2024 Mart ayýnda yerel seçimler yapýlacak. Türkiye'de yerel yönetimlerin nereden nereye geldiðini görmek zorundayýz. Refah seviyesi ve geliþmiþlik düzeyi belediyelerden beklentileri de deðiþtirmekte. Belki bazý þehirlerimizde altyapý sorunlarý mevcut ama birçok þehirde artýk sosyal hizmetler ve kültürel talepler öne çýkýyor.
Hafta sonu son yýllarda kültür etkinlikleriyle öne çýkan Fatih Belediye Baþkaný Ergün Turan'ýn davetlisi olarak Yerel Yönetimlerde Kültür-Sanat Çalýþtayý'na katýldým. Suriçi'nde yeni tamamlanan Nesliþah Kültür Merkezi'ni de görme fýrsatý buldum. Kültür ve sanat alanýnda birçok kýymetli isimle gün boyu ülkemizin kültür politikalarýný ve belediyelerimizin uygulama süreçlerini deðerlendirdik. Açýlýþ konuþmasýný eski bakanlarýmýzdan Nabi Avcý yaptý.
Kültür politikalarý uzun yýllar ulusal kimliðin inþasý için bir araç olarak kullanýldý. Milli eðitim ve milli kültür, hem erken Cumhuriyet döneminde hem de 1960 sonrasý toplumsal kimliðin inþasý için önemli bir rol üstlendi.
Cumhuriyet, Osmanlý Modernleþmesinin bir devamýydý. Ýstanbul ve bazý þehirlerdeki bürokrat-aydýn çevrelerin Batýlýlaþma serüveninin Anadolu'ya yayýlmasý ise Cumhuriyet'in kültür devrimiyle gerçekleþti. Ulus-Devlet formu bizde kurucu elitler üzerinden yukarýdan aþaðýya Devlet-Ulus þeklinde tezahür etmiþti. Modern Cumhuriyet'in kimlik inþasýnda devrimler belirleyici olsa da halkevleri, köy enstitüleri ve üniversiteler gibi kurumlar, sistemli bir çalýþmayla kültürel kimliði inþa etmiþtir. Homojen toplum, 20. yüzyýl ulus devletlerinin arzusuydu.
Kýrsalda bir direnç görülse de 1950 sonrasý çok partili hayatla birlikte kalkýnma ve þehirleþme süreçleri bu direnci kýrarak çevrenin merkeze doðru yolculuðunu baþlattý.
1970'lerde artan þehirleþme süreci ise çevreden merkeze göçen kitlenin merkezdeki elitlerle kültürel çatýþmasýný ortaya çýkardý. 1989 ve 1994 yerel seçimleri çevrenin merkeze yolculuðunda dönüm noktasýydý. Hizmet belediyeciliðinden kültürel belediyeciliðe giden sürecin mimarý Erdoðan oldu.
Erdoðan'ýn merkez siyasete yerleþmesinde Ýstanbul Büyükþehir Belediyesi'ndeki kültür stratejileri hep göz ardý edilmiþtir. O yýllarda belediye mevzuatý elveriþli deðildi. Engelli hizmetleri, sosyal hizmetler, kültür etkinlikleri ve eðitim faaliyetleri yasal engellerle karþý karþýyaydý. 28 Þubat'ýn Valisi Erol Çakýr, ÝSMEK'teki eðitim faaliyetlerini kapatmak için epeyce uðraþmýþtý.
Özellikle 54. Hükümet ve AB uyum süreçleri yerel yönetimlerin önünü açtý.
Altyapý belediyeciliðinden insan merkezli belediyeciliðe geçiþ kolay deðildi. Belediyelerin eðitim-kültür sahasýnda hizmet vermesi hem yasal düzenleme hem de yerel siyasetin buna alýþmasýný gerektiriyordu.
