça önemli bir rol oynadığını ve bu develerin Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Türkiye’den geldiğini anlatarak, “Bu develerle birlikte, develerle çalışmaya alışmış bakıcılar da geldi. Bu beyefendilerden birinin ismi Osmanlı vatandaşı olan Hacı Ali’ydi. Kendisi daha sonra Amerikan tarihinde bir halk kahramanına dönüştü.” ifadelerini kullandı.

Osmanlı İmparatorluğundan ABD’ye götürülen develeri ve ünlü deveci Hacı Ali’yi Forum USA’ya anlatan çiftçi Baum, “Pek çok kişi Teksas’ı düşündüğünde muhtemelen akıllarına pamuk, sığır veya kovboylar gelecektir. Fakat bizim çiftliğimizde develer var.” dedi.

Kendilerinin de insanların ABD’de görmeyi umacağı sığır, koyun, keçi ve tavuk gibi geleneksel çiftlik hayvanları olduğunu anlatan Baum, “Ancak ailemizin geçim kaynağını, sahip olduğumuz develer sağlıyor.” diye konuştu.

Çiftliklerinde dokuz tane develeri olduğunu söyleyen Doug Baum, Gobi adındaki en yaşlı devesinin 28 yaşında, Genç Daleel isimli en genç devenin ise 4 yaşında olduğunu belirtti.

Develere karşı sevgisinin seneler önce hayvanat bahçesinde çalışırken başladığını anlatan çiftçi Baum, “Daha sonra develer sayesinde müthiş tarihsel ve coğrafi bağlarımız olduğunu keşfettim.” dedi.

“HACI ALİ, ABD’DE BİR HALK KAHRAMANINA DÖNÜŞTÜ”

Okullara, kütüphanelere ve müzelere giderek coğrafya, bilim ve tarih öğrettiklerini aktaran Baum, “Develer, Amerika’da 19. yüzyılda oldukça önemli bir rol oynadı. Kuzey Afrika’dan, Orta Doğu’dan ve önemli bir sayıda da Türkiye’den deve ithal ettik.” diye konuştu.

Bu ithal edilen develerle birlikte, develerle çalışmaya alışmış bakıcıların da ABD’ye gittiğini anlatan Baum, “Bu beyefendilerden birinin ismi Hacı Ali veya Amerikalıların anladığı şekliyle ‘Hi Jolly’ idi. Kendisi daha sonra Amerikan tarihinde bir halk kahramanına dönüştü. Amerika’da develerin çalıştığı, 150 yıl önce yaşanan o muhteşem dönemin bir parçası haline geldi.” sözlerini kullandı.

Çiftçi Doug Baum, bu geleneği sürdürmeye çalıştığını ve sadece Hacı Ali’yi değil, muhteşem güzellikteki develeri de anlattığını belirtti.

HACI ALİ (HI JOLLY) KİMDİR?

Hacı Ali (Hi Jolly) Rum ve Suriyeli ebeveyne sahip bir Osmanlı vatandaşı olup 1856 yılında ABD’ye giderek ordunun ilk ve tek profesyonel devecileri kadrosunda baş deveci olarak 30 yıl hizmet etmiştir. Her yıl ocak ayında mezarının bulunduğu Arizona'daki Quartzsite’de “Hi Jolly Festivali” düzenlenmektedir.

1828 yılı civarında Rum ve Suriyeli anne-babadan dünyaya gelen Philip Tedro, genç yaşta İslamiyet’e girmesi ve hacca gitmesinin ardından Hacı Ali ismini almıştır.

İki yıllık Meksika Savaşı (1846-1848) sonrası düzenin tekrar sağlanması ve askerî malzemelerin rahatça taşınması için at ve katırların yetersiz kalması üzerine ABD Savaş Bakanı Jefferson Davis, bu iş için en uygun hayvanın develer olduğunu belirterek ABD’nin Osmanlı İmparatorluğu Büyükelçisi aracılığı ile Sultan Abdülmecid’e başvurur.

Sultan Abdülmecid’in oluru ve fazladan iki deve hediyesi ile ABD’ye dönecek Amerikalılar, develerin kullanımı ve bakımı için İstanbul’dan sonra İzmir’e uğrayarak aralarında Hacı Ali’nin de olduğu 4 deveciyi de yanlarına alırlar.

Develer ile Teksas Indianola limanına gelen bu ilk kafile, ABD’deki ilk deve birliğinin de temelini oluşturur. Deveci Hacı Ali bu kafilenin liderliğini yapmıştır.

Amerikalıların telaffuzda zorlanması sonucu adı Hi Jolly’e dönüşen Hacı Ali, 1880 yılında ABD vatandaşı olmuştur; resmî kayıtlardaki ismi Tedro’dur. 30 yıl Amerikan ordusuna hizmet etmiş, Gertrudis Serna adında Meksikalı bir kızla evlenip iki çocuk sahibi olmuştur.

Son yıllarını madencilik ve ara sıra da ABD hükûmeti adına izcilik yaptığı Arizona'daki Quartzsite şehrinde geçirmiş ve 16 Aralık 1902 tarihinde burada vefat etmiştir.

Hacı Ali’nin anıt mezarının üzerinde şu ifadeler yer almaktadır:

"Hi Jolly’nin son kampı.

Takriben 1828’de Suriye’de doğdu. 16 Aralık 1902'de Quartzsite’de öldü.

10 Şubat 1856’da bu ülkeye geldi. Deveci, paketçi ve izci olarak 30 yıldan fazla Birleşik Devletler Hükûmeti’ne doğrulukla hizmet etti."