Alper Gezeravcý'nýn uzay deneyinde ilk sonuç alýndý! Oksijene çevirdiði kanýtlandý
ABONE OL

Türkiye'nin insanlý ilk uzay görevinde yapýlan 13 deneyden biri, Boðaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Doktor Öðretim Üyesi Berat Haznedaroðlu'nun liderliðinde hazýrlanan ve mikroalg türlerinin karbondioksit yakalama performanslarýnýn ve oksijen üretim kabiliyetlerinin belirlenmesini amaçlayan "UzMAn" deneyi oldu. Ýlk Türk astronot Alper Gezeravcý'nýn Uluslararasý Uzay Ýstasyonu'ndaki (ISS) çalýþmalarý sýrasýnda gerçekleþtirdiði deneye ait örnekler, geçen hafta dünyaya ulaþtý.

Boðaziçi Üniversitesinin Sarýtepe Kampüsü'nde baþlayan incelemelerde, deneyin ilk çýktýlarýnda, alglerin yerçekimsiz ortamda, kapalý mekanlarda bulunandan 3 ila 5 kat daha fazla karbondioksiti oksijene dönüþtürme yeteneðine sahip olduðu tespit edildi. Bu bulgu, uzaydaki kapalý ortamlarda yaþam destek sistemlerinin geliþtirilmesi ve uzun süreli uzay misyonlarýnda astronotlarýn ihtiyaç duyduðu oksijenin saðlanmasý açýsýndan önem taþýyor.

Haznedaroðlu'nun yürütücüsü olduðu projede, TÜBÝTAK Marmara Araþtýrma Merkezi (TÜBÝTAK MAM) ve Ýstanbul Medeniyet Üniversitesinden 8 bilim insaný yer alýrken deney düzeneðinin hazýrlanmasýna TÜBÝTAK Uzay Enstitüsü de destek saðladý. Deneyde ikisi kutuplardan izole edilen, biri ise hem tatlý hem de tuzlu suda yaþayabilen 3 farklý türde mikroalg test edildi.

Deney süreci ve deneyin ilk sonuçlarýna iliþkin AA muhabirine bilgi veren Haznedaroðlu, "Alper Bey, deneyin sonuncu gününde mikroalg türlerini özel hazýrladýðýmýz koruyucu solüsyona transfer etti ve o halleriyle beraber korunmasýný saðladý. Algler soðuk zincire alýnarak dünyaya dönüþü saðlandý, örneklerimiz Boðaziçi Üniversitesi'ne geldi." dedi.

Deney için Boðaziçi Üniversitesi Ýstanbul Mikroyosun Biyoteknolojileri Araþtýrma ve Geliþtirme Birimi (ÝMBÝYOTAB) çatýsý altýnda, yaptýklarý mikroalg reaktörlerinin bir minyatürünü oluþturduklarýný ifade eden Haznedaroðlu, ilk etapta fýrlatmaya 8 gün kala NASA laboratuvarlarýnda hazýrlýk aþamalarýný gerçekleþtirip yer çekimine maruz kalan deneyin korunmasýný saðladýklarýný, fýrlatmaya 48 saat kala da Axiom ve SpaceX temsilcilerine deneyi teslim ettiklerini anlattý.

- "DENEYDE KULLANILAN 3 MÝKROALG TÜRÜ DE DÜZGÜN PERFORMANS GÖSTERDÝ"

Gezeravcý'nýn Uluslararasý Uzay Ýstasyonu'na (ISS) ulaþmasýnýn ardýndan, deneyi Avrupa Uzay Ajansý'na (ESA) ait Columbus modülündeki sisteme baðlayýp çalýþtýrdýðýný ifade eden Haznedaroðlu, sonrasýnda yer bilgisayarýyla beraber uydu üstünden ilk verileri almaya baþladýklarýný belirtti.

