Türkiye'nin uzay iddiasý macera mý?

Türkiye’nin toplam bütçesi 1 milyar dolarý bulan uydu projelerinde iddialý hedefleri var. 2015’de Ankara Kazan’da 112 milyon dolar harcanarak kurulan uydu üretim tesislerinde yabancý ortaklarla birlikte üretilmesi planlanan Türksat 5A ve Türksat 5B uydularýnýn 2018'de, yüzde 100 yerli imkanlarla üretilmesi planlanan Türksat 6A’nýn da 2019’da fýrlatýlmasý öngörülüyor.

 

TÜRKÝYE’NÝN HEDEFÝ 2023’TE 10 UYDU

Hedef, 2023 yýlýna kadar uzaydaki uydu sayýsýný 10’a çýkarmak. Ayrýca Muðla’nýn Datça ilçesinde bir uydu fýrlatma istasyonu kurma konusunda çalýþmalar yürütülüyor.Türkiye böylelikle Avrupa, Asya, Afrika'nýn tamamý; Güney Amerika ve Kuzey Amerika'nýn doðusu ve Avustralya'nýn batýsýný kapsayacak bir uydu filosu kurmayý amaçlýyor. Proje tamamlandýðýnda Türk uydularý dünya nüfusunun yüzde 91'ine eriþim imkanýna sahip olabilecek.

 

 

BATI, TÜRKÝYE’YÝ ENGELLÝYOR

Cumhurbaþkaný Recep Tayyip Erdoðan, Göktürk-1 fýrlatma töreninde ABD ve diðer Batýlý devletlerin Türkiye’ye bilhassa terörle mücadelede askeri ambargo uygulandýðýný belirterek uzayda atýlan adýmlarla Türkiye’nin kendi göbeðini kendi kesmeye kararlý olduðunu, bu alandaki engellerin hýzla kaldýrýlacaðýný açýkladý.

 

Cumhurbaþkaný Erdoðan,  “Dost olduðumuz, NATO'da beraber olduðumuz bir çok dostlardan býrakýn silahlýyý, 'silahsýz ÝHA'lardan almak istiyoruz' talebimizi kendilerine iletiyoruz. 'Bugün git yarýn gel, bugün git yarýn gel...' En son söyledikleri ne oluyor, 'Kongreden müsaade çýkmadý.' Ya biz NATO'da beraber deðil miyiz? Ayný cephede beraber deðil miyiz? Bize bu yaptýðýnýz nedir? Ýþte bunlar bizi sonunda hacet sahibi yaptý. Þimdi artýk kendimiz üretiyoruz. Hem de çok daha ucuzuna üretiyoruz.”

 

 

Türkiye’nin uzayda aktif görev yapan bazý uydularýnýn kýsaca özellikleri ve faliyetleri þöyle:

 

RASAT, 6 YILDA 32 BÝN KEZ DÜNYAYI TURLADI

RASAT; Türkiye’de tasarlanýp üretilen ilk yerli yer gözlem uydusu RASAT, kendisine 3 yýllýk görev ömrü biçilmesine raðmen uzayda 6. yýlýný tamamladý! Türkiye’nin BÝLSAT uydusundan sonra sahip olduðu ikinci uzaktan algýlama uydusu olan ve 17 Aðustos 2011’de Rusya’dan fýrlatýlan RASAT uydusu 6 yýl boyunca dünya etrafýnda 32 bin 35 tur atarak, 13 milyon kilometrekarelik alaný taradý ve bin 2080  görüntüyü yer istasyonuna aktardý

 

YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ YERLÝ KEÞÝF UYDUSU GÖKTÜRK-2

18 Aralýk 2012’de Çin’den LM-2D roketiyle fýrlatýlarak yörüngesine yerleþtirilen Türkiye’nin yüksek çözünürlüklü yerli keþif uydusu, dört yýldýr uzayda baþarýyla görevini sürdürüyor. GÖKTÜRK-2 uydusu 4 yýl boyunca yörüngesinde 21 bin 387 tur attý ve tüm dünyadan toplam 23 milyon 800 bin kilometrekarelik alaný görüntüledi. Göktürk-2’den alýnan görüntüler tüm kamu kuruluþlarý ile paylaþýlýyor. Görüntüler afet izleme, þehir planlama, tarým alanlarý izleme, orman yangýnlarý ve istihbarat alanlarýnda kamu kuruluþlarý tarafýndan kullanýlýyor.

