ÖZKIR: Yeni Zelanda teröristi bile Türkiye’nin bekasýný ve Baþkan Erdoðan’ý hedef alýyor. Terör örgütleri güçlenen Türkiye’yi tökezletme peþinde. Bunlarýn hepsi Erdoðan’ýn zayýflamasýný iple çekiyor. Bu yüzden muhalefete kazandýrma çabasýndalar ve bunu da gizlemiyorlar.
Sandýða sadece 5 gün var. Resmen son düzlükteyiz yani. 31 Mart kampanya süreçlerini konuþtuðumuz Ýstanbul Medipol Ün. Ýletiþim Fak. Öðr. Üyesi Doç. Dr. Yusuf Özkýr “sonucu kararsýzlar ve küskünler belirler” diyor: “Kampanyalar üç tür seçmene ulaþmak için yapýlýr. Bir, kendi tabanýný konsolide etmek için. Ýki, rakip seçmenin sempatisini kazanmak için. Ki Erdoðan teþkilatýna “bize oy vermeyen seçmene de yaptýklarýmýzý düzgün dille anlatýn” diyor. Üç, kararsýz seçmeni ikna edebilmek için. Büyük ölçüde kararsýzlarý etkileyebilen, sandýkta ipi göðüslüyor. Bu seçimde partilerin kendi içinde kararsýzlar ve küskünler oluþtuðu için kendi küskünlerini sandýða daha fazla götürebilen ve kararsýzlarýný ikna edebilen partiler ön plana çýkacak.
31 Mart yerel seçimlerine sadece bir hafta kaldý. Ne dersiniz seçim bitti mi? Partiler adaylar anlatacaklarýný anlattýlar ve kararsýzlar dahil seçmen de kararýný netleþtirdi mi?
Somut koþullarýn karþýlanmasý bakýmýndan tamamlanmýþ süreçler var. Fakat seçim sonuçlarýna etki edebilecek unsurlarýn yolculuðu devam ediyor. Bu yüzden bitti demek için çok erken. Süleyman Demirel’in “Siyasette bazen 24 saat bile uzundur” cümlesini hep hatýrlamak lazým. Kararsýz seçmenin oy verme davranýþýna bakýldýðýnda önceki seçimlerle benzer tonlar taþýdýðý görülüyor. Seçimden bir ay önce yapýlan araþtýrmalarda yüzde 20-30’larda çýkan kararsýz seçmen oraný kademeli bir þekilde düþer. Nitekim þu anda da bu davranýþ biçimi kendini tekrarlýyor. Oran yüzde 10’un altýna düþmüþ gibi. Muhtemelen yeni araþtýrmalar açýklanýnca daha düþük rakamlar çýkacaktýr.
Fakat bu seçimde kararsýzlar konusunda bir deðiþiklik görülüyor. Cumhur Ýttifaký ve Millet Ýttifaký bloklarý arasýnda çok istisnai durumlar hariç bir oy geçiþi yok. Bu yüzden kararsýzlar daha çok kendi partileri veya ittifaklarý baðlamýnda ortaya çýkmýþ. Daha önce oy verdikleri partileri tarafýndan ikna edilmek istiyorlar. Kapýlarýnýn çalýnmasýný, ellerinin sýkýlmasýný istiyorlar. Bu konuda beklenti içindeler. Nitekim kampanya sürecinde bir kýsmý ikna oldu. Yani son bir hafta içinde de diðer kýsmý ikna edilebilir.
2014’te PKK terör saldýrýlarý ve partileri-seçmeni tehditle, FETÖ 17-25 Aralýk saldýrýsý ve manipülasyonlarýyla aktifti. 2019 baharýnda nasýl bir seçim süreci yaþadýk?
