Tarihte Sultan Melikþah'ýn ölümü: Sultan Melikþah ne zaman ve nasýl öldü?

TRT 1 ekranlarýnda yayýnlanan Uyanýþ Büyük Selçuklu dizisini izleyenler Sultan Melikþah'ýn ölümüyle ilgili bilgi sahibi olmak istiyor. I. Melikþah, Anadolu'nun kapýlarýný Türklere açan Sultan Alparslan'ýn oðludur. Büyük Selçuklu Devleti'nin en önemli hükümdarlarýndan biri olan Melikþah öldükten sonra yerine 5 yaþýndaki oðlu Mahmud tahta geçirilmiþ fakat bu saltanat uzun sürmemiþtir. Peki,Sultan Melikþah ne zaman ve nasýl öldü? Ýþte tarihte Sultan Melikþah'ýn ölümü ve sonrasýnda yaþananlar.

SULTAN MELÝKÞAH NE ZAMAN VE NASIL ÖLDÜ?

38 yaþýndayken ölen Sultan I. Melikþah Büyük Selçuklu Devleti'nin en önemli hükümdarlarýndan biridir. Tarih boyunca cesareti, azmi, savaþlardaki baþarýsýyla örnek olmuþ bir isimdir.

Döneminde yazýlmýþ olan tarihçilerin eserleri de Sultan Melikþah'ýn neden ve nasýl öldüðü hakkýnda farklý bilgiler vermektedirler.

Tarihçi Ebu'l Feda Sultan Melikþah'ýn 1092/1093 (Hicri 485)'te Baðdad'da bir sürek avýndan sonra hastalanýp öldüðünü yazmaktadýr.

Hamdullah Müstevfî-i Kazvînî "Târîh-i Güzîde" adlý eserinde Melikþah'ýn Kasým 1092'de (Hicri Þevval 485'te) 38 yaþýnda iken Baðdad'da bir sürek avýndan sonra öldüðünü bildirmektedir.

Ermeni kronik-tarihçi Vardan'a göre 1092'de "barýþ seven sultan karýsý tarafýndan zehirlenip" öldürülmüþ ve babasý Alparslan'ýn yanýnda Merend'de gömülmüþtür.

Kýrakos Ganjaketsis yazdýðý Ermenistan Tarihi eserinde Melikþah'ýn 20 yýl hüküm sürüp Ermeniler dahil tüm tebalarý için iyi iþler yaptýðýný fakat karýsý tarafýndan zehirlenerek öldürüldüðünü yazmaktadýr.

Urfalý Matias adlý Hristiyan tarihçi ise Melikþah'ýn 27 Þubat 1092 veya 25 Þubat 1093'te Baðdad'da karýsý olan Semarkand sultanýnýn kýzý tarafýndan zehirlenip öldürüldüðünü ve babasý Alparslan'ýn yanýnda Marand'da defin edildiðini bildirmektedir.

MELÝKÞAH'TAN SONRA YERÝNE KÝM GELDÝ?

Sultan Melikþah’ýn ölümünden kýsa bir süre sonra Vezir Nizam’ül-Mülk de Batýnîler tarafýndan öldürüldü. Þeklen Irak ve Horasan’daki Büyük Selçuklu Sultanlarý’na baðlý olmak üzere Kirman Selçuklularý, Suriye Selçuklularý ve Anadolu Selçuklularý olarak Ýmparatorluk parçalandý. Melikþâh’tan sonra yerine 5 yaþýndaki oðlu Mahmud tahta çýkarýldýysa da Berkyaruk onu tanýmadý. Berkyaruk da 1104 yýlýnda öldü. Yerine kardeþi Muhammed Tapar (1105-1118) Isfahan’da tahta çýktý. Tapar’dan sonra Selçuklu Devleti’nin son büyük hükümdarý Sultan Sencer (1118-1157) tahta çýktý.

Gurlular’ý, Karahanlýlar’ý, Harezmþahlar’ý tekrar vergiye baðladý. Halifenin siyasi gücü ele geçirme çabalarýna tekrar son verdi, O’na yalnýzca dini görevleri býraktý. Ancak Karahýtaylar’a 1141’de Katvan’da yenildi. Bu yenilgi Sultan Sencer için bir dönüm noktasý oldu ve bir daha toplanamadý.

Sultan Melikþah 19 Kasým 1092’de öldükten sonra yerine 5 yaþýndaki oðlu Mahmud tahta geçirilse de Berkyaruk bunu kabul etmemiþtir. Berkyaruk’un da 1104 tarihinde ölmesi sonrasýnda tahta kardeþi Muhammed Tapar geçmiþtir. Tapar’dan sonra Büyük Selçuklu’nun en büyük hükümdarý Sancar olmuþtur. Sultan Sancar Gurlular'ý, Karahanlýlar'ý, Harezmþahlar'ý tekrar vergiye baðlayarak gücünü ve savaþ bilgisini kanýtlamýþtýr.

Karahýtaylar ile 1141’de yaptýðý savaþta yenilen Sultan Sancar bu yenilgi sonrasýnda toparlanamayarak 1153 tarihinde göçebe olan Oðuzlar’ýn isyaný sonrasýnda esir alýnmýþtýr. 3 yýl esir hayatý yaþayan Sultan Sancar kurtulduktan sonra 1157 tarihinde 72 yaþýnda ölmüþtür.