 

 

MEHMETÇÝK’ÝN UZAYDAKÝ GÖZÜ: GÖKTÜRK-1

GÖKTÜRK-1; TSK’nýn hedef istihbaratýna yönelik uydu görüntüsü ihtiyacýný karþýlayacak Göktürk-1 Uydusu’nun montaj ve entegrasyon faaliyetleri, proje yüklenicisi Telespazio (Ýtalya)-Thales Alenia Space (Fransa) tarafýndan Fransa’nýn Cannes þehrindeki tesislerde gerçekleþtirildi. TUSAÞ Akýncý yerleþkesinde yer alan, Türkiye’nin ilk Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test (USET) Merkezi’nde çevresel testleri yapýlan uydu, yaklaþýk 90 dakikada dünya çevresinde bir tur atacak uydunun, yýlda 60 binden fazla görüntü çekmesi öngörülüyor. Uydu, Türkiye üzerinden her geçiþinde dünyanýn çeþitli bölgelerinden aldýðý fotoðraf ve görüntüleri, Hava Kuvvetleri Komutanlýðý Uydu Yer Ýstasyonuna aktaracak.  Türkiye’nin ilk metre altý çözünürlüðe sahip uydusu olan Göktürk-1, özellikle terörle mücadele alanýnda Göktürk-2 gibi etkin bir role sahip olacak.

 

2019'a kadar uzaya gönderilmesi planlanan bazý uydularýmýz:

 

MÝLLÝ MÝKRO GÖZLEM UYDUSU LAGARÝ

Savunma Teknolojileri Mühendislik (STM) tarafýndan geliþtirilen Türkiye’nin ilk milli mikro gözlem uydusu olan Lagari uydusu, sahada taktik görüntü ihtiyacýnýn yakýn gerçek zamanlý karþýlanmasý, orman ve bitki örtüsünün takibi, genel haritalama, doðal afet takibi gibi keþif gözetlemesi yapacak.

Renkli ve nokta/þerit görüntü alma kabiliyetlerine sahip Lagari, üzerinde taþýdýðý yeni nesil elektro-optik kamera sayesinde, bu alandaki boþluklarý dolduracak olan tamamlayýcý uydu kategorisinde ilk milli yatýrým olma özelliðini taþýyor. Uzay endüstrisinin geleceði küçük, ucuz, fýrlatmasý kolay ve verilen özel görevleri yerine getirebilen küçük uydularda olacak.

 

Uzay alanýnda çalýþma yapan saygýn birçok kurum ve kuruluþ tarafýndan ilk roketli uzay uçuþunu gerçekleþtiren kiþi olarak kabul edilen Lagari Hasan Çelebi’den adýný alan uydunun, 2019 yýlýnda uzayda göreve baþlamasý planlanýyor. Lagari, “Mikro Uydu” kategorisinde, 60-65 kg aðýrlýkta hedeflenen çözünürlükte görüntü saðlamasý ile bu konuda dünyadaki ilklerden biri olacak.