Demokratik koþullar ve hukuki çerçeve bakýmýndan standartlar çok pozitif. Kamusal zeminde seçim kampanyalarý rahatlýkla yapýlabiliyor. Adaylar kendi siyasi söylemlerini topluma benimsetmek için gerek medyada gerekse çarþýda-pazarda dolaþýyor. Kuþkusuz bunun saðlanabilmesinde Baþkan Erdoðan liderliðinde terör örgütlerine karþý yapýlan mücadelenin ve ödenen bedellerin etkisi büyük. Yani PKK ve FETÖ gibi terör örgütlerinin doðrudan tehdit ve þantaj imkanlarý elinden alýnmýþ durumda. Bununla birlikte gerek sempatizanlarý aracýlýðýyla gerekse sosyal medya aracýlýðýyla çaba içinde olduklarý söylenebilir. Mesela PKK’nýn Kandil’deki elebaþlarý ve FETÖ’nün yurtdýþýna kaçmýþ isimleri Cumhur Ýttifaký’nýn karþýsýndaki adaylarýn desteklenmesi yönünde açýklama yapýyorlar. Bu mesajlar hem sosyal medya aracýlýðýyla ulaþýyor hem de sempatizanlar tarafýndan belirli çevreleri etkilemek için kullanýlabiliyor.
Eylem deðilse de söylem düzeyinde sert bir hava yok mu? Yoksa makul mü bu durum, olasýlýklar geliþmeler düþünüldüðünde?
Bunu seçim süreçlerinin özelliði olarak görmek gerekir. Bu yarýþta kazananýn ve kaybedenin belirlendiði son aþamanýn öncesindeyiz. Köprüden önceki son çýkýþ. Herkes elindeki bütün kozlarý oynamak istiyor. Böylece katlanarak artan bir sertlik var. Haliyle gerilim oluyor. Þiddete dönüþmediði sürece demokratik seçim süreçlerinde söylemsel gerilimin varlýðý olaðan bir durum.
En çok “beka” tartýþýldý, tehdit var-yok baðlamýnda. “Beka”dan kasýt ne?
Cumhur Ýttifaký “beka” derken arkasýný þu baðlamdaki bir içerikle dolduruyor. 15 Temmuz darbe giriþiminde yaþanan içerden iþgal giriþiminin püskürtülmesi hem darbeciler tarafýndan hem de onlarý maþa olarak kullanan küresel emperyalizm tarafýndan unutulmuþ deðil. Erdoðan’ý zayýflatacak bir fýrsat bekliyorlar. Ýlk fýrsatta farklý bir hamle ile Türkiye’ye çöreklenebilirler. Yerel seçimi dikkatle takip ettikleri aþikar. FETÖ de dört gözle böyle bir sonuç bekliyor.
Ýkincisi mevcut küresel düzlemde Türkiye tüm engellemelere ve kuþatmalara raðmen önemli adýmlar attý. Savunma Sanayi alaný en baþta geliyor. Rusya’dan S-400 füze sistemlerinin satýn alýnmasý, nükleer enerji santrallerinin yapýlmasý, savaþ uçaðý gemisi inþasý vb. büyük projeler tamamlandýðýnda Türkiye gerçek anlamda daha baðýmsýz bir ülke olacak. Bunlara savaþ uçaðý ve yerli helikopter ile tank motorlarýnýn üretilmesi konusunda kat edilen mesafeyi de ekleyelim. Öte taraftan terör örgütleri FETÖ, DEAÞ, PKK ve PYD güçlenen Türkiye’yi tökezletme peþinde. Bu örgütlerin hepsi de Erdoðan’ýn temsil ettiði siyasi otoritenin zayýflamasýný iple çekiyor. Bu yüzden de ellerinden geldiðince muhalefete kazandýrmanýn çabasý içindeler. Bunu da gizlemiyorlar.
Bence Beka söyleminin arkasýndaki bir baþka gerekçe doðrudan Ýslam coðrafyasýyla ilgilidir. Bugün nerede bir Müslümanýn caný yansa, ister istemez yüzü Türkiye’ye dönüyor. Çünkü vicdaný olan baþka ülke yok. Türkiye elinden geldiðince yardým elini uzatýyor. Ýþte Kudüs’ün ABD tarafýndan Ýsrail’in baþkenti olarak resmen tanýnmasýna diplomatik yollarla en iyi cevabý Türkiye verebildi. Yeni Zelanda’daki saldýrýnýn kýnanmasý için Ýslam Ýþbirliði Teþkilatý Türkiye öncülüðünde toplandý. Bir öncülük pozisyonu var.
