NATO, Karadeniz’de Ukrayna’nýn da katýldýðý bir askeri tatbikat yapýyor. Tatbikatýn adý “Deniz Esintisi 2015”. Karadeniz Fýrtýnasý gibi bir isim verilmediðine bakýlýrsa, tatbikatýn amacý Ukrayna’nýn “Batý”ya yakýnlýðýný teyit etmek. Diðer bir ifadeyle Rusya’yý çok açýk biçimde tehdit etmeyen bir NATO var denilmeye çalýþýlýyor.
“Ukrayna bizden” anlamýndaki bu tatbikata karþýlýk Rusya’nýn da katiyen boþ durmadýðýný ve hemen karþý ataða geçtiðini belirtmek gerekiyor. Rusya, yanýna Belarus ve Sýrbistaný alarak oldukça geniþ kapsamlý bir tatbikat yapýyor. Bu tatbikatýn adý da “Slav Kardeþliði”. Rusya, kýsaca “Ukrayna sizdense Sýrbistan da bizden” demeye getiriyor.
NATO ile Rusya’nýn askeri tatbikatlar yoluyla zarif bir itiþme içinde olduklarý açýk. Bu itiþme, taraflarýn birbirini doðrudan askeri anlamda tehdit etmeleri anlamýna gelmiyor. Diðer bir ifadeyle ABD ve Rusya’nýn birbirlerini vurmaya yönelik bir tatbikat yapmalarý söz konusu bile deðil. Yapýlan, Avrupa’nýn doðusundaki etki alanlarýnýn sýnýrlarýný belirlemeye yönelik bir itiþme. Kuzeyde ABD elini Ukrayna üzerine koyuyorsa, Rusya da güneyde elini Sýrbistan’a bastýrýyor. Kosova’ya karþý Sýrbistan, Ukrayna’ya karþý Belarus. Kýsacasý Rusya ve ABD birbirlerine “durma” noktalarýný gösteriyorlar.
Ortadoðu sorunsalý
Doðu Avrupa coðrafyasýnda ve yapýlan tatbikatlarla, taraflarýn politikalarýný anlamlandýrmak kolay oluyor. Zira bu geliþmelerde rol oynayan aktörler devlet ve bu devletlerin politikalarý da izlenebilecek kadar aleni. Ancak konu Ortadoðu olduðunda, taraflarýn politikalarý diye bir cümle kurmak zor. Zira Irak ve Suriye krizleri baþta olmak üzere bu bölgede “taraflar” olarak tanýmlanabilecek açýk bir saflaþma söz konusu deðil. Ayrýca, ortada doðrudan çatýþan devletler de gözüküyor. Çatýþanlar çeþitli gruplar. Kim kimden yanadýr, kim hangi grubu destekler o da açýk deðil. Dolayýsýyla ABD ile Rusya Ortadoðu’da vekalet savaþý sürdürüyorlar demek de kolay deðil.
Söz konusu zorluða neden olay bir diðer konu da, Ortadoðu çatýþmalarýnda rol oynayan aktörlerin sadece ABD ve Rusya olmamasýyla ilgili. Balkanlar’da, Gürcistan ve Ukrayna’da yaþananlarla Rusya ve ABD araya sýzmaya çalýþan Avrupa ülkelerini devre dýþý býrakmayý baþardýklarý için bugün doðrudan birbirlerine yönelik politika uygulayabiliyorlar. Muhtemelen gün gelecek, artýk Sýrbistan’ýn Rusya, Ukrayna’nýn da ABD yanlýsý politikalar üretmeleri konusunda anlaþmaya varýlacak. Yani taraflar kimim kimden yana kalacaðý konusunda örtülü biçimde uzlaþacaklar.
Çözüm giriþimi
Benzer bir durumun Ortadoðu için de gerekli olduðu bir aþamaya ulaþýldý. Rusya’nýn IÞÝD’le mücadeleye dahil olabileceðini açýklamasý ve IÞÝD ile ilgili yaklaþýmýný ortaya koymasý, bir baþlangýca karþýlýk geliyor. Üstelik bu konuda verilen beyanatta Putin’in ismi karartýlsa, Obama’nýn bir açýklamasý basýna verilmiþ diye düþünmek bile mümkün. Yani o kadar benzer bir yaklaþým söz konusu.
Bu benzer açýklama, bazý ön görüþmelerin yapýlmasýyla da eþ zamanlý olmuþ. ABD’nin Özel Suriye Temsilci, Moskova’ya giderek Rus mevkidaþýyla görüþmüþ. Konu, Suriye’deki savaþýn sonlandýrýlmasý. Bu çerçevede ABD, Suriye krizinde rol oynayan Suudi Arabistan ile de görüþtüklerini açýklamýþ.
Demek ki ABD ve Rusya yetkilileri, biri Suudi Arabistan’ý diðeri Ýran’ý geri çekerek iþe baþlama kararý almýþlar. Bundan sonrasýný tahmin etmek zor deðil; muhtemelen daha sonra da Avrupalý güçleri oyunun dýþýnda býrakacaklar. Sonra, týpký Doðu Avrupa’da olduðu gibi birbirlerinin etki hatlarýný test edecek ve optimal noktada anlaþtýklarýnda da çatýþmalarýn dozunu düþürecekler.
