Trump baþkanlýk koltuðuna oturduðundan beri, ilan ettiði hemen hiç bir politikayý tam anlamýyla hayata sokamadý. Ya yapmak istediði yasa deðiþiklikleri Kongre’den döndü, ya çýkan yasalar iptal edildi ya da iktidara taþýdýðý kiþiler birer ikiþer kendisini terk etti. Bu durumun yarattýðý belirsizlik, diðer devletlerin de kendi pozisyonlarýný belirlemelerini zor hale getirdi.
Bununla birlikte, Trump ABD’sinin dýþ politikadaki davranýþlarý açýsýndan en açýk deðiþkenler Rusya, Ýran ve Ýsrail olmaya devam ediyor. Rusya, Trump’ýn iktidarýnýn akýbetini belirleyecek önemde bir deðiþken; Ýran, sadece Ortadoðu deðil Çin politikasýnýn merkezinde yer alýyor; Ýsrail ise çok daha geniþ kapsamlý politikalarýnýn mihenk noktasý.
Bu üç deðiþkenden ikisi, Rusya ve Ýran þu sýralarda hem dýþ hem de iç politikanýn kaderini belirleyecek bir evreye taþýnmýþ durumda.
Ýran, terör örgütleri listesinde devlet olarak yer alan bir isim; dolayýsýyla askeri bir hedef durumunda. Bir kaç gün önce, ABD savaþ gemisi bir Ýran gemisine uyarý ateþi açtý. Bu, Ýran’ýn askeri olarak çevrelenmesi kararýnda ýsrarlý olunduðunu ortaya koymaya yetti.
Söz konusu tutum, Kongre’de alýnan yeni yaptýrým kararlarýyla da taçlandýrýldý.
Ýran üzerinden Kongre Baskýsý
Ýran’a yeni yaptýrýmlarý kabul eden Kongre, ayný kararý Rusya ve Kuzey Kore için de aldý. Cumhuriyetçi ve Demokrat temsilcilerin önerileriyle Kongre’ye gelen tasarý, üç ülkeye yönelik yaptýrýmlarýn aðýrlaþtýrýlmasýný öngörüyor; ama bundan önemlisi Baþkan’ýn Rusya yaptýrýmlarýný gevþetecek giriþimlerde bulunmasý halinde Kongre’den onay almasý gerekiyor.
Bu Trump’ýn Putin ile samimiyet kurma iradesine ket vurmak anlamýna geliyor ve bir anlamda Trump’ýn iktidarda kalýp kalmayacaðýný belirleyecek bir güvenoyu niteliðinde. Zira tasarýnýn yasalaþmasý için Trump’ýn imzasý gerekiyor.
Tasarýdaki en sýkýntýlý konu, Trump’ýn Ýran ve Kuzey Kore yaptýrýmlarýna tümüyle katýlmasý, ama Rusya konusuna taraftar olmamasýyla ilgili. Ancak Kongre, Trump’a “ya hepsi, ya hiç birisi” baskýsý yapmýþ vaziyette.
Bu yasanýn kabulü halinde, ABD’nin AB ile iliþkilerinde de gerilimlerin artacaðý öngörülebilir. Zira Rusya yaptýrýmlarýndan Alman þirketleri baþta olmak üzere çok sayýda þirketin etkileneceði, özellikle de enerji güvenliðinin sekteye uðrayacaðý açýk. Dolayýsýyla ABD, Rusya’yý sýkýþtýrma gibi gözüken yaptýrýmlarla, esasen Avrupa’yý çevrelemiþ, sýkýþtýrmýþ ve adeta kendisine muhtaç hale getirmiþ olacak; ama ayný oranda da AB’nin hedefine girecek.
Kongre üzerinden Rusya baskýsý
Yasa tasarýsýnda Trump’ý zorda býrakacak diðer konu ise, Rusya ile birlikte Ýran ve Kuzey Kore’nin ayný sepette konu edilmesi.
K. Kore ve Ýran’ýn birlikte anýlmasý, ABD açýsýndan tek hedefin Rusya olmadýðýný, ayný zamanda Çin’e de dolaylý bir yaptýrýmý ima ediyor. Ýran’ýn Rusya ile iliþki geliþtirmesine engel çýkaran yaptýrýmlar sonucu, bu ülkenin Çin ile iliþkilerini artýracaðý öngörülmüþ olabilir. Ýran’ýn Çin’e daha fazla yönelmesinin engellenebileceði manivela olarak da Kuzey Kore görülüyor. Üstelik Ýran’ýn Çin ile daha fazla yakýnlaþmasýnýn Rusya’nýn da iþine gelmeyeceði düþünülürse, Rusya yaptýrýmlarýnýn tek iþlevinin Avrupa’yý sýkýþtýrmak olmadýðý düþünülebilir.
Rusya, Ýran’ý Çin ile kendi arasýnda tuttuðu ölçüde yaptýrýmlardan kurtulabileceði imasýyla baský altýna alýnýyor.
Trump’ýn bu sarmaldan çýkabilecek saðlam ve kalýcý bir ekibi olabilseydi, bundan böyle nasýl davranacaðý öngörülebilirdi. Ancak ne yazýk ki, bu belirsizlik ve iç politika öncelikleri söz konusu yaptýrýmlarla gerilen ortamý “kazalara” daha açýk hale getiriyor.
