IMF’nin son yayýnladýðý Dünya Ekonomik Görünümü karamsarlýða yol açýyor. Büyüme tahminleri neredeyse her yerde aþaðý çekilerek düzeltildi; özellikle Avrupa’da ve Çin gibi geliþen büyük ekonomilerde. Ve yine de IMF önümüzdeki dört yýla, yani yeni baþkanlýk dönemine baktýðýnda, dünyanýn en büyük ekonomileri arasýndaki en güçlü konumu ABD’nin elde edeceðini tahmin ediyor. ABD’nin ortalama yüzde 3’lük bir büyüme yakalayacaðý öngörülüyor ve bu Almanya veya Fransa’nýn yüzde 1.2’lik, hatta Kanada’nýn yüzde 2.3’lük büyümesinden daha yüksek. Gittikçe daha fazla kanýt, Amerika’nýn 2008’deki mali krizden emsallerine nazaran daha iyi çýktýðýný gösteriyor. Bunu ise hükümetin eylemlerine borçlu.
Amerika’nýn görece iyi durumunun belki de en önemli sebebi Federal Rezerv. Ben Bernanke sorunun derinliklerini erkenden kavradý ve buna dinamik ve yaratýcý bir tepki verdi. Eylemlerini en açýk biçimde doðrulayan þey, Avrupa Merkez Bankasý’nýn üç yýl boyunca ters yöne ilerleyip korkunç neticeler aldýktan sonra Federal Rezerv’inkilere benzer politikalar benimsemesi ve Avrupa’da Lehman benzeri bir çöküþün yaþanmasýna meydan vermemesi. Mitt Romney’nin en önde gelen iki akademik danýþmaný Glenn Hubbard ve Gregory Mankiw bunun farkýnda gibi görünüyorlar, fakat Romney deðil. Aðustos’ta Cumhuriyetçi baþkan adayý Federal Rezerv’e yönelik eleþtirilerini yineledi ve Bernanke’nin yerine baþkasýný getireceðini vaat etti.
Genel nakit saðlamanýn yaný sýra finans sistemini kurtaran, Federal Rezerv ve Hazine idi. Fakat ayný zamanda gerilim testleri ve yeni kurallarla onu reforma zorladýlar. Neticede ABD bankalarý Avrupa’dakilere nazaran daha iyi durumdalar. Bir dizi vergi kesintisi ve diðer kurtarma önlemleri sayesinde tüketiciler de borçlarýný kapattýlar.
***
Geçtiðimiz on yýllar içindeki krizleri araþtýran McKinsey & Co., ABD’nin en güçlü düzelme gösteren ülkelerin modellerini yansýttýðýný buldu. “Mali sektörde GSYiH’e baðlý borç, en son 2000’lerde görülen, kredi balonundan önceki seviyelere düþtü. Amerikan aileleri net gelire baðlý borçlarýný yüzde 15 düþürdü ve bu herhangi baþka bir ülkede görülenden yüksek. Bu gidiþle sürdürülebilir borç seviyelerine yaklaþýk iki yýlda ulaþabilirler.”
Mali krizler konusunda önde gelen uzmanlardan Harvard’dan Kenneth Rogoff and Carmen Reinhart, ABD’nin icraatlarýnýn benzer þartlardaki diðer çoðu ülkeden daha iyi olduðunu öne sürüyorlar. ABD tüketici güveni 2007 Eylül’ünden bu yana en yüksek seviyelere ulaþtý.
Ýkinci Dünya Savaþý’ndan beri bunun dýþýndaki her canlanma, konutlandýrma sayesinde olmuþtu. Fakat sonunda geri döndü. Ýki hafta önce JP Morgan Chase Genel Müdürü Jamie Dimon bu konuda tehlikenin atlatýldýðýný açýkladý ve buna baðlý olarak, 2013’teki ekonomik büyümenin Federal Rezerv’i kar oranlarýný yükseltmeye itecek kadar güçlü olacaðýný öngördü. Þirketinin engin mortgage portfolyosu göz önüne alýnýrsa, Dimon konut konusunda kendine has bir bakýþa sahip ve Federal Rezerv’in oranlarý üç yýl boyunca deðiþtirmemeyi vaat ettiðini bilen akýllý bir adam. Geçen hafta yapýlmaya baþlanan yeni konutlar üzerine veriler, Dimon’ýn iyimserliðini onaylar nitelikteydi.
ABD þirketleri de kendilerini toparladýlar. Gayrisafi yurtiçi hasýlanýn bir yüzdesi olarak þirket kârlarý, þimdiye kadar ulaþmadýklarý bir seviyeye ulaþtýlar ve þirketlerin bilançolarýnda 1.7 trilyon tutarýnda nakit görünüyor. Durgunluklardan uzun vadede çýkmanýn anahtarý reform ve yeniden yapýlandýrma ve ABD’deki þirketler hýzlý tepki verdiler.
Bankalar, otomobil þirketleri ve hatta konuttaki bu sürece, hükümet müdahalesi yardýmcý oldu. Romney, Obama yönetiminin Detroit’teki gözetimli bir iflasý yönettiðine dikkat çekmekte haklý. Aslýnda hayati biçimde, Baþkan Romney’nin saðlamayacaðý nakti saðlayarak, özel sermaye þirketlerinin yapacaðý türde bir reform yaptý. En baþta kurtarma teþebbüsüne karþý çýkan The Economist dergisi tutumunu deðiþtirdi çünkü General Motors ve Chrysler giderleri düþürüp rekabete girdiler.
Ve sonra Amerika’daki üretimi geri döndüren enerji devrimi var. Geçtiðimiz dört yýl içinde yüzde 45 artan ABD ihracatý, GSYiH’in yüzdesi olarak en yüksek seviyede.
Tüm bu iyi iþaretler uyarýlarla birlikte geliyorlar. Avrupa zayýflamaya devam ediyor. Mali uçurum kaygý verici biçimde beliriyor. Fakat sanayileþmiþ dünyanýn geri kalanýyla ve daha önce görülen balon sonrasý canlanmalarla karþýlaþtýrýldýðýnda, ABD saðlam biçimde yeniden dirilmeye hazýr. Bu kýsmen ABD ekonomisinin dinamizmi yüzünden ama ayný zamanda Federal Rezerv ve Obama Yönetimi’nin vakitli ve akýllýca eylemleri de buna yol açtý.
Bir sonraki baþkan þimdiye dek yapýlmýþ iþlerin mükafatlarýný toplayacak. Ve eðer bu olumlu geliþmelere katký saðlayan neredeyse her önlemi eleþtiren Mitt Romney, kesinlikle “Romney canlanmasý” adýný vereceði þeyin baþýna geçerse, bu en büyük ironi olur.
