Dýþ geliþmeler yatýþmayacak, bölgede týrmanma ihtimali yüksek.
Çoðu ülke için seçim kampanyalarý iþlerin askýya alýndýðý, dýþ geliþmelerin en aza indiði, ülkenin içe döndüðü, belirsizlik dönemleridir. Ancak bu kez 24 Haziran’a kadar Türkiye için kýsa bir kampanya döneminden geçeceðiz ve hem bölge, hem de dünya gündemi ile iç içe olacaðýz.
Seçim nedeniyle dýþ geliþmelere sýrt dönmeyeceðiz. Tam aksine, dýþ geliþmeler, seçim dinamikleri arasýnda yer alacak. Gelecek 60 gün içinde bölgemizde ve dünyada Türkiye’nin uzaðýnda kalmayacaðý önemli geliþmeler yaþanacak. En yakýn çevremizden baþlayarak Suriye, Irak, Ýran, Yunanistan ve Rusya her gün izlenmesi gereken alanlar. Uzak noktada ABD-Kuzey Kore ve Almanya-Fransa geliþmeleri de bizi ilgilendiriyor.
AB’den ve ABD’den seçimler için ‘kaygý’ beyanlarý, rutine bindi. Avusturya, Türkiye seçimi ile ilgili kampanya yasaðý koydu. Týpký 16 Nisan referandumundaki gibi engellemeler baþladý. Ayný kapsamda Avrupa’daki Türklerin ‘Recep Tayyip Erdoðan’a oy verecekler-vermeyecekler’ diye ayrýma tabi tutulacaklarýný öngörebiliriz. Avrupa hükümetlerinin sýnýrlarý içinde yaþayan Türklere bakýþýnda çoktandýr böyle bir ayrým var. Oy vereceklerin engellenmesi için muhtelif çaba harcayacaklardýr, bu da þaþýrtýcý olmamalýdýr. Referandumda açýkça taraf konumuna geçen AB, bu seçimde de taraftýr ve yine kaybedecektir.
IRAK: 12 Mayýs’ta parlamento seçimi var. Son 2014 seçimini DEAÞ’ýn 3 yýllýk Irak hakimiyeti izledi ve DEAÞ enkazý daha kalkmadý. Batýda “Seçim vesilesiyle Irak’taki Ýran etkisinin azaltýlmasý” gibi þeyler konuþuluyor. Ancak bu niyetlerin sonuç vermesini beklemiyoruz. Irak’ta mevcut durum deðiþmez.
Önceki gün Irak’ýn F-16 uçaklarý kaldýrýp Suriye’de DEAÞ hedefi vurduðunu açýklamasý ise Suriye kapsamýnda sarsýcý bir geliþmeydi. Suriye’de ilk kez Irak bu þekilde müdahil oluyor. Harekatýn Rusya ve Ýran ile koordineli yapýldýðý anlaþýlýyor.
SURÝYE: Her an her þey olabilir. Trump’ýn bombardýmaný ardýndan Ýsrail bombardýmaný geldi ve Þam rejimi karada ilerlemeyi sürdürdü. Suriye için bir heyecan unsuru, Trump’ýn ortamý ‘Arap Ordusuna’ býrakýp, çekilme arzusunun duyulmasýydý. Mýsýr, Suudi Arabistan, BAE ve hatta Somali’den asker istenmiþti. Eksiði de, þirket eliyle bulunacak paralý askerlerle tamamlayacaklardý.
Emmanuel Macron’un bu hafta yapacaðý Beyaz Saray ziyaretinde Suriye de konuþulacak. Trump’ýn Suriye’yi, Macron’a býrakýp çýkma niyeti taþýdýðýný sanýyoruz. Macron Fransasý lojistik olarak ABD’nin yerini almaya kalksa da bunun -lokantada masa rezervasyon saati gelen müþterinin kalkmasý, yerine yeni müþterinin oturmasý ve masa örtüsü dahil servis ve tabaklarýn deðiþtirilmesi- kolaylýðýnda olmayacaðýný söyleyelim.
Zorla toplanacak ve mevcudu birkaç bin kiþiyi aþamayacak böyle bir ‘Arap’ ordusunun, ABD desteði olmadan Suriye’de 24 saatten fazla dayanamayacaðý biliniyor. ABD hava desteði vaadinde bulunsa bile, bu iþler arazide baþlayýp arazide bitiyor. Tabii bu dýþ orduyu, yerel PKK/YPG maþa örgütlerine baðlama niyeti de var. Terör örgütü mesela bir Mýsýr generalinin emir ve komutasý altýna mý girecek? Üstelik bu ordu Fýrat’ýn doðusunda Ýran ile mi çatýþacak? Tam da tesadüf olmalý, Ýran ‘Fýrat’ýn doðusunun da temizlenmesi’ gereðinden söz etti.
YUNANÝSTAN: 24 Haziran seçimi ile hiçbir alakasý olmayan ve alakasý olmasý gerekmeyen Yunanistan, seçim kararýný doðrudan kendisine vehmetti. Çarþamba günü yayýnlanan 11 Yunan gazetesinden 9’u, 24 Haziran seçimi ile Yunanistan arasýnda baðlantý kuran baþlýklarla çýktý. Neler yazmýþlardý, neler: Seçime dek geçecek 66 günün, Yunanistan için alarm ve gerilimle dolu olacaðý, Türkiye’nin seçim öncesinde Yunanistan ile çatýþmak istediði, Kardak’ýn iþgal edileceði, Türkiye seçiminin ana konusunun Yunanistan olduðu...
