Kuzey Irak’ýn referandum kararý, dünyadaki birçok devletin stratejilerini gözden geçirmelerine neden oldu; muhtemelen Erbil yönetiminin de amacý bu.
Belirtmek gerek ki referandum gerçekleþir ve baðýmsýzlýk kararý çýkar ise baðýmsýzlýðýn bugünden yarýna gerçekleþmesi söz konusu deðil. Kuzey Irak yönetimi, baðýmsýzlýk kararýný ileride kullanýlacak bir kart olarak tutma arzusunda. Erbil yönetiminin baðýmsýzlýk kartýný el altýnda tutma arzusu ise bölge ülkelerinden çok ABD’den beklentileriyle ilgili.
Suriye’nin yeniden yapýlanmasý sýrasýnda PYD’ye siyaseten bir ayrýcalýk verilmesi halinde, K. Irak’ýn bugüne kadar aldýðý ABD desteðinin azalmasý ya da Suriye siyasi Kürt hareketinin Irak siyasi Kürt hareketini belirler hale gelme olasýlýðý bulunuyor. Dolayýsýyla Barzani, K. Irak’ýn öyle ya da böyle varlýðýný sürdürme garantisi olarak gördüðü ABD’nin, desteðinin devamýný zorlamak, teminat altýna almak istiyor.
Ayrýca, referandumdan baðýmsýzlýk kararýnýn çýkmamasý, çýksa bile geliþebilecek olaylarýn bu kararý geçerli kýlacak bir ortam yaratmamasý da büyük olasýlýkla mümkün.
ABD’yi oyuna çaðýrma
Referandum, sadece Kuzey Irak’ýn Baðdat’tan baðýmsýz olmasýný konu ediniyor; dolayýsýyla ilk konusu Erbil-Baðdat gerilimi. Devletin rejimini, sýnýrlarý, yönetimi ve ekonomisi gündeme gelince baþka gerilimler olacak.
Irak Parlamentosunun referanduma dair aldýðý “ret” kararý ise halkýn temsilcilerinin de baðýmsýzlýða karþý olduðunu ifade etme amacý taþýyor. Bu, bir süre sonra müdahale etmeyi meþru kýlacak bir adým olarak okunabilir. Parlamento Irak’ýn toprak bütünlüðünün korunmasýný esas alýyor, Barzani ise Irak’ýn zaten çoktandýr toprak bütünlüðü olmadýðýný ileri sürüyor. Fiili durum açýsýndan Barzani haklý olsa bile, burada söz konusu olan Irak’ýn içinden yeni bir uluslararasý aktör çýkacak olmasý.
ABD ve Rusya, bu giriþimin zamaný olmadýðýný ileri sürerek aslýnda Baðdat-Erbil arasýnda yeni bir çatýþmaya bölgede hiç ihtiyaç olmadýðýný ima ediyorlar. Zira bu türden bir çatýþmanýn eninde sonunda Ýran’ý, Türkiye’yi, Ýsrail’i ve dolayýsýyla Rusya ile ABD’yi “kesin tercih” yapmaya zorlayacaðý açýk. Ancak görünen o ki, ABD “tercih” konusunda son derece kararsýz.
ABD’yi karara zorlama
K. Irak yönetimine göre referandum þimdi olmaz ise Suriye’de otonom bölge kurulacak; bölgesel ve küresel oyuncular o zaman karþý karþýya gelecek. Dolayýsýyla K. Irak’ýn bölgesel ve küresel güçlerin “tercihlerini” barýþçýl yoldan yapmalarýný saðlayabileceðini; Suriye’de ise bu iþin çatýþmayla olacaðýna iþaret ederek iki ülkedeki siyasi Kürt hareketlerinin de birbirlerinden farklý eðilim içinde olduklarýný ima ediyor.
Anlaþýldýðý kadarýyla Erbil yönetimi Irak ve Suriye Kürt hareketlerinin “farklý” kalmasýnýn garantisi olarak da kendisini görüyor.
K. Irak açýsýndan son derece riskli olan bu oyun, Ýran’ýn yeni etki alanlarý kazanýp kazanamayacaðý ile de ilgili olduðundan ABD’yi duruma müdahale etmeye zorluyor. Ancak bu müdahalenin Baðdat’ýn Erbil üzerine yürüdükten sonra mý yoksa yürümeden önce mi olacaðý son derece önemli. Barzani, kabaca “Irak ordusu üzerimize gelirse bizi yeniden kurtaracak mýsýnýz, yoksa tüm etkinin Tahran güdümlü Baðdat’a geçmesine izin mi vereceksiniz” diye soruyor; yanýtý ise bir türlü alamýyor.
Trump yönetimi biraz daha Ortadoðu’da ne yapacaðýna karar vermezse, deðil Katar ya da Kuzey Irak gibi küçücük yerler, yakýnda kasabalar bile ABD’yi karar vermeye zorlar hale gelecek. Bu arada bölge ülkeleri de kararsýzlýðýn aðýr bedellerini göðüslemek durumunda kalmayý sürdürecekler.
