15 Temmuz darbe ve darbenin püskürtülmesi süreci zihinsel dünyamýzda iki ayrý etkiyi eþ zamanlý yaptý. Bir yandan içinde kahramanlýk ve cesaret içeren pozitif hikayelerimiz oldu. Ýnsanýmýz darbecilere itaat eden pasif nesne olmak yerine karþý koyan aktif özneye dönüþtü. Özgüvenimiz arttý ve vatanýna sahip çýkmanýn gururunu yaþadýk.
Öbür tarafýndan içinde ölüm, yaralanma ve acýlarla dolu yaþantýlarla travmatik etki yarattý. Bombalar, tanklar, kurþunlar, jet sesleri travmatik deneyimlerdi.
Darbe süreci þiddet ürettiði kadar “belirsizlik ve güvensizlik” oluþturdu. Suriye ve Irak’ta olanlarý biliyoruz. Zihinlerimiz hýzla önemli bir risk altýnda olduðumuzu kavradý. Bu kavrayýþ zihinlerimizde farklý düzeylerde endiþe ve huzursuzluk üretti.
Normalin sýnýrlarý geniþ
Darbe süreci hepimizde bir düzeyde stres etkisi oluþturdu. Sýkýntý ve tedirginlik hissi, darbe ile ilgili aný ve görüntülerin istemsiz akla gelmesi, zihnin aþýrý uyarýlmýþ hali, uyku bozukluklarý, baþ aðrýsý, barsak düzeni deðiþiklikleri vb. belirtileri yaþamak olaðan kabul edilebilir.
Marmara depreminde, depremden etkilenen bölgede yaþayanlarýn %50’sinin ilk günlerden itibaren psikolojik olarak etkilendiðini, bu oranýn giderek azaldýðýný, yýllar içinde %12’ler düzeyine indiðini biliyoruz. Darbe sürecinin ruh hallerimiz üzerine yarattýðý etkilerin istatistiklerini vermek ise þimdilik zor.
Daha önce klinik düzeyde bir rahatsýzlýðýmýz yok ise, ilk bir ayda yaþadýðýmýz belirtileri normalin içinde saymakta fayda var.
Riski yüksek olanlar
Darbe süreci hepimizin hayatýný etkilemesine raðmen, bazýlarýmýzýn hayatýný daha yakýndan ve direk etkiledi. Birinci derece yakýnýný kaybedenler, yaralananlar, ölümleri ve yaralananlara bizzat þahit olanlar daha büyük risk altýnda. Bu kiþileri travma sonrasý stres bozukluðu, patolojik yas, depresyon ve anksiyete yaþama ihtimalleri daha yüksek.
Daha önce de endiþeli bir yapýsý olan, anksiyete tanýsý almýþ kiþiler bu süreçte daha fazla etkilendiler. Nitekim bir çok danýþanýmýzýn darbe sürecinde anksiyeteleri alevlendi. Bu durumdaki kiþilerin tedavi aldýklarý birimlere baþvurmalarý en doðru yoldur.
Çocuklar da ruh saðlýðý etkilenmesi açýsýndan özel risk grubu. Yakýnlarýný kaybeden çocuklar en riskli grup içinde. Darbenin ilk günü jetlerin alçaktan uçmasýnýn oluþturduðu ses de çocuklar üzerine travmatik etki yarattý.
Ruh saðlýðýmýz için öneriler
Yaþantýlarýmýz üzerine bir anlamlandýrma ve farkýndalýk en önemli meseledir. Yaþadýðýmýz ruhsal ve bedensel belirtilerin normal bir stres tepkisi olduðunu ve giderek azalacaðýný bilmek iþin özü.
Çocuklara güven telkin edici konuþmalar yapmak, güvende olduklarýný hatýrlatmak ve onlarý rutin hayatlarýna devam ettirmek iyi gelebilir. Riskli olmayan zamanlarda onlarý da meydanlarýn keyifli buluþmalarýna katmak normalleþmelerine katký saðlayabilir.
Diðer önemli mesele, yaþantýlarýmýzý ve duygularýmýzý paylaþmaktýr. Özellikle duygularýmýzý ifade etmek bizi rahatlatabilir. Kendimizle benzer yaþantýlarý olan ve sevdiðimiz kiþilerle birlikte olmak bizi iyileþtirir.
Fýrsat buldukça bedeni dinlendirmek ve uyumak iyi gelebilir. Özellikle demokrasi nöbeti sýrasýnda düzeni bozulan uykularýmýzý kendi normalimize döndürmek iyi olur. Gerektiðinde nöbette uykusuz kalmanýn, uyumaktan daha saðlýklý olduðunu da unutmamak gerekir.
Rutin hayatý sürdürmek de ruh saðlýðýmýza iyi gelir. Bir yandan demokrasi mücadelesini devam ettirirken öbür taraftan gündelik hayatý devam ettirmek gerekir.
Bu türden tedbirlerle yatýþmayan ve devam etmeye eðilimli ve gündelik hayatýmýzý bozan düzeyde belirtimiz oluþursa psikiyatrik/psikolojik bir yardým almakta fayda olabilir.
Varoluþsal bir risk altýnda olduðumuz bugünlerde esas olan mücadeledir. Demokrasi için mücadele ederken ruh saðlýðýmýz korumak ise bize mücadele dayanýklýlýðý saðlar.