Türkiye’nin gündeminde Yunanistan’ýn hiç yer almadýðýný, Seçimin Yunanistan ile alakasýnýn olmadýðýný, Türkiye’de Yunanistan’ýn ciddiye bile alýnmadýðýný anlatmanýn bir faydasý var mý?
Ancak Yunanistan’ýn Türkiye’yi doðru okumadýðýný görüyoruz. Genelde ülkelerarasý çatýþmalar, birbirini yanlýþ okuma sonucu baþlar. Hele hava sahasý uçuþlarý ve kayalýk çevresinde gemi dolaþtýrma çabalarý gibi silahýn gölgesindeki sýcak hareketlenmeler, kolayca yayýlacak sýcak temasý körükleyebilir. Böyle bir ortamda Yunan medyasýnýn çatýþma kehaneti yapmak yerine, gerilimi düþürücü telkinler yapmasý daha tercih edilirdi.
Kamuoyu desteði düþen zoraki Yunan koalisyonu, Türkiye heyecaný sayesinde toparlanmaya çalýþýyor. Parlamentoda Çarþamba günü yapýlan özel oturumda da fark edildi ki, bütün Yunan partileri, Türkiye söz konusu olunca birleþiyorlar. ‘Türkiye Korkusu’ Yunan siyasetini bir arada tutan tutkal olmayý sürdürüyor.
KIBRIS: Seçim öncesinde Kýbrýs açýðýnda gaz aramaya kalkýþýlmasý da gerilim yaratacaktýr. Þu aþamada kimin neye hazýrlandýðýný bilmiyoruz. Ancak önceki hafta Rum Kesimi ile Mýsýr, buluþup görüþtüler. Mýsýr, Güney Kýbrýs’ýn Afrodit sahasýndan çýkarttýðý bütün gazý istiyor. Mýsýr Rumlara “Gazý Ürdün’e ulaþtýr, oradan boru hattý ile alýrým. Ya da bana sahildeki LNG istasyonuma getir, ben iþlerim, ihraç ederiz” dedi. Bu iþlemler þimdilik zamana baðlý. Ancak bölgeye yeni sondaj gemisi gelirse, gerilim baþlar.
ÝRAN: Ýran nükleer anlaþmasýnýn Trump tarafýndan feshi 12 - 14 Mayýs civarýnda bekleniyor. Bu olay da 24 Haziran seçimi yaklaþýrken bölgedeki gerilimin unsurlarýndan olacak. Trump anlaþmayý feshederse, Ýran’a yeni yaptýrýmlar baþlatacak. Yeþermekte olan Ýran-AB ticari iliþkileri ve Ýran’ýn petrol ihracatý, ilk hedefler arasýnda. Sonra da Ýran’ýn karþý hamlesi bekleniyor. Bu süreç sýkýntýlý...
KUZEY KORE: Donald Trump Haziran ayý baþýnda Kim Jong Un ile bir araya gelecek. Bu görüþme hem yumuþama, hem de gerilim demek. Trump’ýn nükleer dosyaya hakim olmadýðý halde Kim ile emlakçý pazarlýðý yapmaya hazýrlanmasý; tarihe geçmek için olmadýk tavizler vermeye yatkýn olmasý, ABD derin devlet kademelerinde kaygý konusu. Ayný zamanda, istediði zaman görüþme masasýndan kalkmaya hazýr bir Trump var. Görüþme koparsa, masada kavga çýkarsa, o zaman týrmanma ve çatýþma seçeneklerinin baþlayacaðý düþünülüyor. Kuzey Kore zemini kaygan... Barýþ ve nükleer savaþ ihtimalleri birbirinden çok uzak deðil.
ABD öncülüðünde Suriye’ye yönelik füze bombardýmanýnýn ardýndan, Savunma Bakaný Mattis ve Genelkurmay Baþkaný Dunford, ABD Kongresinin bazý üyelerine ‘gizli’ brifing verdi. Brifinge katýlan Senatörlerden Lindsay Graham, toplantýdan ‘morali bozulmuþ halde’ çýktýðýný duyurdu. Ýçeride ne duydu ise Senatör, ABD’nin Suriye’de ne yapmak istediðini anlamadýðýný, bu politikasýzlýðýn da kaygý verici olduðunu söyledi.
Anlaþýlan içeride PKK/YPG unsurlarýnýn polis görüntüsüyle Fýrat’ýn doðusunda ‘güvenlik’ saðlayacaklarý anlatýlmýþ. Çünkü Graham “Þam rejimi hakimiyetindeki ülkede yerel polis gücü ile DEAÞ’ý nasýl yok edebiliriz” diye soruyordu.
Graham genelde ABD’nin Suriye’yi, Esad-Rusya ve Ýran’a verip, çýkmak niyeti taþýdýðýný, Rusya-Ýran etkisine karþý ABD’nin hiçbir askeri stratejisi olmadýðýný söyledi.
Senatör, çýkýþýn takvime baðlanmadýðýný, ancak Trump’ýn mümkün olan en kýsa zamanda Suriye’den çýkmak istediðini de söyledi.
Ayný þeyi, brifinge katýlan Senatör Corker da söyledi: DEAÞ bitince Trump çýkmak istiyor. Suriye’yi biz 3-4 yýl önce Rusya’ya ve Ýran’a býraktýk. Durumu deðiþtirmek için, bütün ABD ordusu lazým, onu da kamuoyu istemez. Suriye, artýk Rusya ve Ýran’ýn... Geleceðini onlar belirleyecek.
Senatör Corker bir þey daha dedi: “Türkiye, Suriye’de hayatý bize zehir ediyor...”
