Diyarbakýr'da 1700 yýllýk yeraltý tapýnaðý bulundu

Diyarbakýr'ýn Çýnar ilçesindeki Zerzevan Kalesi'nde yürütülen kazýlarda Roma dönemine ait bin 700 yýllýk, dönemin Mithras dinine ait yeraltý tapýnaðý bulundu.

 

Ýlçeye 13 kilometre uzaklýktaki Demirölçek Mahallesi yakýnlarýnda bulunan, Roma Ýmparatorluðu döneminde "askeri yerleþim" olarak kullanýlan Zerzevan Kalesi'nde Kültür ve Turizm Bakanlýðý, Diyarbakýr Müzesi, Valilik, Çýnar Kaymakamlýðý ve Dicle Üniversitesinin katkýlarýyla 2014 yýlýnda baþlatýlan kazý çalýþmalarý 

KALE TARÝHE IÞIK TUTUYOR

60 dönümlük alan üzerinde 12-15 metre yüksekliðinde ve bin 200 metre uzunluðunda sur kalýntýsý, 21 metre yüksekliðinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binasý, konutlar, tahýl ve silah depolarý, yer altý ibadethanesi, sýðýnaklar, kaya mezarlarý, su kanallarý ile 54 su sarnýcý bulunan kale tarihe ýþýk tutuyor.

 

BÝN 700 YILLIK MÝTHRAS TAPINAÐI BULUNDU

Yaklaþýk 4 yýldýr sürdürülen kazýlarda daha önce yer altý kilisesi, 400 kiþinin yer alacaðý yer altý sýðýnaðý, konutlar ve gizli geçitler ortaya çýkarýlýrken, son olarak bin 700 yýllýk, milattan sonra 4. yüzyýlda Hristiyanlýðýn benimsenmesiyle önemini kaybeden dönemin Mithras dinine ait yer altý tapýnaðýna ulaþýldý.

"BÖLGE TURÝZMÝNE DEÐER KATACAK"

Kazý çalýþmalarýný yerinde inceleyen Çýnar Kaymakamý Ýsmail Þanlý yaptýðý açýklamada, Zerzevan Kalesi'nden bakýldýðýnda Diyarbakýr ve Mardin'i görmenin mümkün olduðunu söyledi.

 

Kalenin tarih boyunca kentin doðu yakasýnda son doðal savunma hatlarýyla güçlendirildiðini bildiren Þanlý, Diyarbakýr'a geçecek ordularýn önce burayý fethetmesi gerektiðini aktardý.

 

Þanlý, Diyarbakýr'ýn tarihi kadar eski olan kalede 4 yýldýr kazý çalýþmalarýnýn yapýldýðýna iþaret ederek, "Bu tarihi eseri gün yüzüne çýkarmayý hedefliyoruz. Her sene kalede bulunan yeni bir eser tarihe ýþýk tutuyor. Bölge turizmi ve ekonomisine uzun vadede deðer katacak çok önemli bir kazýya ev sahipliði yapýyoruz." dedi.

"TERÖRÜN GÖLGELEMESÝNE ÝZÝN VERMEDÝK"

Kazý çalýþmalarýnýn hem tarihe ýþýk tuttuðunu hem de kente ciddi manada deðer kattýðýný anlatan Þanlý, hafta sonlarý kaleyi çok sayýda ziyaretçinin gezme fýrsatý bulduðunu aktardý.

 

Bölgede teröre yönelik operasyonlarýn sürdüðünü, bu süreçte de kazý çalýþmalarýný devam ettirdiklerine dikkati çeken Þanlý, "Kazý çalýþmalarýný terörün gölgelemesine müsaade etmedik." ifadesini kullandý.

 

Þanlý, güvenlik güçlerinin desteðiyle kazý çalýþmalarýnýn yýllarca sürdüðünü dile getirerek, þöyle konuþtu:

"Bölgedeki terör operasyonlarýnýn nihayete erip, insanlarýn kendilerini huzur içerisinde görmesinin etkilerini burada görüyoruz. Terör geriledikçe, teröre karþý baþarýmýz pekiþtikçe bölge ekonomisini turizm eliyle güçlendirme imkaný bulacaðýz. Bölgemizi ve ülkemizi, terörden kurtaracaðýz. Terör yaþam alaný bulmadýkça, insanlar istihdam, huzur bularak güven içerisinde seyahat etme imkaný yakalamakta."