 

TURKSAT 6A HABERLEÞME UYDUSU

TURKSAT 6A, Türkiye’nin yerli olarak geliþtirilecek ve bu alandaki yeteneklerimizi daha da ileri götürmeyi amaçlayan ilk haberleþme uydusu projesidir. 1994 yýlýnda göreve baþlayan TURKSAT 1B ve takip TURKSAT 1C, 2A, 3A ve 4A uydularýndan beri Türkiye bu alanda hizmet saðlamaktadýr. Ancak bu uydular yabancý firmalardan temin edilmiþtir. TURKSAT 6A projesinde ise TÜBÝTAK UZAY, RASAT ve GÖKTÜRK-2 projelerinde kazanýlan uzay alanýndaki tecrübelerinden de faydalanarak, proje ortaklarý TUSAÞ, ASELSAN ve CTECH firmalarý ile birlikte milli haberleþme uydu platformunu geliþtirmektedir.

 

TURKSAT 6A Projesi 15 Aralýk 2014 tarihinde baþlamýþtýr. Projenin toplam süresi 60 ay olarak planlanmýþtýr. Projede yörüngede görev yapacak olan uçuþ modelinin yaný sýra yer testlerinde kullanýlmak üzere sistem seviyesinde ilave modeller de geliþtirilmektedir.TURKSAT 6A Projesine, TÜBÝTAK ve “Ulaþtýrma, Denizcilik ve Haberleþme Bakanlýðý” tarafýndan fon saðlanmaktadýr. TÜRKSAT A.Þ., yörüngede devreye alma iþlemlerin baþarý ile tamamlanmasýndan sonra uydunun iþleticisi ve sahibi olacaktýr.

 

 

TÜRKÝYE’NÝN UZAY STRATEJÝSÝ

Türkiye uzay alanýna ilk olarak haberleþme ihtiyacýný karþýlamak amacýyla 1968’de Ýran ve Yugoslavya uydu istasyonlarýný kullanmaya baþlayarak girdi. Türksat Milli Haberleþme Uydularý Projesi’nin 1994 yýlýnda hayata geçirilmesiyle, 1994’te ilk Türk uydusu Türksat-1B, 1996’da ikinci uydu Türksat-1C ve 2001’de Türksat-2A yörüngelerine yerleþtirildi.

 

Türkiye’nin hali hazýrdaki en büyük eksiði ise uzay stratejisinin belirleneceði ve yönetileceði merkezi bir ulusal uzay ajansýna henüz sahip olmamasý. Ýlk olarak 1990’da kurulmasý planlanan ajansýn kuruluþu ilk önce 1995’e sarktý sonra da uzun süre rafa kalktý. 2000 yýlýnda Hava Kuvvetleri’ne baðlý bir Uzay Þube oluþturuldu. 2001’deki bir Milli Güvenlik Kurulu toplantýsý sýrasýnda Türkiye’deki uzay faaliyetlerinin Baþbakanlýða baðlý üst seviyeli bir kurum vasýtasýyla yürütülmesi amacýyla Türkiye Uzay Ajansý’nýn (TUA) kurulmasý kararlaþtýrýldý ama karar bir takým bürokratik engellerin aþýlamamasý nedeniyle hayata geçirilemedi. 

 

Batý ülkelerinin son yýllarda artan engelleri ise Türkiye’nin bu alandaki çalýþmalarýný hýzlandýrdý. Türkiye Uzay Ajansý’nýn kurulmasý kararý, 2011’de tekrar raftan indirildi ve bu alanda ciddi altyapý çalýþmalarý için kollar sývandý. TUA’nýn dünyanýn bu alanda geliþmiþ çeþitli ülkelerindeki uzay teþkilatlarýna benzer bir yapýda, tamamen sivil bir kuruluþ olmasý, siyasetten uzak, kendi kendine yeterli, icra ve en yüksek seviyede koordine yetkisine sahip bir teþkilat olmasý hedefleniyor.

