Gýda zehirlenmesi baþ aðrýsýndan tutun da bilinç kaybý hatta ölüme kadar farklý sonuçlanabilen ciddi bir konu. Sýcaklar artýnca zehirlenme vakalarý da hýzla artmakta. Peki aðýzýmýzýn tadýnýn bozulmamasý için nasýl önlemler almalýyýz?
Besin zehirlenmesi berbat bir histir, ben de birçoklarý gibi nasibimi alanlardaným. Çocukken çok çektim gýda zehirlenmesinden. Ne zaman ki kan þekeri sorunumun olduðu tesbit edildi ve bu vesileyle bazý gýdalarý hayatýmdan çýkardým rahat ettim. Bunu neden mi anlattým? Besin zehirlenmesi karmaþýk bir konu. Daha doðrusu her mide bulantýsý ve yemek sonrasý rahatsýzlýðýn nedeni ayný olmayabiliyor. Kalabalýk masalarda yemek yiyip sýklýkla rahatsýzlananlar haklý olarak þu soruyu sorarlar: Ýyi ama niye ben? Küçükken annem baþýmý okþayýp “Yavrucum bir þey sana denk gelmiþtir” derdi. Ýyi ama etin, balýðýn bozuðu hep mi beni buldu? Sonunda anladýk ki, gýdalara reaksiyon ve mide felci geçirdiðim tespit edilmiþti.
Gýda intöleransý
Son yýllarda bir de gýda intöleransý diye bir kavram çýktý. Spesifik bir gýdayý veya gýda grubunun metabolizmaya yaptýðý olumsuz etkileri pahalý testlerin sonunda öðrenmeye baþladýk.’Gýda intöleransý’ için, gýdalarýn genetiðiyle oynamanýn bedeli demek yanlýþ olmaz sanýrým.
Gýda zehirlenmesinin birden çok nedeni olabilir. Ya da bazý durumlarda baþýmýza geleni gýda zehirlenmesiyle karýþtýrýlýyor olabiliriz. Bir yemek sonrasý sadece siz hastalanýyorsanýz ve bu durum aralýklý olarak tekrar ediyorsa “Sana denk gelmiþtir” gibi þanssýzlýk atfeden durumu kabul etmeyin ve nedenini araþtýrýn. Bir kere bunu bir not düþelim.
Gýda zehirlenmesi nedir?
Yiyeceklerden insan vücuduna geçen bakteri veya parazitlerin yarattýðý etkidir. Bazen de yiyeceðe karýþan kimyasallar sebep olabilir.
Peki ne yapmak gerekir?
Biraz dikkat ve saðlam bir hijyenle bu tatsýz durumlar önlenebilir.
Besinler neden bozulur, bakteri üretir?
Hijyenik olmayan ortamlarda hazýrlanan yemekler en önemli sebeptir. Ayrýca, taze bile olsa açýkta býrakýlan yiyeceklerin hava sýcaklýðý vb. dýþ etkilere maruz býrakýlmasý bakteri gibi üretimi gerçekleþtirir.
Bakteri üretmeye baþlamýþ yiyecek nasýl anlaþýlýr?
Kokusu, rengi ve tadý farklýdýr. Ýçinde kimyasal varsa bazen þekil ve renkte deðiþiklik olmayabilir.
Zehirlendiðinizi nasýl anlarsýnýz?
Sadece baþ aðrýsý da hissedebilirsiniz, aðýr derecede mide aðrýsý, kusma ve ishalde. Bu belirtiler bakterinin, virüsün veya kimyasal maddenin tam olarak ne olduðuyla ilgilidir.
Neden kusarýz?
Bakteri giriþi olduðunu anlayan mide, kendini korumaya alýr. Öncelikle mide asitlerini salgýlar ve baðýrsaða geçmeden yenileni dýþarý atmaya çalýþýr. Ancak kusma devam ederse doktora gidilmelidir.
Zehirlenmemek için ne yapmalýyýz?
‘Bana bir þey olmaz’ demeyin. Gittiðiniz restoran ve lokantalarýn mutfaklarýna bakýn, sizi mutfaða götürmekten çekinen iþletmelere güvenmeyin. Arkadaþ gruplarda oyun bozan olmaktan korkmayýn. Eðer size tadý tuhaf/kötü gelen yiyecekler varsa bunu masada açýkça söyleyin ve yemeyin. Buzdolabýna koyulan yiyeceklerin de son kullanma tarihi olduðunu unutmayýn: Buzdolabýna kaldýrýlmýþ (piþirilmiþ) sebze yemekleri iki gün içinde, bakliyat ve et yemeklerini üç, dört günde, balýðý ayný gün ya da en fazla 24 saat içinde tüketin. Kenarlarý kurumaya veya renk deðiþtirmeye baþlamýþ gýdalarý asla tüketmeyin. Sokaktaki hayvanlara dahi vereceðiniz fazla yemekleri lütfen bozulmadan verin.
Zehirlenirsek ne yapmalýyýz?
Bol sývý özellikle su tüketimini arttýrýn. Küçük yudumlarla soðuk sývý gýda alýn. Toksinlerin daha hýzlý atýlmasý için taze hindistan cevizi, taze limon suyu uzmanlarýn tüketilmesini þiddetle önerdiði gýdalar. Ayrýca kaynatýlmýþ taze biberiye, kekik çayý için. Ýþtahsýzsanýz acýkana kadar yemek yemeyin, mide dinlenmeli.
En riskli gýdalar nelerdir?
Gýdalar tazeyse risk yoktur. Gýdalar içinde daha hýzlý bakteri üretenler vardýr. Bunlar pastörize edilmemiþ süt ve süt ürünleri, tavuk etidir. Yumurtanýn ve balýðýn bozuðu sindirim için oldukça sarsýcýdýr. Yýkanmamýþ gýdalar, kuyu suyu, rengi deðiþen þehir suyu, tarihi geçen paketli gýdalar, vakumu bozulmuþ hazýr gýdalar, açýkta satýlan yiyecekler risk taþýr.
Dýþarýda yemek yerken neye dikkat edilmeli?
Mutfaðý görün, servis elemanlarýnýn ellerinin temizliðine dikkat edin. Çatal býçak gibi servisinize dikkat edin. Ýçme suyunun kapalý ve markalý olduðuna emin olun. Salata, sushi, tartar, carpaccio gibi çið servis edilen sebze ve ete iki kez daha fazla dikkat edin.
Kalabalýk sofralarda yemek yiyip sýklýkla rahatsýzlananlar haklý olarak þu soruyu sorar: Ýyi ama niye ben? Son yýllarda cevap olarak ‘gýda intöleransýný duyar olduk. Gýdalarýn genetiðiyle oynamanýn bedelini ödüyoruz, anlayacaðýnýz.
