ABD’nin ileri demokrasisi týkandý. Sistem, Donald Trump’ýn tweetlerine bile katlanamýyor. Öfke çok, silah çok, her yer barut fýçýsý. Yoksa ABD’de kanlý bir iç savaþ çýkar mý? Son iç savaþ 150 yýl önceydi. Þimdi 2.0 sürümüyle daha karmaþýk bir iç savaþýn senaryolarý konuþuluyor.
ABD’de iç savaþ yaþanýr mý? Çünkü bir tane iç savaþ 152 yýl önce yaþandý. Kuzey ve Güney diye ayrýldýlar ve 4 yýl süren çok kanlý savaþý kuzey kazandý. Þimdi hem birincinin rövanþý, hem de yeni çýkan meselelerin silahla çözülmesi zamaný mý yaklaþýyor?
Normalde akýl dýþý bir soru olmasý gerekirken, bu ihtimal þaþýlasý þekilde ABD içinde tartýþýlýyor. ABD’nin ciddi medyasý, Ýkinci iç savaþ ihtimalini dillendiriyor.
Peki neden?
Birkaç yüz kiþinin katýldýðý bir yürüyüþ ve karþý yürüyüþ. Daha sonra taraflarýn çatýþmasý ve bir otomobil çarpmasý sonucu iþlenen cinayet, nasýl oldu da ABD’yi birden iç savaþ frekansýna götürdü?
Çok genellemelerle, baþka ülkelerin iç savaþ yaþadýðý durumlar beþ maddede toplanmýþ, þimdi bu þartlarýn ABD’de oluþmaya baþladýðý söyleniyor. Çok bilmiþlere göre, halkýn katý biçimde kutuplaþmasý, medyanýn bölünmesi, Kongre ve yargýnýn zayýflamasý, siyasi liderlerin kaypaklýðý ve þiddetin, silahlanmanýn çare görülmesi, iç savaþa giden yolu açýyor. Mesela ‘Kabilecilik’ azgeliþmiþ ülkelere mahsus bir durum sayýlýrken, ABD halen ‘kabileciliðin’ zirvesinde.
***
Esasta ise teori deðil, sahadaki durum belirleyicidir. ABD’de siyaset, karþý partiyi ‘düþman’ gibi görüyor. Irkçýlýk, yalnýzca beyazlara mahsus bir durum deðil, herkes herkese ýrkçý. Bu gruplar birbirinden uzak hayatýný yaþarken, nedense þimdi dar alanlarda karþý karþýya gelmeye baþladýlar. ABD, kiþi baþýna onlarca tehlikeli silahýn düþtüðü bir ülke. Ve ABD akýl ile mantýðýn hýzla erozyona uðradýðý bir yer olmaya baþladý.
ABD bir haftadýr iç savaþýn güneyli komutanlarýnýn anýtlarýný devirmek, sembollerini yok etmek için çýlgýnca yarýþa girdi. Geçen TV görüntülerinde, ýrkçýlýkla mücadele gerekçesiyle devrilen bir tunç heykeli gençler tekmeliyordu. Ortadoðu’da devrilen heykelleri kimsenin tekmelemediðini, terlik veya ayakkabýnýn çýkartýlýp, ele alýnarak heykele vurulduðunu düþündük. Sonra New York metrosu koridor duvarýnda on yýllardýr duran fayans dekorasyonun ‘Güney bayraðýný andýrdýðý için’ deðiþtirileceðini duyduk.
ABD þimdiye dek siyahý, beyazý, sarýyý, kýzýlý, ýrkçýyý, faþisti, komünisti, dindarý, ateisti ve her görüþü Amerikalýlýk kavramý altýnda topladýðý için ABD idi. Ya da topladýðý varsayýlýyordu. Bu varsayým ateþ ve dünya gerçekleri karþýsýnda sýnanýnca, dökülmeye baþladý. ‘Trump yüzünden...’ diye bir bahane akla geliyorsa: Ýleri, köklü ve kurumsal bir demokrasiyi 8 aylýk bir Baþkanýn bu kadar kolay rayýndan çýkartm amasý beklenirdi. En vahimi, ABD’nin duvar fayansýnda gizli semboller arayýp-bulma noktasýna gelmesi. Fayansýn Kuzeyi-Güneyi oluyorsa bundan sonra her þey mümkün demektir.
ABD Türkiye mi oldu?
ABD’nin mevcut debelenmesi sýrasýnda Türkiye de gýyabýnda anýlýyor.
Charlottesville’deki son sað-sol çatýþmasýnýn ardýndan ‘ABD Türkiye gibi oldu, Trump yönetimi týpký Türkiye gibi’ diyen bazý densizler çýktý. Bu benzetmeyi yapanlar, sol-liberal Amerikalý gazeteci-medyacý takýmý. Nasýl benzerlik kurduklarýný bilmiyoruz ama akýllarýna hep Türkiye’nin gelmesi, hayli eðlendirici. Demek ki Türkiye zihinlere kazýnmýþ!
Bir de sað-Trump ekibinin kullandýðý Türkiye benzetmesi var, o da ‘Derin Devlet’ konusunda. Cumhuriyetçi parti taraftarlarý, ABD ‘Derin Devletinin’ Baþkan Trump’ý etkisizleþtirip indirmek için uðraþtýðýný düþünüyor.
