Sizi bilmem ama benim için denklem(ler) çözülüyor gibi. Uzunca bir süredir karşımızda, çok bilinmeyenli 3 temel denklem var. Tabii üç denklemi birbirinin içine geçmiş kümeler olarak tahayyül edebiliriz. O zaman, çok doğal olarak, çözüm için de farklı- en az üç- çözüm kümesi elde etmeye çalışacağız. Karmaşık bir giriş oluyor ama-sabır rica ederek- şunu da ilave etmeme izin verin; bütün bu denklemler ve bunların çözüm kümeleri çok bilinmeyenli ve çok boyutlu. Boyuttan kastım ekonomik, siyasi ve hukuki alanlar.
Birinci denklemimiz AB’ye bağlı olarak siyasi küreselleşme konjonktürü ve kriz. İkinci denklem, Ortadoğu, K. Afrika’ya bağlı olarak ‘yeni dünya düzeni-Asya bağlamı’ ve nihayet üçüncü denklememiz, ABD’ye bağlı olarak yeni Anglosakson hakimiyeti.
Şimdi çok güncel gelişmelerden yola çıkarak bu denklemleri çözeceğiz. Birincisinden ve en son gelişmeden başlayalım; AB krizinin önünün alınamayacağı bir yere savrulmaması için, Yunan seçimleri öncesi, İspanya banka sistemini kurtarma planı devreye sokuldu.
Stiglitz bu planla şöyle dalga geçti: ‘Sistem şu şekilde işliyor: İspanyol hükümeti İspanyol bankalarını kurtarıyor, İspanyol bankaları İspanyol hükümetini kurtarıyor’ Çünkü İspanyol tahvillerinin en büyük alıcısı bu kurtarılan bankalar. Yani tam bir Ponzi oyunu. Stiglitz, Avrupa’nın ortak bir bankacılık sistemi oluşturmasının çözümün ilk adımı olacağını da söylüyor. Ancak ortak bir bankacılık sistemi oluşturmak için ulusal ekonomi paradigmasının tamamen bitmesi yani ortak bir maliye ve onun politikası gerekli. Bu da nihai olarak siyasi birlikle yani Birleşik Avrupa Devleti ile olur. Tam buraya geldik. Ama buraya Almanya itiraz ediyor, ‘benim verimliliğimle İspanya’nın ki bir mi’ diye. Ama birileri Almanya’ya şunu anlatmalı; Almanya’nın verimlilik dediği ‘şey’ emek ve teknoloji üretkenliğinden kaynaklanıyorsa eğer, bunun sonuna gelmiş olmamız gerekir, eğer ki gelmediysek zaten bu da krizin nedenlerinden birisidir, ki öyle. Çünkü emeğe bağlı verimlilik, (sömürü) yalnız tek bir ulusal pazara bağlı olarak sürekli artarsa bir müddet sonra o pazar, ‘gerçekleşme’ -talep yetersizliği- sorunu ile karşı karşıya kalır. İkincisi sürekli teknoloji verimliliğe bağlı olmak da kar oranlarını düşürür ve krize girersiniz.
O zaman karşımıza birinci denklemle ilgili şu çıkıyor; Avrupa, zorunlu olarak, ya siyasi birliğe gidecek ya da bir yeni ‘balkanlaşma’ yaşayıp dağılma ve savaşlar sürecine gireceğiz. Ama bu denklemin çözümü değil, denklemin çözümünün birbirini takip eden iki çözüm kümesi var: Mali birlik ve siyasi birlik.
Hemen ikinci denkleme geçelim çünkü burada Türkiye’de var. O zaman burada da güncel olan iki gelişmeden başlamak istiyorum. Birincisi -Türkiye için- Kürt sorunu, Suriye ve Irak gelişmeleri, ikincisi Rusya ve İran bağlamı.
Şunu hemen söylemek gerekir; ABD için Irak’ta Maliki sorunu, Suriye’de Esad sorunu ve Türkiye’de Kürt meselesi aynı çözüm kümesinin içinde. ABD, Obama kararını verdi ve 2. Obama döneminin taşları döşeniyor şimdi. Şunu hemen söyleyeyim bu, Türkiye’nin hem içerideki istikrarı için hem de bölgedeki etkinliği için önemli ve işine yarayacak bir gelişme.
Türkiye merkezli bölgesel liderlik
ABD, önümüzdeki dönem Asya-Pasifik’e yoğunlaşacak ve Doğu Avrupa, Ortadoğu, Afrika, Ön Asya’da, G-20 mutabakatı çerçevesinde, Türkiye merkezli bir bölgesel liderlik geliştirecek. Bakın CHP bile bunun farkında ve Kürt sorununda ön almanın onu iktidara yaklaştıracağını kavradı. Dün Başbakan’ın konuşması da bu gerçeği teyit ediyordu bence. Talabani ve Barzani PKK’ya bunun için silah bıraktırmaya çalışıyor. Çünkü Musul-Kerkük sorunu da bu denkleme bağlı çözülecek.
Bakın grafiğimizde Türkiye’nin bölgesel ihracat dinamiklerini görüyorsunuz. Türkiye’de yeni sermaye kesimi ısrarla Ortadoğu’dan başlayarak uzak pazarlara ihracatı yükseltiyor, O.Doğu ve Afrika sıçrayarak artıyor. Burada yeni bir burjuvazi var, bu bizim şimdilerde konuştuğumuz bütün itişmeleri, kavgayı aşan bir güç. Ve bu gücün iradesi çok önemli.
Çok yakında başta körfez ve faizsiz bankacılık fonları Türkiye’de realize olacak. Beşeri sermaye ve enerji gibi iki önemli alanda krizden çıkışın ve sonrasının merkezi Türkiye. Şimdi bu denklemde, kontrol edilemeyen bir tek nokta bile istenmeyecek. Bu iş bitti. Öte yandan Rusya ve İran ikna olunca Esad ve Maliki’de bitecek. Bu süreçte yürüyor. Anglosakson-Pasifik denklemi için yerim kalmadı onu sonra çözeceğiz.
