Þeker baðýmlýlýðý ciddi bir saðlýk sorunu. Bir çoðumuz þekersiz yapamaz oldu. Diðer taraftan artýk herkes onun zehir olduðunun da farkýnda. Peki düþmanýnýzý ne kadar tanýyorsunuz? Çeþitleri neler? Türkiye’de nasýl, dünyada nasýl üretiliyor? Kahverengi ve beyaz þeker birbirinden farklý mý? Ýþte cevaplarý…
1- Þeker ve rafine þeker farklý mý?
Þeker; bitki, meyve ve karbonhidratlarda doðal olarak bulunan bir besin maddesi. Rafine þeker ise kaynaðý genellikle þeker pancarý veya þeker kamýþý olan ve 16’ncý yy itibari ile iþlenerek elde edilen yapay bir madde. Biz ona kristalize þeker diyoruz. Rafine þeker, gýda deðil. Saðlýða zararý kanýtlanmýþ, diyabetin en önemli nedeni.
2- Kahverengi þekerle beyaz þeker ayný mý?
Þeker kamýþýndan elde edilen rafine toz þekerin beyazlatýlmamýþ halidir. Beyaz þekerden daha az iþlemden geçer. Nem oraný farklý kategorilerde üretilir. Türkiye’de þeker kamýþý olmadýðýndan beyaz þekerin tüm aþamalarý yapýlýr en son melas eklenerek rengi kahverengileþtirilir. Kahverengi þeker diye bu yapayýn yapayý þekeri almayýn. Aldanmamak için lütfen etiket okuyun.
3- Hammaddeleri renkli olan rafine þeker neden beyaz?
Çok basit, beyazý seviyoruz. Halbuki bir gýda maddesinin beyaz olmasý demek temiz olduðunu deðil, fazla iþlendiðinin bir göstergesi. Bir diðer neden ise beyaz þekerin çayý, kahveyi bulanýklaþtýrmamasý. Bu beyazlýk için eskiden doðal yöntemlerle kükürt dioksit ya da kireç sütü kullanýlýrken, fabrika üretiminde kömür ve hayvan kemikleri, hatta günümüzde sýklýkla sentetik beyazlatýcýlar kullanýlmakta.
4- Þeker kamýþý ve pancarýndan elde edilen þeker birbirinden farklý mý?
Kahverengi þekerin tanýmýnýn tüm dünya ve 2000 yýlý öncesinde Türkiye’de de rafine edilmemiþ kamýþ þekeri olmasýna karþýn, 1999 yýlýndan bu yana rafine edilmemiþ kamýþ þekerinin (kahverengi þeker) Türkiye’ye ithali durduruldu. Bu sebeple belki de Dünya’da þeker pancarý kullanarak kahverengi þeker yapan tek ülkeyiz.
5- Gerek beslenme, gerekse saðlýk açýsýndan esmer þekerin rafine þekerden farký yok mu?
Kahverengi þeker, renk, aroma, ihtiva ettiði vitamin ve minaralleri rafine edilmediði için yapýsýnda bulunan kamýþ melasýndan alýr. Bu da, kahverengi þekere beyaz þekerde bulunmayan özellikler kazandýrýr. Kalorileri aynýdýr, ancak kahverengisi özellikle kahve ve keklerde verdiði özel aroma nedeniyle kullanýmda tercih edilen bir þeker.
6- Melas nedir?
Ýki tip melas var. Biri þeker pancarý diðeri þeker kamýþýndan elde edilir. Þeker pancarý melasý hoþ olmayan kokusu nedeniyle insan tüketimine uygun deðil. Sadece hayvan yemi ve þeker içeriði nedeniyle alkol üretiminde kullanýlýr. Dünyanýn hiçbir yerinde kahverengi pancar þekeri diye bir ürün yok. Buna karþýn þeker kamýþý melasý insan tüketimine uygun üzüm pekmezine her bakýmdan çok benzeyen fakat çok daha fazla kývamlý bir ürün.
7- Doðal þekeri istediðimiz kadar yiyebilir miyiz?
Hayýr! Þeker, vücutta glikojen ya da yað olarak depolanýyor veya glikoz olarak kan yoluyla hücrelerde kullanýlmak üzere daðýtýlýyor. Saðlýk açýsýndan alýnan þekerin miktarý çok önemli. Uzmanlar, hangi türden þeker olursa olsun aldýðýmýz þeker miktarýnýn toplam gýdadan aldýðýmýz enerjinin yüzde 10’undan fazlasýný oluþturmamasý gerektiðini söylüyor. Bu durum saðlýk riski oluþturuyor. Tabii bu doðal þeker için geçerli. Rafine þeker baþlý baþýna saðlýk için bir tehdit.
8- Rafine þeker bize ne yapar?
Hýzlý yaþlandýrýr, kalp ve böbrek hastalýklarýna yol açar. Yapýlan son araþtýrmalar kalp krizinin ilk nedeninin diyabet veya gizli diyabet olduðunu kanýtlamýþtýr. Unutkanlýk, dikkat daðýnýklýðý, uyku hali, karaciðerde yaðlanma, en önemlisi de beyin ve sinir hüvrelerinde tahribat yapmasý.
9- Siz þeker baðýmlýsý mýsýnýz?
Bunu nasýl anlarsýnýz? Ben þeker tüketmiyorum diyenler bile farkýnda olmadan gün içinde bir çok gýda ile þeker almakta. Hücrelerimize hazýr gýdalar rafine þekeri adeta pompalamakta. Hazýr satýlan tuzlu bisküvilerde bile þeker var dikkat edin. Þinitzel kaplamalarýnda, soslarda rafine þeker çok kullanýlan bir madde. Kýsaca kanýnýza giren þeker miktarý çoðaldýkça tutkunu olmanýz çok normal. Baðýmlý olup olmadýðýnýzý tüm bu þekerli ürünlerden kurtulup yeni bir beslenme planý çýkardýðýnýz ve bu plana ne kadar süre dayanabildinizle orantýlý.
10- Þeker baðýmlýlýk yapar mý?
Evet kesinlikle. Þeker, ‘mutluluk hormonu’ olan serotonin hormonunun salgýlanmasýný tetikler. Hem enerji verir hem de keyif verici iþlev görür. Damarlarýmýzda enerji için doðal þekere ihtiyaç var. Rafine þekerse týpký sigara gibi baðýmlýlýk yaptýðý kanýtlanmýþ yapay bir madde. Ýkisini beyin bir süre sonra karýþtýrýyor. Birçok bilim insaný çocuklarýn tatlý düþkünlüðünün evrimsel bir kalýntý olduðuna inanýyor.Washington Üniversitesi’nde yapýlan bir araþtýrma çocuklarýn yetiþkinlerden daha fazla tatlýya düþkün olduðunu ortaya koydu. Sorun rafine þekerin kullanýmý.
