Askeri darbenin matematik formülü varmış... Belirli unsurları alt alta yazıp, bir modele uyarlayınca, bir ülkede darbe olup olmayacağını anlayabilirmişiz... İstatistik rakam lazımmış, sonra geçmişteki ortak ve tekrarlayan unsurlar tanımlanacakmış, sonra risk faktörleri bulunacakmış ve sadece istatistik tekniklerle oluşturulacak formül - algoritma ile tahmin yapılabilirmiş.
Jay Ulfelder adli siyaset bilimci birkaç yıldır bu formüllerle -Askeri darbe yaşaması en muhtemel ülkeler- listesi yapıyor. Ekli haritada en koyu yerler, darbeye en riskli ülkeler... Açık renkler, orta riskli... 2012 listesinde ilk 20’de yer alan Gine Bissau (2. sıra) ve Mali’de (10. sıra) geçen yıl darbe olunca, Ulfelder’in ünü arttı. Üstelik Mali’de darbeyi kimse beklemiyordu. Bu darbe tahminlerini yalnızca siyasi gözlemciler ya da istihbarat örgütleri yapmıyor. Finans kuruluşları, bankalar ya da ekonomik risk analizi yapıp satan ticari kuruluşlar da var.
Ve Ulfelder 2013 darbe analiz listesini yayınladı. Hayır... 2013’te darbe beklediği ülkeler arasında Türkiye yok. Analizleri arasında Türkiye’nin adı bile geçmiyor. Ama okuyup sonuçlar çıkarabiliriz.
2013 Darbe listesinde bizim mahalleden, yüksek risk listesinde Suriye, Irak, Yemen, Afganistan var... Orta risk listede Tunus, Bosna, Ürdün, Mısır, Ukrayna, Gürcistan, Pakistan.
Peki darbenin formülünü nasıl bulmuş? Dört tane risk faktörü saymış:
1- Çocuk ölüm oranı ve dünya ortalamasına göre oran. Oran yüksekse darbe riski de yükseliyor.
2- Demokrasi derecesi - O ayrı bir liste. Demokratik unsurlar matematik olarak değerlenmiş... 21 puan en yüksek, en demokratik. Puan düştükçe, demokratisinin matematik değeri düştükçe, darbe riski yükseliyor.
3- Son 5 yılda darbe faaliyeti olmuş mu?
4- Soğuk Savaş’ın bittiği 1989’dan beri darbe olmuş mu?
Hesaplamada başka unsurlar da var. Ama sonuçta tarih, coğrafya, sosyoloji ve ekonomiden ortak noktalarla matematik de ekleyince bir -Darbe Risk İhtimal- listesi yapmak mümkün.
Tekrar: Sadece bu analizde değil, başka analizlerde de Türkiye yok. Darbe utanç listelerinde Türkiye yok... Zaten olmaması gerekiyor... Ayrıca Türkiye’de darbe olmamasının ilk şartı, bu kavramı unutmak ve gömmek... O lanetli kelimenin zihinlerden ve sayfalardan çıkarılması silinmesi, demokrasinin temel şartı...
Ayrıca demokrasinin yolu: Dış medyada böyle yazılar analizler çıktığında -içinde Türkiye var mı- diye merak etmemekten geçiyor... Demokrasinin yolu, yabancı dilde ‘darbe’ başlığı olan yazı görünce, okumaya bile değer bulmamak ve -Bizle ne ilgisi olabilir ki..? Nerede olduysa Allah yardımcıları olsun... Yazık- deyip, başka bir habere bakmak, hisse senedi fiyatı izlemek, televizyonda dizinin saatine bakmak ya da spor sayfasına dönmek... Demokrasinin yolu odur.
http://dartthrowingchimp.wordpress.com/2013/01/23/coup-risk-in-2013-mapped-my-way/
twitter.com/selimatalayny