Türkiye istese de istemese de Selçuklu ve Osmanlý devletlerinin mirasýný taþýmasýndan dolayý sorumluluklarý var. Tarihin bir cilvesi bu. Mesela Yeni Zelanda’da camiye saldýrarak 50 Müslümaný öldüren teröristin yayýnladýðý bildiri doðrudan Türkiye’nin bekasýný ve Baþkan Erdoðan’ý hedef alýyor. Ýstanbul’daki camileri yýkacaðýz diyor terörist. Ayasofya’yý kiliseye dönüþtüreceðiz. Yeni Zelanda neresi, Türkiye neresi... Ama biz demiyoruz bu bir haçlý ruhu. Rahmetli Halil Ýnalcýk’ýn “Batý, Ýstanbul’un fethini hiçbir zaman unutmadý” cümlesini unutmamak gerekir. Bu türden yaklaþýmlarýn Türk ve Ýslam düþmanlýðý baðlamýnda batýda yoðunlaþtýðý bir düzlemde Türkiye için beka vurgusu oldukça yerindedir. Cumhur Ýttifaký gelinen bu aþamada ortaya çýkabilecek siyasi bir zayýflamayý ve istikrarda oluþabilecek kýrýlganlýðý Türkiye’nin bekasý ile eþdeðer görüyor. Doðrusu da bu.
“Pusulada resmi ittifak görüntüsü olmadýðý için, parti amblemine oy vermeye alýþýk seçmen için yeni bir durum bu. Seçmenin kafasý bir miktar karýþýk. Fakat kampanya sürecinde bu konuya epey çalýþtý partiler. Öte yandan Cumhur Ýttifaký þeffaf. AK Parti ve MHP’den oluþuyor. 15 Temmuz ruhu üstüne kurulu. Taban uyumu net. Tarihsel arka planý belli, Türk-Ýslam geleneði. YSK’ya teslim edilen listeye göre 44 ilde AK Parti, 7 ilde MHP’nin adayý desteklenecek. Ýlçelerde de buna göre daðýlým var. BBP de 30 büyükþehirde aday çýkarmayarak desteðini açýkladý. Dolayýsýyla seçmen muhatabýný net þekilde biliyor. Kafa karýþýklýðý yok. Millet Ýttifaký ise resmi olarak CHP ve Ýyi Parti’den oluþuyor fakat HDP büyükþehirlerde aday çýkartmayarak ve eþ baþkan itiraflarýyla ittifaka dahil olduðunu duyurdu.
CHP, HDP, ÝP ve SP arasýnda bir söylem birliði oluþtu mu?
Millet Ýttifaký beka söylemini reddediyor. Ana tema olarak ekonomik sorunlar üzerine bir kampanya kurdular. Süreç içerisinde terör örgütlerinden ve HDP yönetiminden yansýyan destekleri ceplerine koyup yola devam ediyorlar. Bu noktada gelen eleþtirileri ise radikal bir boyuta taþýyarak kutuplaþma veya gerilim ifadelerine “hapsetme” çabasýndalar.
Hâlbuki HDP kanadýndan baþta eþbaþkanlar Sezai Temelli ve Pervin Buldan olmak üzere CHP ve Millet Ýttifaký ile iþbirliði yapýldýðý konusunda çok açýklama geldi. CHP ve Ýyi Parti süreci sessizce geçiþtirmeye çalýþýyor. “HDP ile yan yanasýnýz, iþbirliði içindesiniz” söylemlerini gerilim olarak kodlayýp gerçekliði örtmeye çalýþýyor Millet Ýttifaký.