 

ROMANIN DOÐU SINIRINDAKÝ TEK MÝTHRAS TAPINAÐI

Kazý baþkaný Dicle Üniversitesi (DÜ) Arkeoloji Bölümü Öðretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Aytaç Coþkun, bu yýl ki kazýlarda günümüzden bin 700 yýl önce yer altýnda inþa edilen Mithras tapýnaðýný bulduklarýný söyledi.

Bunun, Roma'nýn doðu sýnýrýndaki tek Mithras tapýnaðý olduðunu düþündüklerini ifade eden Coþkun, bu yönüyle tapýnaðýn çok önemli olduðunu vurguladý.

 

ROMALI ASKERLER ARASINDA YAYGIN BÝR GÝZEM DÝNÝ

Coþkun, Mithras'ýn Romalý askerler üzerinde yaygýn bir gizem dini olduðuna iþaret ederek, þöyle devam etti:

"Bu dini yaþayanlar dýþarýya kapalý bir topluluktan oluþuyor. Çünkü ayinleri tamamen gizli ve dýþarýya hiçbir þekilde bu ayinler açýklanmýyor. Mithras hem güneþ tanrýsý hem de anlaþmayý temsil ediyor. Genelde tapýnaklar yerin altýna inþa ediliyor. Bulunan tapýnaðýn doðu kýsmýnda üç niþ görüyoruz. Niþlerin birinde çok düzgün bir þekilde yapýlmýþ su çanaðý yer alýyor. Yer kýsmýnda ise bir havuz yapýlmýþ. Mithras ayinlerinde suyun çok etkin kullanýldýðýný ve yaklaþýk 40 kiþinin buradaki ayinlere katýldýðýný biliyoruz."

 

Hristiyanlýðýn gelmesiyle birlikte Mithras dininin etkisini kaybettiðini anlatan Coþkun, bu dinin en yaygýn olduðu dönemin, ulaþtýklarý tapýnaðýn inþasý dönemi olduðunu dile getirdi.

 

HEM YER ALTINDA HEM YER ÜSTÜNDE ÞEHÝRLER VAR

Coþkun, tapýnaðýn geniþliðinin 35 metrekare, yüksekliðinin 2,5 metre olduðunu belirterek, tapýnaklarýn yerin altýnda inþa edilmesi bakýmýndan genellikle çok büyük yapýlar olmadýðýný kaydetti.

 

"Kaledeki kazýlar, bölgenin Roma dönemindeki tarihinin aydýnlatýlmasý açýsýndan oldukça önemli. Kalenin hem bölge tarihine hem de turizmine önemli etkileri olacaktýr." diyen Coþkun, kilit noktada bulunduðu için yapýlarda fazla bozulma olmadýðýný, kalede hem yerin altýnda hem de üstünde bir þehir bulunduðunu aktardý.

 

Ýl Kültür ve Turizm Müdürü Cemil Alp ise bu kazýlar sonucu bulunan eserler sayesinde geçmiþe dair verilerin elde edildiðini ifade ederek, bölgede bu eserlerin ortaya çýkarýlmasýyla turizm patlamasý yaþanacaðýný düþündüklerini belirtti.

ZERZEVAN KALESÝ

Askeri yerleþim antik yol güzergahýnda, 124 metre yükseklikteki kayalýk bir tepenin üzerine kurulan Zerzevan Kalesi, Amida ile Dara arasýnda stratejik bir noktada yer alýyor. Yerleþim konumu itibariyle bütün vadiye hakim, antik ticaret yolu üzerinde, geniþ bir alaný kontrol altýnda tutan, stratejik bir Roma sýnýr garnizonu olan kale ayný zamanda Roma-Sasani arasýndaki büyük mücadelelere de sahne oldu.

 

Roma'daki ismi "Samachi" olan yerleþimin ilk inþa edildiði dönem kesin olmamakla birlikte devam eden kazýlar ile kesin sonuçlara ulaþýlacak. Yerleþimin surlarý ve yapýlarý Anastasios I (M.S. 491-518) ve Justinianos I (M.S. 527-565) dönemlerinde onarýlarak, bazýlarý ise yeniden inþa edilerek mevcut haline getirildi.