Önceki gün ABD’de öyle birþey oldu ki, iþçi-emek tarihine geçti: Bir otomobil fabrikasýnda iþçiler sendikalý olmayý reddettiler. Sendikalý olmanýn iþçi açýsýndan yararlarý ortadayken, iþçiler iþyerine sendika gelmesini istemedi... Oylama yapýldý, Volkswagen’in Tennessee eyaletindeki fabrikasýnda 626 oya karþýlýk 712 oyla iþçiler -Hayýr, sendika bu iþyerine girmesin- dedi.
Üstelik sendikanýn rakibi yoktu, tek aday olarak yetkilendirme istiyordu. Alman iþveren bu olayda yansýz kalmýþ, sendikaya tavýr almamýþtý. Ýþçi ve iþveren temsilcilerinin þirket yönetimine katýldýðý Alman Ýþ Konseyi modeline uymasý için iþveren, iþçilerin örgütlenmesini istiyordu. Ancak sendikayý iþçiler istemedi.
Kimi yoruma göre iþçiler, Detroit kentinin sendikalar yüzünden iflas ettiðini hatýrlayýp -sendikaya hayýr- dedi. Kimi yoruma göre sendikanýn hak aramak deðil, kavga için gelmeye çalýþmasý, hayýr oylarýný artýrdý. Bir diðer yorum: Bu fabrikaya sendika girseydi, bölgedeki diðer yabancý otomobil fabrikalarýna da yayýlacaktý, o yüzden perde gerisinden engellendi... Kimi de diyor ki -Sendikanýn gelmesi halinde maliyet artacaðýndan, iþveren üretimi baþka yere kaydýracaktý, iþçiler iþlerini kurtarmak için sendikaya yolu kapattýlar... Hatta þimdi sendika reddedildiði için fabrikanýn yeni model araç üreteceði söyleniyor.
Ancak her durumda gayet ilginç: Ýþçi sendika istemedi. Bu da 2008 krizinin günümüze bir armaðaný. Ýþveren, imalat deðiþti, emek de deðiþiyor ve 19. yüzyýl alýþkanlýklarý 21. yüzyýlda zorlanýyor. Batýlý sanayileþmiþ- denen ülkelerde 2008 krizinin etkileri hala sürüyor.
2008 kriziyle anlaþýldý ki Euro bölgesinde hükümetler ellerinde olmayan parayý sendikalar dahil baský gruplarýna cömertçe harcadýlar, sonra da hazineler hep birlikte iflas yoluna girdi. Yýlda ücretlilere 16 maaþ ödeniyordu. ABD’de Detroit merkezli oto þirketleri iflas kýyýsýna gelince devlet eliyle kurtarýldýlar. O sýrada, yan ödeme vs ile 100 bin dolar ve üzerinde yýllýk ücret alan oto iþçileri olduðu fark edildi. Þirketler kurtarýldý, ama Detroit battý.
Tabii ki gönül herkesin yýlda 24 maaþ, altý-yedi haneli ücret almasýný ister de... Yapýlan iþin astarý yüzünden pahalýya gelirse, dikiþler atar. ABD’de oto endüstrisi 1980’lerde Japon araçlarýna yenilmeye baþladýðýnda, Japon modeller daha çok satmaya baþladýðýnda ABD oto endüstrisinde 1.5 milyon sendikalý iþçi vardý. Þimdi sayý 350 bin...
Japon ve diðer Asya-Avrupa oto modelleri ABD pazarýný ele geçirmeye baþladýðýnda ABD oto üreticileri daha iyi araç üretecek yerde, ithal araçlara siyasi savaþ açtýlar. Japonlar’a karþý en ýrkçý yakýþtýrmalar yapýldý. Yabancýlar da çare olarak, ABD’de oto üretmeye baþladý. Asyalý ve Alman oto üreticileri, sektörün merkez ülkesine -Bakýn otomobil nasýl yapýlýr, servis nasýl olur, müþteri nasýl kazanýlýr- dersi vermeye baþladýlar.
Halen ABD’de 14 tane -yabancý- otomobil fabrikasý ve bunlara baðlý onlarca yedek parça, yan sanayi imalatçýsý var. Bu yabancý fabrikalarda sendika yok. 50 bin iþçi, neredeyse 475 bin iþçinin üretimine yakýn otomobil üretiyor. Verimlilik dedikleri bu... Ayrýca yabancý üreticiler sendikalý yerli fabrikalarýn ücretlerini izleyip onlara paralel ücret ödüyor. Yabancý fabrikalarda otomasyon ve yüksek teknoloji en üst düzeyde. Ýþ güvenliði, saðlýklý çalýþma ortamý gibi eskiden sendika görev alanýna giren konularý iþveren kendiliðinden çözüyor. Yani iþveren ile iþçinin itiþip kakýþmadan da uzlaþmasý mümkün. Ayrýca, ayný gemideler, ekonomik kriz bitmedi ve teknoloji ilerledikçe, ele kola ihtiyaç azalýyor.
Sendikanýn en büyük silahý olan toplu sözleþme, yeni ekonomik koþullar karþýsýnda eriyor. Kriz sonrasýnda toplu sözleþme ya da topsuz sözleþme olsun, iþverenin verebileceði ücret belirli ve sýnýrlý. Kâr yoksa, verimlilik yoksa, ücret de yok... Kriz sonrasý ekonomide yüksek ücreti grev ve eylem bakýsýyla sendika belki alýyor ama, sonuç ya Detroit kenti gibi iflas, ya Fransa Goodyear gibi fabrikanýn kapanmasý, ya da Napoli Fiat fabrikasý gibi oto baþýna en fazla iþçinin düþtüðü bir verimsizlik anýtý olmak.
Kriz sonrasý ortamda iþçi-iþveren denklemi, sendika-iþyeri kavramý deðiþiyor. Yunanistan, Ýspanya, Ýtalya, Fransa’nýn her ay daralan ekonomilerinde taraflar gýrtlak gýrtlaða grev-çatýþma yaþarken, büyüyen Almanya ekonomisinin fabrikalarý, iþçi ve iþveren temsilcilerinin ortak modeliyle arýzasýz yönetiliyor. Ýstihdamýn kriz öncesine dönemediði, yabancý model otonun daha çok sattýðý, imalat sektörünün giderek küçülen kum havuzunda oynadýðý ABD’nin ortasýnda ise 19. yüzyýldan gelen sendikaya, iþçi -Hayýr- diyor.
twitter.com/selimatalayny