Diðer gerilim noktasý ise dini deðerlere yönelik aþaðýlama ve alaya alma olarak ortaya çýktý. Mansur Yavaþ’ýn dindarlar hayvanlara daha çok eziyet eder söylemi, 8 Mart’ta Taksim’de Ezan okunurken ýslýklý protestonun sesindeki yükselme ve Balýkesir’de bazý CHP’lilerin Ezan’ý ve Fatiha suresini alaya alacak þekildeki söyleminin medyaya yansýmasý tepki çekti. Bu türden içeriklerin Cumhur Ýttifakýnca dile getirilmesine de “kutuplaþtýrma” diyor Millet Ýttifaký. Halbuki burada kutuplaþtýrmayý Ezan ve dini deðerler konusunda negatif bir tutum takýnan çevreler yapýyor. Bu ülkede ezana saygý göstereceksin. Nokta. Baðýmsýzlýðýn sembolü ve Ýslam’ýn niþanelerinden biri. Bu türden hor görmeler karþýsýnda sessiz kalmak eskiden olduðu gibi yeni zayýflýklarýn beraberinde getirecektir.
“Ankara’da baþlangýçta “Ankaralýlýk” özelinde Mehmet Özhaseki’nin geride olduðu yönünde bir söylem dolaþýma sokuldu. Aslýnda tüm Anadolu þehirlerinde hemþehri milliyetçiliði yaygýndýr. Ýstanbul’da böylesi bir kimlik üzerinden siyaset tutmaz fakat Ankara’da farklý oldu. AK Parti ve Özhaseki baþlangýçta oluþan bu tabloyu dönüþtürmek için epey gayret gösteriyor. Nitekim son anketler ile ilk anketler arasýnda çok belirgin bir fark var. Önümüzdeki 5 gün bu açýdan deðerlendirilmesi gereken önemli bir zaman dilimi.
Millet Ýttifaký adayý Mansur Yavaþ ne durumda?
Yavaþ TV’ler dýþýnda kamuoyu önüne çýkmýyor. CHP adayý olmasýna raðmen “rozetsiz siyaset yapacaðým” söylemini kullanýyor. Miting bile yapmadýlar Ankara’da. Ankaralýlýk dýþýnda üretilebilmiþ bir söylem yok. Ama tuttu. Bazen böyle olur. Özhaseki’nin yeni formüller bulmasý gerek. Öte taraftan HDP Ankara’da Yavaþ’ý destekleyeceðini açýkladý. Hatta üstü kapalý tehdit de etti. Yavaþ’ýn ise buna cevabý olmadý. HDP’yi ziyaret edecek misiniz sorusuna “ajans karar verecek” diyerek -literatüre bunu sokmuþ oldu.
“AK Parti Cumhurbaþkaný Erdoðan’ýn liderliðinde sahada. Kadýn kollarý, gençlik kollarý ve ana kademe olarak çok boyutlu bir kampanya yürütüyor. Bir yandan yüz yüze iletiþimin tüm imkanlarýný kullanýyor. Erdoðan tarzý siyasetin kurucu dinamiðidir bu. Bunu en iyi yapan siyasetçinin de Erdoðan olduðunu ekleyelim. Yüz yüze iletiþimde en kritik nokta samimiyet ve inandýrýcýlýktýr. Erdoðan’ýn da partisinden istediði ve uygulattýðý birinci yöntem bu. Ýkincisi yoðun bir miting programý var. Erdoðan 8 Þubat’ta Sivas’ta baþlattýðý miting maratonunda þu ana kadar 50 ilde ve 20’ye yakýn ilçede miting yaptý. Her miting öncesi ve sonrasý o þehirlerde partisi lehine bir iklim oluþturdu. Tabandaki kararsýzlarý en fazla bu mitingler etkiler.
Cumhur ittifakýnda kampanya boyu AK Parti ve MHP uyumu nasýldý?
Kuþkusuz kurumsal kimlikleri ve parti programlarý ayrý olan iki partiden bahsediyoruz. Fakat iki parti tabaný arasýnda zaten ciddi bir uyum vardý. Hem kültürel kodlar hem de tarih bilinci gibi konularda ortak noktalar çok fazlaydý. 15 Temmuz iki tabaný daha da yakýnlaþtýrdý. Tam baðýmsýz, milli ve manevi deðerlerine baðlý, güçlü bir Türkiye ideali esas birleþtirici unsur. Erdoðan ve Bahçeli tarafýndan ortaya konulan siyasi irade ile ittifak saðlam zeminde ilerliyor. Uyumu bozacak yaklaþýmlar dýþlanýyor. Ýki siyasi yapýnýn bir arada bulunmasý Türkiye’nin geleceðine daha güçlü yürümesi bakýmýndan deðerli bir tablo. Ýzmir, Ankara ve Ýstanbul ortak mitingleri uzun vadede Türkiye’nin siyasal ve toplumsal hafýzasýnda iz býrakacak.