Trump’ý zor durumda býrakan haber sýzýntýlarý, ‘Rusya ile iþbirliði’ konusundaki soruþturma, Derin Devletin Trump’a yönelik komplosu sayýlýyor. Ayný Derin Devletin Donald Trump’a darbe yapmasý ve suikast düzenlemesi ihtimali tartýþýlýyor. Burada da Türkiye’nin ‘derin devlet’ ile olan acý tecrübeleri örnek gösteriliyor.
Türkiye’de demokrasi mücadelesi, Derin Devlet denen yasa dýþý oluþumlara ve ayný karanlýklarý paylaþan paralel devlet yapýlanmalarýna karþý verildi. Bu mücadele ve temizlik halen sürüyor ve de elbette baþarýlý olacak. Dünyanýn en köklü, en ileri demokrasisi sayýlan ABD’nin hala Derin Devleti teþhis edememesi, bu unsurlarý tespit edip temizlik yapamamasý ve seçilmiþ yönetimin bu konuda acz ifade etmesi, düþündürücü.
Gerçi Trump tarafý Derin Devlet’ten korkuyor ama seçilmiþ bir eyalet senatörü de 3 gün önce sosyal medyada ‘Umarým Trump suikaste uðrar’ diye açýktan çaðrý yaptý. Demokrat Parti’nin Missouri’deki Senatörü Maria Chappelle-Nadal. Derin falan deðil, bildiðin ortalýkta, sýðlýk yerde dolaþan, seçimle iþbaþýna gelmiþ senatör. Suikast çaðrýsý yapýyor. Sonra yazdýðýný sildi ve ‘sinirlerim bozulmuþtu’ dedi. Bayan Maria’nýn siyah olduðunu söylemiþ miydik?
Ýlk iç savaþýn hikayesi
- 1619: Amerika’da köleliði, tüccar Hollandalýlar baþlattý. 1619’da Afrika’da esir alýp zincire vurduklarý insanlarý Virginia’daki tütün tarlalarýnda zorla çalýþtýrmak için Amerika’ya getirdiler.
- Amerika o zaman Ýngiliz sömürgesiydi. Ülkenin Atlas okyanusu kýyýsýndaki topraklarý eyaletlere - devletlere ayrýlmýþtý, daha kýtanýn ortasýný bile bulamamýþlardý. Eyaletler zenginleþti sonra da Ýngiltere tahtýna vergi vermemek için ayaklandý. Baðýmsýz Amerika Birleþik Devletleri, 1776’da kuruldu.
- 1850 yaklaþýrken, Amerika’nýn Kuzey eyaletleri sanayileþmeye baþlamýþtý. Kuzey makina ile, Güney köle gücüyle kalkýnýyordu. Kuzey daha zengin ve güçlüydü.
7 EYALET AYRILDI
-1860’da Abraham Lincoln Baþkan seçildi. Lincoln Köleliði ‘sýnýrlamayý’ hedefliyordu. Dikkat: ‘Kaldýrmak’ deðil, sadece ‘mevcut eyaletlerde kalsýn, yeni eyaletlere sýçramasýn’ dedi.
-Güney þöyle düþündü: Kuzeyli kontrolündeki ABD köleliði sýnýrlamak ve ekonomimizi bozmak istiyor. ABD’den ayrýlýrsak, böyle bir sýkýntý, sýnýrlama olmaz! Þimdiki gözle bakarsak, Ýngiltere de AB’den ayný gerekçeyle ayrýlýyor: Brexit, bana karýþma!
- 1861: Lincoln Baþkanlýða oturduðunda ABD’de 34 eyalet vardý. Lincoln Köleliðin sýnýrlandýrýlmasýnda ýsrar edince, 7 eyalet ‘Birleþik Devletlerden ayrýldýk, ayrý birlik -Konfederasyon kurduk’ dedi. Savaþ sýrasýnda sayýlarý 11’e çýktý.
4 YILDA 660 BÝN KÝÞÝ ÖLDÜ
- Lincoln, Güneyin isyanýný bastýrmak için ordu yolladý. 1861’de baþlayan savaþta iki taraf da aðýr kayýp verdi. Güney þehirleri yýkýldý. Kuzey sonunda kazandý. 4 yýllýk savaþta 660 bin kiþi öldü. Toplam nüfus 31 milyondu. 4 milyon köle, sayýlmýyordu.
- 1865 te savaþ, Güney ordusu komutaný General Lee’nin teslim olmasýyla bitti. Bundan 6 gün sonra Baþkan Lincoln Washington’da tiyatro izlerken güneyli bir aktör tarafýndan öldürüldü.
KÖLELÝK 1940'A KADAR SÜRDÜ
-Savaþý Kuzey, sanayi gücü, silah imalatý, savaþ gemileri, demiryolu ve telgraf ile kazandý. Kuzey savaþ sýrasýnda emtia ve menkul kýymetler piyasalarýný derinleþtirip, daha iyi iþleyen Kapitalizme geçti. Savaþ Kuzeye hayli yaramýþtý. Güney onurunu ve baðýmsýzlýðýný yitirip, kabuðuna çekildi.
- Savaþ bitti ve hesapta kölelik kaldýrýldý, ancak Güneyde kölelik bir baþka formatta 1940’a dek sürdü. Hele siyahlarýn beyazlarla ayný otobüse binmesi, ayný musluktan su içebilmesi ve oy verebilmesi için 1960’lara, bazý yerlerde 1970’lere gelinmesi lazýmdý. Savaþýn bitiþinden sonra eþitlik ancak 100 yýl sonra, o da ‘belki’ gelmiþti. Siyahlarla Beyazlarýn halen anlaþtýðý tek nokta, ABD’de eþitliðin olmadýðýdýr.
