ABD ile bir bölümü gizli bir bölümü herkesin gözü önünde yürütülen müzakereler sonucu anlaþma saðlayan gelen Ýran, burada duracak mý, yoksa geliþmeyi vesile edip normalleþme yolunda yeni adýmlar da atacak mý?
Hep unutulan bir gerçeði hatýrlatayým: Dünyada en uzun süreyle varlýðýný sürdüren nâdir devletlerden biridir Ýran... Hanedan isimleri ve yönetim biçimleri deðiþse de ayný geleneði asýrlar boyu sürdüren bir devlettir... Bu sürekliliði saðlayan en önemli unsurlarýn baþýnda ise ‘diplomasi’ mahareti geliyor.
Dünyanýn geri kalanýyla en ciddi sorunlarý yaþadýðý þu dönemde, Ýran, birkaç hamlelik bir planla, kendisini yeniden oyunun içine sokmayý baþardý. ABD’nin ‘terörist örgütler’ listesinde bulunan Hizbullah’ýn arkasýndaki güç olarak biliniyor Ýran... Irak’ý iþgali sonrasýnda Amerikan planlarýný bozmak için en etkili çabalarý Ýran göstermiþti... Suriye’deki Beþþar Esad’lý Baas rejiminin ayakta kalmasýnda en önemli payýn sahibi de yine Ýran... Ýranlý siyasilerin Ýsrail’in varlýðýný sorgulayan demeçleri zihinlerde hâlâ canlý... Rejim yanlýsý gösterilerde modasý geçmemiþ slogan “Merg ber Amrika” (Amerika’ya ölüm) olmaya devam ediyor...
Amerikan diplomasisinin þu son on yýl içerisinde yoðun olarak Ýran’ýn nükleer programý konusunda mesai harcadýðýný da unutmayalým...
Sonuç? ‘Ilýmlý’ bir cumhurbaþkaný... Onun kulaða hoþ gelen bir kaç sözü... Birleþmiþ Milletler yeni dönem açýlýþýný ‘sempati taarruzu’ için kullanma becerisi... ‘Gizli’ diplomasi kanallarýnýn kullanýlmasý... Ve, ABD’nin en yakýn müttefiklerinin itirazlarýna raðmen kendisine büyük bir manevra alaný açan anlaþmayý kotarabilmesi...
Þapka çýkartýlacak bir baþarý bu.
Kotarýlan anlaþmayla, Ýran, önümüzdeki altý ay boyunca, uranyum zenginleþtirmesini yüzde 5 ile sýnýrlayacak, nükleer tesislerini yeni cihazlarla teçhiz etmeyecek, sývý-katý ayrýþmasý saðlayan cihazlarýný çalýþtýrmayacak... Birkaç önemsiz taviz daha...
Dini lider Ali Hamaney’in “Atom bombasý haramdýr, biz asla kitle imha silâhý üretmeyeceðiz” sözünü yýllardýr tekrarladýðý hatýrlanýrsa, Ýran’ýn bu anlaþmayla aslýnda karþý tarafa hiçbir þey vermediði de anlaþýlýr. Sadece Batýlý zihinlerde varolan bir vehimi kullanarak, Ýran diplomasisi, 1979’dan beri kendisiyle bütün iliþkilerini koparmýþ olan Batý’yla arasýnda bundan sonra da istediði zaman kullanabileceði bir diplomatik kanal oluþturdu.
Bölgedeki en yakýn müttefikleri Ýsrail ve Suudi Arabistan ile ABD’nin arasýný açmayý da baþararak...
En baþtaki soruyu buraya taþýyayým: Ýran ‘geçici’ damgalý bu anlaþmayla yetinecek mi, yoksa bunu fýrsat bilip normalleþme yolunda baþka adýmlar da atacak mý?
Lübnan’da çatýþmalarýn bitmesi, Suriye’de iç-savaþýn sona erdirilmesi, Irak’a istikrar gelmesi için kendisini devrede tutabilir Ýran ve daha önce dünya sistemine meydan okuyarak elde etmeye çalýþtýðý stratejik deðeri bu defa çok farklý bir çizgi tutturarak kazanma yoluna girebilir. ‘Nükleer Ýran’ görüntüsünden daha etkili bir ülkeye dönüþebilir ‘nükleerden vazgeçmiþ’ görüntülü Ýran...
Diplomasi bunu baþardý Ýran’da; bakalým Ýran’ýn iç politikasý dengeleri bozmayý mý, keyfini çýkarmayý mý tercih edecek?