Ýstanbul adayý Binali Yýldýrým’ýn kampanya süreci nasýl geçti sizce?
Binali Yýldýrým tecrübeli ve kendini ispatlamýþ bir siyasetçi. Bunun avantajý var. Tam bir proje adamý. Zaten kampanya söylemini de büyük ölçüde projelerin üstüne kurmuþ. Sempatik kiþiliði, saðlam esprileri karþýlýk buluyor toplumda. “Sakin güç” benzetmesi yapýlabilir Yýldýrým için. Ýstanbul’da MHP tabaný ile de çok uyumlu bir söylem yakalamayý baþarmýþ. Yeni yapýlacak kültür merkezlerinden birine Alparslan Türkeþ adýný vereceklerini söylemesi çok ciddi karþýlýk buldu.
Ýstanbul’un temel ihtiyaçlarý denildiðinde trafik ve yeþil alan ilk akla gelenler. Bu yüzden AK parti tüm Türkiye için seçim manifestosunda aðýrlýklý olarak yeþil alan, çevre, geri dönüþüm, kent estetiði ve akýllý þehirler gibi konulara aðýlýk verdi. Yýldýrým önemli projeler açýkladý Ýstanbullulara. Baþarýlarýnýn toplumda karþýlýðý var. Güven veriyor. Ayrýca gençlere özel bir yer ayýrmýþ durumda. Kütüphane ve gençlik merkezleri baðlamýnda pek çok yeni projesi var. Sosyal medya ve TV’ler etkin kullanýlýyor. Yýldýrým adýna “Yavaþ konuþurum, hýzlý iþ yaparým” baþlýðýyla gençlere yönelik hazýrlanan reklam ve “memleketin neresi” baþlýklý TV reklamý oldukça dikkat çekiciydi. Sosyal medyada yoðun þekilde takip ediliyor.
Ekrem Ýmamoðlu neden CHP’den farklý bir kampanya yürüttü?
Ortalama bir CHP’liden farklý bir profili var Ýmamoðlu’nun. Bu yüzden tercih edildiði ortada. Daha fazla sað-muhafazakâr seçmenin oyunu alabilmek için aday gösterilmiþ. O da bunun bilincinde. Bu yüzden zorunlu olmadýkça CHP’li kimliði ile öne çýkmamaya gayret ediyor. CHP baðlamýnda kendisine yöneltilen eleþtiriler konusunda bir ilgisi olmadýðý veya geçmiþte olduðu yönünde cevaplar vererek malum CHP bagajlarýndan kurtulma yolunu seçmiþ. Kampanya stratejisi olarak belirli odak noktalarý var. Çarþý pazarda dolaþarak tanýnýrlýðýný saðlamak mesela. Konu olduðu tartýþmalar da bu açýdan katký sundu Ýmamoðlu’na.
Sokaktaki tartýþmalarda kýzmamaya özen göstermesi, sürekli pozitif bir dil kullanma çabasý baþlangýçta olumlu bir hava oluþturmuþken sürekli ayný tavrýn her durumda sergilenmesi giderek yapaylýk tartýþmasýný gündeme getiriyor. Bir reklam ajansýnýn hazýrladýðý ajandayý uygulayan bir model havasý oluþmaya baþladý Ýmamoðlu hakkýnda. Ama ortalama bir CHP’liden daha baþarýlý olduðu kesin. Ýmamoðlu da hem TV’lerde hem de sosyal medyada projelerini içeren reklamlarla kamuoyuna ulaþýyor. Sponsorlu reklamlarda Ýmamoðlu ile ilgili içerikler var. Genellikle baþörtülü kadýnlarla ve sakallý amcalarla çekilen fotoðraflar ve videolar ön planda.