SULTAN MELÝKÞAH'IN HAYATI

Melikþah, 16 Aðustos 1055 pazar günü doðmuþtur. 18 yaþýnda tahta geçen Melikþah'ýn hükümdar olduðu dönem Büyük Selçuklu Devleti'nin en parlak dönemidir. Hükümdarlýk döneminde Büyük Selçuklu Devleti en geniþ sýnýrlarýna ulaþmýþtýr.

Önce amcasýnýn isyanýný bastýrarak Maveraünnehir ile Harzem'i ele geçirdi. Ünlü vezir Nizamülmülk, Melikþah'ýn gerek tahta çýkmasýnda, gerekse zaferlerinde önemli bir rol oynamýþtý. Anadolu'nun dörtte üçü Melikþah zamanýnda elde edilmiþ ve Suriye'de büyük baþarýlar kazanýlmýþtý.

1076'da Kudüs Fatýmîler'den, 1085'te Antakya, iki yýl sonra da Urfa Bizanslýlardan alýnmýþtýr. Halep ve Þam da onun döneminde Selçuk idaresine geçmiþti. Devletin hudutlarý Kaþgar'dan ve Seyhun mecrasýndan Akdeniz, Kýzýl Deniz ve Umman Denizi'ne kadar geniþlemiþti. Baðdat'taki Abbasi Halifeleri de tamamýyla Selçuk Ýmparatorluðu'nun emri altýnda bulunuyordu. Yirmi sene hüküm süren I. Melikþah, cesareti gibi zekasý ile, ilim sevgisi ve edebî seviyesiyle de tanýnmýþtýr. Kendisi gibi bir Türk soyundan gelmiþ olan Veziri Nizamülmülk ile birlikte hem bir çok memleketler almaya, hem de nehirlere köprüler, þehirlere kaleler ve su yollarý gibi birçok eserler yapmaya muvaffak olmuþtu.

Büyük Ýran þairi Ömer Hayyam onun sarayýnda himaye görmüþ o devrin büyük fikir adamlarýndandýr.

Melikþah, Baðdat'ta bir rasathane kurmuþ ve 1086 yýlýnda baþlayan ve dünyanýn güneþ etrafýnda dönmesi esasýna dayanan bir takvim inkýlabý yapmýþtý ki buna "Celalî Takvimi" adý verilir.

Sarayýnda Türkçe konuþulmakla birlikte edebî dil Farsça idi. Kendisinin pek güzel rubaileri vardýr. Celaleddin Melikþah'ýn Berkiyaruk, Sencer, Mehmet adlý üç oðlu vardý ki üçü de hükümdarlýk yapmýþlardýr.

Melikþah'ýn en büyük ideali, bütün Müslüman devletleri bir bayrak altýnda toplayarak Ýslam Birliði'ni kurmaktý.

Melikþah zamanýnda Selçuklu Ýmparatorluðu en geniþ sýnýrlarýna ulaþtý. Doðuda Seyhun Nehri ve Tanrý Daðlarý’ndan batýda Akdeniz ve Boðazlar’a, kuzeyde Kafkas Daðlarý’ndan güneyde Hint Denizi’ne kadar ulaþýlmýþtý. Melikþah döneminin en önemli iç olaylarýndan birisi de Hasan Sabbah’ýn lderi olduðu Batýni hareketidir.

Hasan Sabbah, Alamut Kalesi’nde kurduðu yalancý cenneti ile bir tarikat kurmuþ, tarikatýna mensup fedailerle birçok Türk ve Müslüman ileri gelenlerine karþý suikastlar düzenlemeye baþlamýþtý.

Saltanatýnýn son yýllarýnda Batýniler’le uðraþan Sultan Melikþâh 38 yaþýnda iken zehirlenerek öldü.

SULTAN MELÝKÞAH'IN AÝLESÝ

Eþleri: Terken Hatun (Ýbrahim Tamgaç Han'ýn kýzý, Ahmed, Davud, I. Mahmud ve Mah Melek Hatun'un annesi.)

Zübeyde Hatun (Emir Yakuti'nin kýzý, Berkyaruk'un annesi.)

Taceddin Seferiyye Hatun (Cariye kökenli, Muhammed Tapar ve Ahmed Sencer'in annesi.)

ERKEK ÇOCUKLARI

Ahmed, Davud, Berkyaruk, Muhammed Tapar, Ahmed Sencer, I. Mahmud, Tuðrul, Emir, Humar

KIZ ÇOCUKLARI

Cevher Hatun (Gazneli III. Mesut ile evlenmiþtir.)

Mah Melek Hatun (Abbasi Halifesi Muktadi ile evlenmiþtir.)

Seyyide Hatun (Abbasi Halifesi Mustazhir ile evlenmiþtir.)

Uyanýþ Büyük Selçuklu 18. bölüm izle!

Uyanýþ Büyük Selçuklu 19. bölüm fragmaný yayýnda! Sultan Alparslan'dan Melikþah'a iþaret!