Askeri darbenin matematik formülü varmýþ... Belirli unsurlarý alt alta yazýp, bir modele uyarlayýnca, bir ülkede darbe olup olmayacaðýný anlayabilirmiþiz... Ýstatistik rakam lazýmmýþ, sonra geçmiþteki ortak ve tekrarlayan unsurlar tanýmlanacakmýþ, sonra risk faktörleri bulunacakmýþ ve sadece istatistik tekniklerle oluþturulacak formül - algoritma ile tahmin yapýlabilirmiþ.
Jay Ulfelder adli siyaset bilimci birkaç yýldýr bu formüllerle -Askeri darbe yaþamasý en muhtemel ülkeler- listesi yapýyor. Ekli haritada en koyu yerler, darbeye en riskli ülkeler... Açýk renkler, orta riskli... 2012 listesinde ilk 20’de yer alan Gine Bissau (2. sýra) ve Mali’de (10. sýra) geçen yýl darbe olunca, Ulfelder’in ünü arttý. Üstelik Mali’de darbeyi kimse beklemiyordu. Bu darbe tahminlerini yalnýzca siyasi gözlemciler ya da istihbarat örgütleri yapmýyor. Finans kuruluþlarý, bankalar ya da ekonomik risk analizi yapýp satan ticari kuruluþlar da var.
Ve Ulfelder 2013 darbe analiz listesini yayýnladý. Hayýr... 2013’te darbe beklediði ülkeler arasýnda Türkiye yok. Analizleri arasýnda Türkiye’nin adý bile geçmiyor. Ama okuyup sonuçlar çýkarabiliriz.
2013 Darbe listesinde bizim mahalleden, yüksek risk listesinde Suriye, Irak, Yemen, Afganistan var... Orta risk listede Tunus, Bosna, Ürdün, Mýsýr, Ukrayna, Gürcistan, Pakistan.
Peki darbenin formülünü nasýl bulmuþ? Dört tane risk faktörü saymýþ:
1- Çocuk ölüm oraný ve dünya ortalamasýna göre oran. Oran yüksekse darbe riski de yükseliyor.
2- Demokrasi derecesi - O ayrý bir liste. Demokratik unsurlar matematik olarak deðerlenmiþ... 21 puan en yüksek, en demokratik. Puan düþtükçe, demokratisinin matematik deðeri düþtükçe, darbe riski yükseliyor.
3- Son 5 yýlda darbe faaliyeti olmuþ mu?
4- Soðuk Savaþ’ýn bittiði 1989’dan beri darbe olmuþ mu?
Hesaplamada baþka unsurlar da var. Ama sonuçta tarih, coðrafya, sosyoloji ve ekonomiden ortak noktalarla matematik de ekleyince bir -Darbe Risk Ýhtimal- listesi yapmak mümkün.
Tekrar: Sadece bu analizde deðil, baþka analizlerde de Türkiye yok. Darbe utanç listelerinde Türkiye yok... Zaten olmamasý gerekiyor... Ayrýca Türkiye’de darbe olmamasýnýn ilk þartý, bu kavramý unutmak ve gömmek... O lanetli kelimenin zihinlerden ve sayfalardan çýkarýlmasý silinmesi, demokrasinin temel þartý...
Ayrýca demokrasinin yolu: Dýþ medyada böyle yazýlar analizler çýktýðýnda -içinde Türkiye var mý- diye merak etmemekten geçiyor... Demokrasinin yolu, yabancý dilde ‘darbe’ baþlýðý olan yazý görünce, okumaya bile deðer bulmamak ve -Bizle ne ilgisi olabilir ki..? Nerede olduysa Allah yardýmcýlarý olsun... Yazýk- deyip, baþka bir habere bakmak, hisse senedi fiyatý izlemek, televizyonda dizinin saatine bakmak ya da spor sayfasýna dönmek... Demokrasinin yolu odur.
http://dartthrowingchimp.wordpress.com/2013/01/23/coup-risk-in-2013-mapped-my-way/
twitter.com/selimatalayny