Yosunlarý biraz daha zorlamak ve daha önce yapýlmamýþ bir çalýþmayý ortaya koyabilmek için proje paydaþlarýndan TÜBÝTAK MAM'daki araþtýrmacýlarýn geliþtirdiði bir karbondioksit zenginleþtirme ünitesini de deneye eklediklerini aktaran Haznedaroðlu, deneyin ilk sonucu hakkýnda þunlarý söyledi:

"Biz yaklaþýk milyonda 500 birim gibi bulunan karbondioksit seviyesini daha da artýrarak yaklaþýk milyonda 2 bin, 2 bin 500 birime kadar çýkardýk. Elde ettiðimiz verilerde bu seviyelerdeki karbondioksitin yaklaþýk 3'te 1 kadar azaldýðýný gözlemleyebildik. Reaktörlerimiz toplamda 30 mililitrelik küçük reaktörlerdi ve dolu sistemleriyle beraber oksijene çevirme performansýnýn aslýnda çok olduðunu söyleyebiliriz. UzMan deneyiyle beraber hava iyileþtirmede yosunlarýmýzý kullanabileceðimizi kanýtlamýþ olduk."

Haznedaroðlu, "Yeterli ölçeklendirildiðinde orta boy bir mikroalg reaktörü aslýnda 3 mürettebatýn 1 günde tükettiði karbondioksitin tamamýný oksijene çevirebilecek potansiyele sahip, çalýþmalarýmýz bunu gösteriyor." diye konuþtu.

Uzaya gönderdikleri 3 mikroalg türünün de düzgün performans gösterdiðinin altýný çizen Haznedaroðlu, bunlarý bir sonraki görevlerde kullanabilecekleri alg türleri arasýna aldýklarýný kaydetti.

- "FONKSÝYONEL GIDA ÜRETÝMÝ ÝÇÝN DE ALGLER KULLANILABÝLÝR"

Þu an uzay istasyonundaki karbondioksiti oksijene çeviren sistemlerin fiziksel ve mekanik sistemler olduðunu bildiren Haznedaroðlu, "Eðer bunlar bozulursa, Ay, Mars görevi gibi kolonileþme, üs kurma gibi durumlar oluþtuðunda, Dünya'dan bir kargonun ulaþtýrýlmasý en az altý ay ya da bir yýla kadar sürecek. Mekanik bir sistemin bozulmasý böyle bir durumda oradaki mürettebatýn hayatýný tehlikeye atabilir. O yüzden yosunlarýn kendi kendine büyüyebilen, yenilenebilir sistemler olmalarý önemli bir kazanç. UzMAn deneyiyle beraber hava iyileþtirmede yosunlarýmýzý kullanabileceðimizi kanýtlamýþ olduk." þeklinde konuþtu.

UzMAn deneyiyle aslýnda birden fazla amaçlarý olduðuna deðinen Haznedaroðlu, antioksidanlarý, Omega-3'leri, vitaminleri olan, baðýþýklýk sistemini kuvvetlendiren ve astronotlarýn oradaki enerji ihtiyacýný saðlayabilecek fonksiyonel gýda üretimi için de alglerin kullanýlabileceðini ortaya koyduklarýný kaydetti.

Haznedaroðlu, sözlerini þöyle tamamladý:

"Deneyin ikinci aþamasýnda, algleri metabolik olarak incelemiþ olacaðýz ve en fazla hangi fonksiyonel gýda ürünlerinin elde edilebileceðini anlamýþ olacaðýz. Ayrýca hangi mekanizmalarýn, oksijene çevirmede, onlara daha fazla katkýsý olduðunu bilimsel olarak ortaya koymuþ olacaðýz. Ýnsanlarýn ihtiyaçlarý tamamen ayný. Enerji, gýda ihtiyaçlarý var. Uzayda diðer deneyler için yetiþtirilen bitkilerin gübre ihtiyacý var. Bir hayvanýn ihtiyacý olduðunda, onlara yem olarak kullanýlabiliyor. Yarýn deðerli metallerin kazanýlmasý, hidrojen üretimi gibi de çok farklý ticari uygulamalar için kullanýlabileceðimize dair önemli veri elde etmiþ olduk."

  • Alper Gezeravcý
  • deney
  • mikroalg