Ülkemizin ekonomik ve sosyal durumu dikkate alýndýðýnda çocuk iþçiliðin halen yaygýn bir durum olduðu görülmektedir.
Küçük iþçilerin de diðer çalýþanlar gibi sigortalý yapýlmasý ve iþ kanununa uygun þekilde çalýþtýrýlmalarý gerekiyor. Ýþte bu erken yaþtaki çalýþmalarýn emekliliði nasýl etkileyeceðini merak eden okurlarýmýz için bugün bu konuyu ayrýntýlý yazalým istedik.
Sigorta þart mý?
Çocuk iþçiliðin azaltýlmasýna yönelik alýnan önlemlere raðmen, özellikle yoksul bölgelerde çocuk iþçiliðin halen devam ettiði görülmektedir.
On beþ yaþýný doldurmamýþ çocuklarýn çalýþtýrýlmasý yasaktýr. Ancak, on dört yaþýný doldurmuþ ve zorunlu ilköðretim çaðýný tamamlamýþ olan çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki geliþmelerine ve eðitime devam edenlerin okullarýna devamýna engel olmayacak hafif iþlerde çalýþtýrýlabilirler. On dört yaþýný doldurmamýþ çocuklar ise bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki geliþmelerine ve eðitime devam edenlerin okullarýna devamýna engel olmayacak sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazýlý sözleþme yapmak ve her bir faaliyet için ayrý izin almak þartýyla çalýþtýrýlabilirler. Zorunlu ilköðretim çaðýný tamamlamýþ ve örgün eðitime devam etmeyen çocuklarýn çalýþma saatleri günde yedi ve haftada otuz beþ saatten; sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalýþanlarýn ise günde beþ ve haftada otuz saatten fazla olamaz. Bu süre, on beþ yaþýný tamamlamýþ çocuklar için günde sekiz ve haftada kýrk saate kadar artýrýlabilir.
Bu çalýþmalarýnda çocuk iþçilerin de sigortalý yapýlmasý ve SGK bildirimlerinin yerine getirilmesi zorunludur.
18 yaþýn etkisi
SGK uygulamasýnda, 18 yaþýndan önce uzun vadeli sigorta kollarýna tabi olanlarýn sigortalýlýk süresi, 18 yaþýný doldurduklarý tarihte baþlamýþ kabul edilir. Bu tarihten önceki süreler için ödenen uzun vadeli sigorta kollarýna iliþkin primler ayrýca prim ödeme gün sayýlarýnýn hesabýnda dikkate alýnýr.
5510 sayýlý Kanun hükmüne göre, 506 sayýlý Kanuna tabi olarak 1/4/1981 tarihinden önce uzun vadeli sigorta kollarýna primi ödeyenler hakkýnda, sigortalýlýk süresinin 18 yaþýn doldurulduðu tarihte baþlayacaðýna iliþkin hüküm uygulanmaz. Yani, sigortalýlýk süresinin baþlangýcý; 01/04/1981 tarihinden önce ise iþe baþlayanlar için iþe baþlama tarihi, 01/04/1981 tarihinden sonra iþe baþlayanlar için ise 18 yaþýn doldurulduðu tarih olarak kabul edilir.
Ancak 18 yaþýn öncesinde geçen çalýþma süreleri iptal edilmeyip, SGK emeklilik hesabýnda prim ödeme gün sayýsýna ilave edilir. Bu durum, 1.10.2008 tarihinden önce sigortalý olan 4/(a) sigortalýlarý için yalnýzca yaþlýlýk aylýðý þartlarý için geçerli olup, malullük ve ölüm aylýklarýnda uygulanmaz.
8 Eylül 1999 tarihinde yapýlan yasal deðiþiklikle emeklilikte sigortalýlýk süresi dýþýnda yaþ þartý da arandýðý için 30 Nisan 2008 tarihinden önce 18 yaþýn altýnda geçen hizmetlerin bulunmasýnýn erkekler açýsýndan bir önemi kalmamýþtýr. Sadece 1 Nisan 1981 ila 8 Eylül 1981 tarihleri arasýnda iþe girmiþ olan kadýnlar için örtülü olarak emeklilik yaþý 38 olmaktadýr. Dolayýsýyla sadece, 01.04.1981 ile 08.09.1981 (dahil) tarihleri arasýnda 18 yaþýndan önce sigortalý olmuþ kadýnlar 38 yaþýndan önce emekli olamazlar.
Bu açýdan deðerlendirildiðinde emeklilik açýsýndan, erkekler için 18 yaþýn altýnda geçirilen sigortalýlýk süreleri emeklilik hesabýnda önemini yitirmiþtir, (8 Eylül 1976’dan sonra iþe girenler erkekler ve 8 Eylül 1981 tarihinden sonra iþe giren kadýnlar açýsýndan).
Malullük ve ölüm (yaþlýlýk dahil) aylýklarýnda 18 yaþ uygulamasý 5510 sayýlý Kanuna göre ilk defa sigortalý olanlar için uygulanmaya baþlamýþtýr. 5510 sayýlý Kanuna göre ilk defa sigortalý olanlar için sigortalýlýk baþlangýç tarihi 18 yaþýn doldurulduðu tarih olarak kabul edilmektedir.
Bu konuda iki farklý örnek vermek yerinde olacaktýr. Örneðin ilk defa 1.4.1991 tarihinde sigortalý olan 1.1.1976 doðumlu erkeðin sigortalýlýðý her ne kadar 18 yaþýn altýnda baþlamýþ olsa da sigorta baþlangýcý 24.11.1989-23.5.1991 aralýðýnda olduðundan 5525 gün primle 52 yaþýnda emekli olabilecek, 52 yaþýn doldurulduðu tarihte de zaten 25 yýl sigortalýlýk süresi ziyadesiyle tamamlanmýþ olacaktýr.
Yine, ilk defa 1.1.2010 tarihinde sigortalý olan 1.5.1995 doðumlu kiþinin 1910 gün priminin bulunduðunu ve trafik kazasýna baðlý malul olduðunu varsayalým. Bu kiþiye aylýk baðlanabilmesi için 10 yýl sigortalýlýk süresi aranýr. Kiþi her ne kadar 1.1.2010 tarihinde sigortalý olsa da 10 yýl sigorta þartý 1.1.2020 tarihinde deðil 18 yaþýn doldurulduðu 1.5.2013 tarihinden 10 sene sonra yani 1.5.2023 tarihinde doldurulur. Yani sigortalý malul sayýlsa da 18+10=28 yaþýnda malullük aylýðýna hak kazanýr.
