Teknolojide devrim gibi icat! Türk bilim insanlarý geliþtirecek

Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) akademisyenleri liderliðinde, 4 ülkeden 12 paydaþýn iþbirliðinde karbondioksidi enerji deðeri olan formik aside dönüþtürecek cihaz geliþtirilmesine yönelik proje hazýrladý.

GTÜ Biyomühendislik Bölümü Öðretim Üyesi Prof. Dr. Barýþ Binay, koordinatörü olduðu "Formik Asit Üretimi Ýçin Biyomimetik CO2 Fiksasyonu ve Kullanýmý (BIOCUF)" projesini, Avrupa Birliðinin (AB) bilim, teknoloji ve araþtýrma destek programý olan Ufuk Avrupa'nýn alt bileþenlerinden Temiz Enerji Geçiþ Ortaklýðýnýn (CETPartnership) 2024 yýlý ortak çaðrýsý kapsamýnda sundu.

Proje, yapýlan deðerlendirmelerin ardýndan 2 milyon 100 bin avro bütçeyle desteklenmeye hak kazandý.

Projeyle karbondioksidi biyoteknolojik yöntemlerle yüksek katma deðerli moleküllere dönüþtürecek cihaz tasarlanmasý amaçlanýyor. Cihazýn, atýk olarak karbondioksit üreten araç egzozu ve fabrika bacasý gibi sistemlerin çýkýþýna adapte edilmesi planlanýyor.

- "KARBONDÝOKSÝDÝN ENERJÝ DEÐERÝ YÜKSEK MOLEKÜLE DÖNÜÞTÜRÜLMESÝ DAHA CAZÝP"

Prof. Dr. Barýþ Binay, AA muhabirine, 2018'de Doðu Marmara Kalkýnma Ajansýnýn desteðiyle GTÜ'de biyoproses (canlý hücreleri, organizmalarý veya bileþenlerini kullanarak yararlý ürünler üretme süreci) konusunda araþtýrmalar gerçekleþtiren Gebze Enzim Tanýma Merkezini (GETM) kurduklarýný belirterek, bu merkezde biyoproses kullanan araþtýrmacý ve iþletmelere gerekli altyapý, ekipman ve bilgi saðladýklarýný söyledi.

Merkez açýldýðýndan beri üretim süreçlerinde enzimden ve biyoprosesten faydalanan birçok iþletmeciye destek olduklarýný dile getiren Binay, burada oluþan birikimle uluslararasý iþbirliklerini güçlendirdiklerini kaydetti.

Binay, merkezin faaliyetleri sýrasýnda karbondioksitle ilgili çalýþmalar yapan bilim insanlarýyla tanýþtýklarýný aktararak, "Dünya için karbondioksit salýnýmý kaçýnýlmaz bir olay. Salýnan karbondioksidin depolanmasý ya da bertaraf edilmesi yerine enzimatik yöntemlerle katma deðeri yüksek enerji deðeri taþýyan moleküle dönüþtürülmesinin daha cazip olacaðýný düþündük." dedi.

Finlandiya, Ýtalya, Yunanistan ve Türkiye'den 6 üniversite ile 12 paydaþýn iþbirliðiyle hazýrladýklarý BIOCUF projesini Ufuk Avrupa Programý kapsamýnda ortak finanse edilen CETPartnership'e sunduklarýný belirten Binay, "Yenilikçi yönümüz; salýnan karbondioksidin tamamýyla oda koþullarýnda, herhangi ek bir enerji gerektirmeden yine enerji deðeri olan formik asit olarak adlandýrdýðýmýz bir moleküle çevrilmesi." ifadesini kullandý.

- "TÜRKÝYE'NÝN KOORDÝNATÖR OLDUÐU ÝLK CETP PROJESÝ"

Binay, geliþtirecekleri tasarýmýn 2 ana uygulama alanýnýn olacaðýný anlatarak, þöyle devam etti:

"Geliþtirilen mutant (deðiþtirilmiþ) enzimlerin kullanýlmasýyla mekanik bir tasarýmýn elde edilmesi ve ortaya çýkacak bu açýk prosesin baþta arabalarýn egzoz borularýna ve iþletmelerin bacalarýna adapte edilmesi planlanýyor. Bu ne demek oluyor? Arabalarýn egzoz borularýnda karbondioksit ve türevi olan moleküller, tasarladýðýmýz prosesten geçtiði zaman formik aside dönüþecek, üretilen formik asit tekrar aracýn yakýt tankýna dönecek ve enerji olarak tekrar araç tarafýndan kullanýlma þansý olacak. Diðer ikinci ana bir uygulama ise iþletmelerin bacalarýna takacaðýmýz bu proses tasarýmý, salýnan karbondioksidi tutacak ve onu formik aside dönüþtürecek ve sonrasýnda yine piyasada yüksek talebi olan yüksek katma deðerli formik asidin iþletme tarafýndan üretilmesini saðlayacak. Bu anlamda herhangi bir yan atýk oluþturmadan, tekrar bir enerji kullanmadan enerji deðeri olan bir molekül elde edilmiþ olunacak ve çöpten de kurtulmuþ olunacak."

BIOCUF'u Gebze Teknik Üniversitesinin harcama yetkilisi olduðu 2,1 milyon avroluk bir proje olarak kýsa sürede baþlatacaklarý bilgisini paylaþan Binay, "Projede bu enzimi tasarlarken, mutantlarýný Yunanistan ve Finlandiya ortak geliþtirecek. Daha sonrasýnda Yunanistan'da elde edilen süper mutantlarýn katalizlemesini (bir kimyasal reaksiyonun hýzýný artýrma süreci) bir proses haline getirecekler. Nihayetinde dünya üzerinde özellikle otomotiv sektörüne inovatif çözümler sunan Ýtalyan bir þirket de bizim geliþtirdiðimiz prosesin araçlara uygulanmasý, bu yönde tasarýmýn nihai hale getirilerek ticarileþtirilmesi kýsmýnda rol alacak. Tüm bunlar için gerekli olan mobilizasyon ve deneysel çalýþmalarla ilgili ortaya çýkacak maliyetler projeden karþýlanmýþ olacak." diye konuþtu.

Binay, proje süresinin 3 yýl olduðunu aktararak, "Daha öncesinde üye olarak yer aldýðýmýz CETP projeleri var ancak Türkiye'nin yürütücü, üniversitemizin de koordinatör olduðu ilk CETP projesi." dedi.