Geçtiðimiz hafta Çin Savunma Bakanlýðý, Doðu Çin Denizi’nde Japonya ve Güney Kore ile aidiyet konusunda anlaþmazlýklar yaþanan bölgeyi, “hava savunma tanýma sahasý” olarak ilan etti. Bu çerçevede C-20 ve S-30 savaþ uçaklarý devriye yapmaya baþladý.
Kýsa adý ADIZ olan hava savunma tanýma sahasý, esasen hiçbir uluslararasý kurum tarafýndan düzenlenmiþ bir uygulama deðil, dolayýsýyla uluslararasý hukuk tarafýndan düzenlememiþ bir konu; devletlerin ukdesinde. Kabaca, devletlerin toprak ve sularýnýn üzerindeki sivil uçuþlarýn, güvenlik amacýyla denetlenmesi, uçuþ bilgi bölgesi oluþturulmasý demek, ancak ayný zamanda hava sahasýnýn fiilen geniþletilmesi anlamýna geliyor, zira denetleme askeri uçaklarla yapýlýyor. Yabancý sivil uçaklarýn, ulusal hava saha sahasýna girmeden kimliklerinin belirlenmesi, dolayýsýyla bir tehdit söz konusuysa ona sýnýrlarýn dýþýnda müdahale edilmesi anlamýna geliyor. ADIZ’ý Kanada, Hindistan, Japonya, Pakistan, Norveç, Birleþik Krallýk, Tayvan, Güney Kore, Çin ve ABD uyguluyor. ABD, 1950’den beri Havai, Guam ve Alaska’da, Japonya da ayný tarihten itibaren Münhasýr Ekonomik Bölge olarak ilan ettiði bölgede ADIZ uygulamasý yapýyor. Ancak Japonya 2010 yýlýnda sahayý batýya doðru 22 km geniþletmiþ ve Çin ile aralarýndaki uzaklýk 130 km’ye düþtüðü gibi, Tayvan’ýn ADIZ’ý ile de çakýþmýþ, Tayvan hükümeti Japonya’ya teessüflerini bildirirken Çin kýyametleri koparmýþ.
***
Japonya’nýn ADIZ’ýnda ABD uçaklarýnýn da denetim faaliyetlerini artýrmasýyla Çin 2013 Kasým’ýnda kendi sistemleriyle yürüyen yeni ADIZ ilan etti. Bu bölge, aidiyeti tartýþmalý olan ama Japonya denetimindeki Senkaku adalarýný içine aldý. Bu geliþmenin ardýndan meseleye, önce Socotra Kayalýklarý nedeniyle Güney Kore, ardýnda da Tayvan ve Avustralya dâhil oldu; Çin’e geniþlemeci ve düþmanca tavrý nedeniyle notalar verildi. Bu olaydan birkaç gün sonra ABD Guam’dan, yani kendi ADIZ’ýndan iki B-52 bombardýman uçaðýný havalandýrdý, Çin’in de büyük bir tepki göstermediði ileri sürüldü. Oysa Çin, tüm ABD uçuþlarýnýn izlendiðini ve gerektiðinde misliyle karþýlýk verileceðini bildirmiþti.
Konu sivil havacýlýkla ilgili olmasýna raðmen giderek týrmandý, ABD ve Japonya Çin ADIZ’ýný tanýmadýklarýný ilan ettiler. Sonunda Obama Çin’den Japonya’ya yönelik bir tavýr gelirse, karþýsýnda ABD askeri gücünü bulacaðýný açýkladý. Çin, madem ABD dünyada 20 kadar ülkeyi ADIZ uygulamasýyla koruma altýna alýyor, biz neden yapmayalým mealinden karþýlýk verdi. Önümüzdeki hafta ABD Dýþiþleri Bakaný Japonya ve Güney Kore’ye bir ziyaret yapacak, muhtemelen görüþmelerin konusunu da ADIZ oluþturacak.
***
ABD’nin Çin’i hedefine koyan politikasýnýn ulaþtýðý nokta, askeri caydýrýcýlýk aþamasý. ABD, sivil uçaklarýn Çin nerede ve ne tür bilgi istiyorsa vermeleri konusunda bir uyarý yaparak, iki ülke arasýndaki mücadeleyi havacýlýk sektöründen ve baþka ülkelerin karýþmasýndan uzak tuttuðunu, bunun askeri bir mücadele olduðunu ilan etmiþ oldu.
Ýran’ýn nükleer konusunda þeffaflaþmaya yanaþmasýndan sonra, tehlikeli ülkeler kategorisinde sadece Kuzey Kore’nin kaldýðý da tam bu noktada hatýrlatýlmalý. Çin’in askeri olarak karadan ve denizden çevrelenmesinin söz konusu olduðu anlaþýlýyor. Ancak bundan daha önemlisi, ABD’nin müttefiklerini korumak adýna bölgedeki askeri varlýðý giderek daha tehditkâr bir biçim alýyor. Bu durum, zamanýnda Japonya’nýn burnunun dibinde, Pearl Harbor’da büyük bir askeri üs kurup burayý Japon hedefi haline getirmeye ve Japonlar saldýrsýn diye her türlü tahrikin yapýlmasýna benziyor.
