20. yüzyýl, insanýn mesuliyet ile malûl olduðu bir dönemdi. Þimdilerde ise geçen asrýn ertelenmiþ sorunlarýyla yüzleþmekten, mesuliyetten kaçan bir insanlýkla karþý karþýyayýz.
Bölgemizde yaþanan sorunlar ayrý ayrý birer dosya gibi karþýmýza çýksa da aslýnda bir klasörün bölümlerini oluþturuyor. Karadeniz, Doðu Akdeniz, Suriye ve Afganistan dosyalarý masamýzýn üstünde ve birbiriyle iliþkili. Bu dosyalarýn yanýnda Filistin, Ýran ve Körfez'e dair meseleler de bizi içine çeken baþlýklar.
Afganistan'da bugüne dek yaþananlarý bilmekle birlikte, gelecekte olacaklarý öngörmek için ise henüz çok erken. Ancak bildiðimiz bir þey var ki burada iç çatýþma devam edecek ve kaos bitmeyecek. Yeni Taliban ve içerisindeki unsurlar dünya sistemine uyum saðlayacak mý bir tartýþma konusu. Tarihi seyirde Türk þehirlerinin varlýk gösterdiði bu coðrafyada Özbek ve Türkmen nüfusun ayakta kalmasý Türkistan coðrafyasýnýn gelecekteki önemi bakýmýndan dikkatimizi bölgeye çekiyor.
Kýsa vadede Çin, Kuþak-Yol projesi için Ýran'dan sonra Taliban'la da anlaþmýþ ve koridorun en çetin kýsmýnda alt yapý anlaþmalarýný saðlama almýþ görünüyor. Rusya, Türkistan bölgesinde askeri tahkimatýný meþrulaþtýrarak varlýðýný/muhafýzlýðýný tescillemiþ durumda. Ýran ve Pakistan'ýn Afganistan üzerinde artan nüfuzu kýsa vadede dikkati çekmekte. Kimi Körfez liderlerince güvenilmez bir partner olarak tanýmlanan ABD ise ilk bakýþta beceriksizlikle suçlanmakta. Oysa Afgan göçünü bir kaldýraç olarak kullanarak göç yolundaki ülkelerde siyasal kýrýlmalarý hedefleyen Vaþington, bu adýmýyla Türkiye kamuoyunda hafife alamayacaðýmýz bir muhalif kýpýrdanmaya sebep olmakta.
Vaþington'un Pekin-Londra küresel ticaret koridorunu terk edip tek parça bir Afganistan'a müsaade edeceðini düþünmek iyimserlik olacaktýr. Taliban'ýn içindeki farklý eðilimler, DEAÞ'ýn bölgedeki varlýðý ve yerel dinamiklerin Taliban'a direnci takip edeceðimiz geliþmeler arasýnda. ABD liderliðindeki koalisyonun bölgeye yeniden dönmek için 'haklý' gerekçelere ihtiyacý olduðunu da göz ardý etmemeliyiz.
Geçtiðimiz yýllarda Suriye'de sýkýþan DEAÞ'ýn iki rotada varlýk gösterebileceðini öngörüyorduk. Ukrayna ve Afganistan rotalarý çatýþmanýn bölgesel olduðu kadar küresel boyutunu da bize göstermekteydi. Dahasý, Haziran'da Brüksel'de gerçekleþen 2021 NATO Liderler Zirvesinin karar metninde Pekin, 8 baþlýkta stratejik takibe alýnmýþ ve Rusya'nýn ardýndan "potansiyel tehdit" olduðu vurgusu yapýlmýþtý. Kuþak-Yol projesi ile küresel ticaretteki payýný artýrmaya çalýþan Pekin'e bu süreçte Moskova'nýn bölgesel nüfuz ve caydýrýcý sert güç desteði vereceði biliniyor.
Türkiye kamuoyu Taliban'ý doðuran siyasal ve kültürel atmosfere yabancý olduðu için ne yazýk ki tartýþmayý kendi gerilim hatlarý üzerinden tanýmlamaya devam ediyor. Oysa üretim ve tüketim aksýnda Afganistan nereye oturuyor, asýl sorulmasý gereken soru.
KAYGUSUZ ABDAL GELMÝÞ DÝLE
Siyaset meydaný kýzýþtýkça fevri çýkýþlar yapan çið politikacýlar bana Kaygusuz Abdal'ý hatýrlatýr.
Bugünlerde aklýma Alâiye Tekkesinin ahengine uymayan ve piþmesi imkânsýz olan meþhur "kaz" geldi. "Kaz"dan kasýt birinin zorla derviþ yapýlmaya çalýþýlmasý yahut bir vazifeye ýsrarla talip olmasýdýr.
15. yüzyýlýn en güzel seslerinden biri olan Kaygusuz Abdal'ýn tekkesine bir kadýn oðlunu getirir ki adam olsun. Kaygusuz Abdal uðraþýr didinir; ancak "kaz" ile sembolize ettiði bu derviþ adayý bir türlü kaynamaz piþmez. Tekkenin bütün abdallarý gayret eder, çýrpýnýr. Lakin bu "kaz"ýn cinsi pek serttir, huyu suyu da görülmemiþ türdendir.
Kaygusuz Abdal'ýn en sonunda ümitleri tükenir ve þiirin son kýsmýnda bir türlü piþmeyen "kaz" yüzünden "kaldýrýp postu gidelim" der. Þiirin iklimine dalanlar ve anlayanlar için en veciz kýsmý da burasýdýr.
Bir kaz aldým ben karýdan
Boynu da uzun borudan
Kýrk abdal kanýn kurutan
Kýrk gün oldu kaynatýrým kaynamaz.
...
Kaz deðilmiþ be bu azmýþ
Kýrk yýl Kaf daðýný gezmiþ
Kanadýn kuyruðun düzmüþ
Kýrk gün oldu kaynatýrým kaynamaz.
...
Kaygusuz Abdal nidelim
Ahd ile vefa güdelim
Kaldýrýp postu gidelim
Kýrk gün oldu kaynatýrým kaynamaz.
BÝR ÜSKÜDAR HANIMEFENDÝSÝ ÝNCÝ ÇAYIRLI
Klasik Türk müziðinin nadide sesi Ýnci Çayýrlý'nýn vefat haberi bir dönemin kapandýðýný hatýrlattý bana. Yakýn zamanda Dr. Murat Derin'in kaleme aldýðý biyografisini okumuþ ve çeyrek asýr dinlediðim Ýnci Haným'ý daha yakýndan tanýma fýrsatý bulmuþtum. Malumunuz musýkîde üslûp ve tavýr her icracýda mükemmele ulaþmaz. Ýnci Haným eserini okuduðu bestekârýn üslubunu korurken kendine has tavrýyla icra eder ve dinleyicinin kalbine nakþederdi. Üsküdar'ýn Ýnci'sine rahmet diliyorum.