 

UZAY POLÝTÝKASI TUA’DA GELÝÞTÝRÝLECEK

TUA bünyesinde ulusal güvenliðe iliþkin askeri ve sivil uzay faaliyetlerinin planlandýðý ve koordine edildiði bir birimin de yer almasý planlanýyor. Askerlerle siviller arasýnda yetki ve sorumluluk paylaþýmý açýsýndan bugüne kadar devam eden tartýþmalarýn da hýzla sonlandýrýlarak yapýnýn ayaða kaldýrýlmasý hedefleniyor. Böylelikle Türkiye’nin uzay politikasýnýn buradan doðarak hayata geçirilmesinin önündeki tüm engeller aþýlacak. TUA’nýn sadece uzayla ilgili kurumlarla deðil, sanayi kuruluþlarý, üniversiteler ve sivil toplum örgütleriyle de eþ güdümü olmasý saðlanarak, TUA projelerine finansman için sektör ve kamu arasýnda sürdürülebilir bir model oluþturulacak.

 

TUA’NIN ÖNÜNDEKÝ ENGELLER

Uzay projelerinin en temel sermayesi olan nitelikli insan istihdamý ve yeni uzmanlarýn yetiþtirilmesi konusu ise TUA’nýn en stratejik hedeflerinden biri olarak gösteriliyor. Türkiye'de þu anda uzay alanýnda çalýþan kiþi sayýsýnýn yaklaþýk 500 olduðu belirtirtiliyor. Ýddialý uzay projelerinin gerçekleþtirilebilmesi için nitelikli personel yetiþtirme konusunda uzun vadeli bir plana ihtiyaç var.

 

Uzay alanýnda araþtýrmalar gerçekleþtirecek, projeler üretecek TUA için sürdürülebilir bütçe temini de ikinci sýrada yer alýyor. Ekonomik Kalkýnma ve Ýþbirliði Örgütü’nün (OECD) verilerine göre Rusya gelirinin yüzde 0.25'ini, ABD yüzde 0.23’ünü bu alana ayýrýrken Türkiye bu listenin sondan ikinci sýrasýnda yer alýyor ve uzay çalýþmalarýna sadece yüzde 0.01'lik bir pay ayýrýyor. Euro Consult 2014 verilerine göre Türkiye’nin 2013 yýlý sivil uzay programý harcamalarý sadece 67 milyon dolar. Bu seviyenin çok daha üst noktalara çekilmesi için kamu, özel sektör ve uluslararasý endüstri kollarý ile bilgi paylaþýmýna dayalý iþbirliklerine ihtiyaç duyuluyor.

 

 

15 TEMMUZ DARBE GÝRÝÞÝMÝ’NÝN ETKÝLERÝ

 Uzay çalýþmalarýný sekteye uðratan son geliþme ise 15 Temmuz’da yaþanan hain darbe giriþimi oldu. Hava Kuvvetleri F-35 projesini Türkiye’yi uzaya taþýyacak bir köprü proje olarak görüyor. Ancak darbe giriþiminin ardýndan etkisizleþtirilen personel arasýnda FETÖ’ye mensup uzay projeleri alanýnda çalýþan kiþiler de yer alýyor. Bu kapsamda Türkiye’nin uzay konusundaki tek yüksek lisans enstitüsü olan Havacýlýk ve Uzay Teknolojileri Enstitüsü (HUTEN) de darbe giriþiminin ardýndan kapatýldý. 

 

Türkiye’nin uzay çalýþmalarýnýn önündeki son ve belki de en önemli yapýsal engel ise sosyolojik boyut yani uzay çalýþmalarýnýn toplum geneline yayýlmamýþ olmasý. Toplumda buluþçuluk, bilgi ve teknoloji geliþtirmenin bireyler bazýnda teþviki üzerinde aktif kamu diplomasisi çalýþmalarý yürütülmesi gerekior. 

 

Türkiye’nin uzaya uzanan adýmlarýnýn kurumsallaþabilmesinin baþkanlýk sistemiyle inþa edilmesi hedeflenen Yeni Türkiye’nin yerli ve milli hedeflerine uygun þekilde kurumsallaþabilme becerisiyle iliþkili olduðu görülüyor.