Adaçayýnýn hafýza üzerinde etkinliðini ortaya koyan pek çok çalýþmada yaðýnýn dikkati artýrdýðý, hafýzayý güçlendirdiði tespit edildi.
Adaçayýnýn saðlýðýmýz için yararlý bir bitki olduðu için özellikle soðuk algýnlýðýndan korunmak ve tedavisinde yardýmcý olmasý bakýmýndan yararlarýndan yeri geldikçe bahsederim. Adaçayýnýn insan saðlýðý için önemini yansýtmasý bakýmýndan eski Yunan týbbýnda yaygýn olarak bilinen “Bahçesinde adaçayý yetiþen neden ölsün ki?” ifadesi son derece etkileyici. Birçok yararý arasýnda adaçayýnýn beyin kapasitesini artýrdýðý, hafýzayý güçlendirdiðini biliyor muydunuz?
Eski Ýngiliz bitkisel tedavi kitaplarýnda adaçayýnýn beyin iþlevleri ile ilgili dikkat çeken ifadeler yer alýyor. Herbalist John Gerard 1597 tarihli kitabýnda kitabýnda adaçayýyla ilgili þu ifade yer alýyor: “Adaçayý beyin için tek baþýna etkili olup sinirleri uyarýr, hafýzayý güçlendirir.” Bir baþka Ýngiliz herbalist Nicholas Colpeper’in 1652’de yazdýðý kitapta da benzer cümleler var: “Adaçayý hafýzayý onarýr, sinirleri uyarýr.” Bu bilgi notlarýndan hareketle Londra Üniversitesi’nde birlikte çalýþtýðým arkadaþým Peter Houghton yaptýðý deneysel çalýþmayla (asetilkolin esteraz baskýlayýcý) adaçayýnýn beyin iþlevleri üzerinde etkili olduðunu ortaya koydu.
ÜLKEMÝZDE 90 FARKLI ÇEÞÝDÝ VAR
Son yýllarda adaçayýnýn hafýza üzerinde etkinliðini ortaya koyan ve insanlar üzerinde yürütülmüþ çalýþmalar da bulunuyor. Saðlýklý yaþlý gönüllülerde bir gruba týbbi adaçayý uçucu yaðý taþýyan kapsüller verilirken diðer grubun kapsüllerinde sadece ayçiçeði yaðý (plasebo) bulunuyordu. Hafýzayý güçlendirici etkinin deðerlendirilmesi için uluslararasý kabul edilen bilimsel yöntemlerle yapýlan ölçümlerde adaçayý yaðýnýn dikkati artýrdýðý, beynin ani tepkisini hýzlandýrdýðý, hafýzayý belirgin bir þekilde güçlendirdiði tespit edilmiþ. Bu bulgular daha sonra farklý tarihlerde yürütülen iki klinik uygulamayla da doðrulanmýþ.
2010’da yayýmlanan bir baþka çalýþmada 135 saðlýklý yetiþkin (sigara içmeyen) gruplara ayrýlarak, bu defa týbbi adaçayý uçucu yaðý kapsül olarak aðýzdan deðil ‘koklatýlarak’ uygulanmýþ. Boþ ilaç grubu olarak ayrýlanlara kokusuz bir sývý koklatýlýrken bir gruba týbbi adaçayý yaðý (salvia officinalis), bir diðer gruba ise farklý bir adaçayý türünün uçucu yaðý koklatýlmýþ (tüylü adaçayý; salvia lavandulifolia).
Sonuçta týbbi adaçayý yaðý kokusunun hafýza kalitesini belirgin bir þekilde artýrdýðý, ikincil hafýzayý güçlendirdiði ortaya çýkarýlmýþ. Tüylü adaçayý yaðýnýn ise bu þekilde bir etkisi tespit edilememiþ. Aslýnda tüylü adaçayý yaðýnýn içerisinde tam tersi yatýþtýrýcý etkili bileþenler (linalool) bulunuyor. Yani kullanýlan adaçayýnýn cinsi ve kalitesinin ne kadar önemli olduðu açýkça görülüyor. Ülkemizde 90 kadar adaçayý türü var ve bizde týbbi adaçayý doðal olarak bulunmuyor ama yetiþtiriliyor.
ÇAY ÞEKLÝNDE TÜKETMEK DE FAYDALI
Aslýnda týbbi adaçayý özütünün daha etkili olduðu görülüyor. 65-90 yaþlarý arasýnda 25 gönüllüye tek doz olarak standardize edilmiþ adaçayý özütü verildikten sonra yapýlan hafýza testinde belirgin bir geliþme gözlemlenmiþ. Dikkatin ve çalýþma hafýzasýnýn arttýðý, ancak hafýza hýzýnda bir geliþme saðlanamadýðý bildiriliyor.
Burada bir uyarý yapmak yerinde olacak. Uçucu yaðlarýn çok fazla ve sýk koklanmasý solunum sisteminde tahriþe baðlý olarak tahammülsüzlük yaratabilir. Bu nedenle bence kalitesine güvenilir bir marka týbbi adaçayý satýn alarak çay þeklinde tüketilmesi yararlý olacaktýr.