1994 seçimleri Ýstanbul'un kültür hayatýnda bir dönüm noktasý oldu. ÝBB Kültür Ýþleri enteresan programlar yapýyordu. Kemal Tahir, Ýdris Küçükömer, Cemil Meriç gibi düþünce hayatýmýzýn önemli isimleri için ciddi programlar düzenleniyor ve toplumun farklý kesimleri ilgi gösteriyordu. Ýstanbul Külliyatý yayýnlanýyor ve þehrin arþiv belgeleri araþtýrmacýlara ulaþýyordu. Tiyatro, sinema, opera festivalleri ile þehrin kültür atmosferi ÝBB tarafýndan çok boyutlu bir hale geliyordu. Hemen herkese hitap eden bu vizyoner çalýþmalarda Þenol Demiröz, Ýrfan Çiftçi, Beþir Ayvazoðlu, Cengiz Özdemir gibi yönetici ve danýþmanlarla birlikte Lütfü Þen, Osman Özsoy, Ali Çalýþýr, Ýhsan Kabil gibi geleceðin kültür sanat üreticileri vardý.
Erdoðan'ýn belediye baþkanlýðý dönemindeki heyecan "94 Ruhu" ve "Altýn Yýllar" olarak adlandýrýlýr. Bir siyasi hareketin merkeze yolculuðunda yerel yönetimlere yüklediði anlam temel etkendir. 94 Ruhu þehrin bütün alt kimliklerini sisteme katan bir anlayýþla çalýþtý. Erdoðan'ýn siyasi hayatýnda bir dönüm noktasý olan "Altýn Yýllar" çok sesli kültür hayatýmýza önemli bir katkýydý.
Erdoðan'ýn talimatýyla 1996 yýlýnda ÝBB bünyesinde ÝSMEK markasýyla meslek edindirme kurslarý açýldý. ÝSMEK'te sanat branþlarýnýn açýlmasýna vesile oldum. O yýllarda sanat eðitimine eriþmek pahalýydý. Dönemin kýymetli sanatçýlarý sanat atölyelerinde ders vererek birçok gencin ücretsiz eðitim almasýný destekledi. Gençlerin klasik sanatlara, müzik eðitimine, sahne sanatlarýna eriþiminde ÝSMEK adeta bir okula dönüþtü. Bu kurslarýn mezunlarý bir müddet sonra konservatuar ve güzel sanatlar fakültesi yetenek sýnavlarýný kazandýlar. Kadýnlarýn iþ gücüne katýlmasýnda rol oynayan, onlarý evden çýkararak sosyal hayata katan ÝSMEK þubeleri 39 ilçede her mahallede, yüzbinlerce insana ulaþan dev bir kuruma dönüþtü. Bu devasa yapýyý Ekrem Ýmamoðlu gelir gelmez küçültse de þehrin sakinleri bu anlamlý kurumun hangi koþullarda baþladýðýný hiç unutmadý.
Ýstanbul'un 94 Ruhu, kültür-sanat alýcýsý bir zümre ortaya çýkardý. Þehrin çeperleri konser ve tiyatroya gitmeyi, müzeleri ve sergi salonlarýný gezmeyi bu dönemde alýþkanlýk haline getirdi. Bugün þehrin kültür-sanat üretiminde yerel yönetimlerin katkýsý çok büyük. Kültür ve sanatýn insanýmýzý bir arada tutacaðýný, hoþgörülü bir toplum inþa edeceðini unutmayalým.
Ýstanbul, yerel seçimlere hazýrlanýrken deprem, ulaþým, alt yapý tartýþmalarý öne çýkacaktýr. Ancak önemli bir nüfusun kültür-sanat politikalarýna dair beklentileri olduðu unutulmamalý. Ýstanbul'u yönetmeye talip olanlarýn 94 Ruhu'nu hatýrlamasý ve þehrin kültür hayatýna katký verecek, paydaþlarý da içine katacak esnek, kuþatýcý politikalar üretmesi gerekiyor.
