Bugünlerde herkesin merakla cevabýný aradýðý soru “yeni seçimde sonuçlar deðiþir mi?” sorusu. 5 ay gerçekten de seçim için kýsa bir zaman. Ýlk anda “bu kadar kýsa zamanda ne deðiþir?” tepkisi oluþuyor. Üstelik þu ana kadarki anketler de çok az bir deðiþim gösteriyor. Bu sebeple de en baskýn anlayýþ, yeni seçimin farklý sonuçlar getirmeyeceði þeklinde. Ben deðiþimin mümkün olduðunu, üstelik radikal bir deðiþimin de olabileceðini düþünüyorum.
Zaman mý önemli, yeni dinamikler mi önemli?
Seçimler arasýndaki zaman aralýðý önemli bir faktör. Genellikle iki seçim arasýnda geçen zaman arttýkça, seçim sonuçlarýnýn deðiþme olasýlýðý artar. Yalnýz, deðiþimden sorumlu olan bizatihi zamanýn kendisi deðil. Geniþ zaman aralýðýnda seçimleri etkileyecek yeni dinamiklerin oluþma olasýlýðý arttýðý için seçim sonuçlarý deðiþir. Yani esas olan zaman deðil, seçimleri etkileyecek yeni faktörlerin, dinamiklerin, psikolojilerin oluþup oluþmamasýdýr. Kýsa zaman aralýðýn da seçimi etkileyebilecek yeni dinamikler oluþmuþsa, seçim sonuçlarý deðiþebilir. Kanaatimce, 1 Kasým seçimleri için yeni dinamikler oluþmaya baþladý.
Bu yeni dinamikleri tanýmlamadan önce oy deðiþimini tanýmlayacak kriterler geliþtirelim.
Deðiþmeme, ýlýmlý deðiþme ve radikal deðiþme
Eðer 1 Kasým seçim sonuçlarýnda 7 Haziran’a göre 1 puan civarýnda artma veya azalma olursa, bunu deðiþme olmadýðý þeklinde adlandýrabiliriz. 2 -3 puan deðiþmeyi ýlýmlý deðiþme olarak kabul edebiliriz. 4 puan ve üzeri deðiþim yaþanýrsa, bu radikal bir deðiþim anlamýna gelir. AK Parti açýsýndan tek baþýna iktidar olabilmesinin tek yolu radikal deðiþim olmasý. Yani AK Parti’nin 4 veya üzeri puan artýþýna ihtiyacý var.
Seçimin büyük psikolojileri
Seçim sonuçlarýný akýþkan seçmenlerin oy verdiði partiyi deðiþtirmesi belirliyor. 7 Haziran seçimlerinde seçmenin yaklaþýk %10’u yer deðiþtirdi. Bu yer deðiþimin temel nedeni 7 Haziran seçimine özgü oluþan yeni dinamikler ve psikolojilerdi. 7 Haziran seçimlerinde dört büyük psikoloji oluþmuþtu. Bu büyük psikolojiler þunlardý; “Kürtlüðün savunusu ve korku psikolojisi”, “dar gelirli psikolojisi”, “HDP’yi meclise sokarak, AK Parti’yi zayýflatmanýn mümkün olduðu kanaati” , “AK Parti’de yolunda gitmeyen þeylerin olduðu hissi”. Bu büyük psikolojiler seçim sonuçlarýný belirlemiþ, her biri belirli bir katman seçmen profilini diðer bir partiye hareketlendirmiþti.
1 Kasým seçiminin yeni dinamikleri
Eðer 1 Kasým seçimleri, 7 Haziran seçimleri gibi yeni büyük psikolojiler üretebilirse, seçmende yeniden bir akýþkanlýk oluþarak, seçim sonuçlarý deðiþebilir. Kanaatimce, geçen 5 ay seçim ortamýna yeni dinamikler getirdi. Bu yeni dinamiklerin oy verme davranýþýný etkileyebilecek düzeyde olduðunu düþünüyorum. Yeni seçim üç yeni dinamik getiriyor. Birincisi, çözüm sürecinin durmasý, çatýþmanýn baþlamasý ve teröre karþý mücadelenin getirdikleri yeni dinamikler. Bu dinamik þimdilik oy verme davranýþýný nasýl etkileyeceði kesin deðil. Ama bu mesele oy deðiþimine sebep olabilecek güçte. Süreçteki geliþmelere göre AK Parti, HDP ve MHP’de oy kaybý veya artýþýna sebep olabilir. Ýkinci yeni dinamik, koalisyona karþý tek parti hükümetinin tercihinin yapýlacak olmasý. Koalisyon kurulamamasý ve bu dönemde ekonomik parametrelerde bozulmanýn olmasý, dolarýn yükselmesi “istikrar ve hükümet kurabilme meselesini” önemli bir dinamik haline getirdi. Seçmen yeniden istikrara yönelebilir veya daha da kýzgýn davranýp kendince sorumlu bulduklarýný cezalandýrmaya yönelebilir. Üçüncüsü ise CHP ve MHP’nin iktidarýn parçasý olabilme ihtimalinin var olmasý. Bu olasýlýk, CHP ve MHP’yi hem elitler hem de halk düzeyinde daha cazip hale getirebilir. 7 Haziran seçimlerinde seçmenin önünde bu üç ihtimal de yoktu.
Sonuç olarak, 1 Kasým seçimlerine zaman açýsýndan deðil, yeni dinamikler getirip getirmeme açýsýndan bakýlmalýdýr. 1 Kasým seçimleri için yeni dinamikler oluþmaya baþlamýþtýr. Fakat bu yeni dinamiklerin, hangi yönde bir deðiþime sebep olacaðýný anlayabilmek için biraz daha zamana, yöntemle oluþturulmuþ bilgiye ve derinlikli yorumlamaya ihtiyaç var.
