Sorun ne?
Dünya kriz mi yaþýyor; yoksa derin yapýsal sorunlarý barýndýran bir buhran mý?
Ekonomik duruma kriz mantýðý içerisinde bakarsak, çözüm modellerinin de aðýrlýklý olarak mali politikalar (para ve vergi politikalarý) olmasý beklenir. (Ki þu an dünya parasal politikalar uyguluyor)
Oysa haziran 2007'de konut kredi krizi (mortgage) ile baþlayan ekonomik bunalýmda, bugüne kadar 3 trilyon dolardan daha büyük bir parasal geniþleme dünyamýza yetmedi.
Para bolluðuna boðulmuþ bir dünya;
ama sorunlarý da artan bir dünya.
***
Küresel ekonomik sistemin krizden ziyade bir buhran yaþadýðýný kabullendiðimizde ise karþýmýza bambaþka bir tablo çýkýyor.
Ýlginç olan küresel siyasetin ekonomik çýkmazý buhran olarak kabullenmek istememesi. Bu nedenle sorunlara aðýrlýklý olarak merkez bankalarý üzerinden para aracýlýðý çözüm aranýyor.
***
Dünyada 80'li yýllardan sonra hayata geçirilen Thatcherizm olarak bilinen para odaklý politikalar iflas ediyor.
Son 30 yýllýk ekonomi politikasýnýn temel bazý özelliklerini ve bugüne býrakmýþ olduðu sýkýntýlarý sýralayalým:
1-Para odaklý bir politika: Bugün artýk ölçümlerin ortak birimi haline paranýn gelmesi tesadüf deðildir. Artýk litre, metreküp, büyüklük gibi ölçümler yerine tek ölçü birimi iþliyor; PARA.
2-Zenginlik odaklý politika: Ekonomik kalkýnmanýn özel sektör üzerinden ve büyük sermaye birikimlerinin teþviki ile gerçekleþtirilmesi.
Birikmiþ zenginlik bugün gelir daðýlýmýný yeniden 29 buhraný veya dünya savaþlarý öncesine taþýmýþtýr. Zengin ülkelerde dahi bir tarafta aç ve açlýktan ölen insanlar ile diðer tarafta jet sosyetelerin oluþtuðu müthiþ hayatlar.
3-Demografik bozulma: Servet hem az sayýda, hem de yaþlý insanlar elinde birikmiþ ama karþýlýðýnda iþsiz bir gençlik oluþturmuþtur. Artýk tüketecek ve genç nüfusa sahip ülkelere ihtiyaç artmýþtýr. (Arap baharý ve Kuzey Afrika'nýn demografik özellikleri bir tesadüf deðildir)
4-Finansallaþma: Reel üretimin yerine bankacýlýk üzerinden beslenen finansal üretimin çýð gibi büyümesi. Sanal zenginliklerin oluþmasýnda fon yönetim biçimlerinin beraberinde getirdiði dolandýrýcýlýk, kandýrma, aldatma, hile gibi üç kaðýtçý sistemin ekonominin temeline oturmasý.
5-Ucuz üretim ( Çin etkisi): Bir tarafta artan zenginlik yaþanýrken diðer tarafta ucuz iþçiliðe dayalý bir üretim modelinin tüm dünyada hakim kabul görmesi.
Ucuz üretim diðer yandan zamanýnda ödenmeyen ücretler, örgütlenememe, grev haklarýnýn kullanýlamamasý, kamu gücü ile baskýlanmasý gibi sayýlmasý sayfalar alacak sorunlar barýndýrmaktadýr.
Küresel ekonomik buhranýn temel sorunlarýný mecburen kesmek zorunda kalýyorum. Çünkü bugün temel amacýmýz çözüme yönelik farklý bir yaklaþým getirmektir.
***
Genel olarak ekonomik buhranýn içinde yaþanan kriz dalgalarýna getirilen önerilerin çoðu maalesef buhraný derinleþtirici adýmlar oluyor.
Mesela;
Kamu borç krizi olarak 2010 yýlýndan sonra ortaya çýkan kriz dalgasý (1. dalga konut krizi idi) beraberinde para musluklarýnýn açýlmasýný getirdi. Kamu eliyle zaten servetlerinin zirvesine varan özel sektöre para akýtýlmaya baþlandý.
Ve ardýndan ikinci kriz dalgasý olarak devlet borçlarý sorunu ortaya çýktý. Kamu borçlarýna önlem olarak bu sefer vergiler eþliðinde kemer sýkmalar önlemleri getirilmeye baþlandý.
Þimdi bir düþünelim:
Ýlk kriz dalgasýnda zaten kural tanýmaz hale gelmiþ olan mali kesim merkezli özel sektör zenginliði desteklendi. Bankalara ve finansal kuruluþlara milyarlarca dolar akýtýldý. Oysa trilyonlarca dolara ulaþan kamu borçlarýnýn alacaklýsý kimdi?
Sanki trilyonlarca dolarlýk borçlarýn alacaklýsý uzayda; görülmek istenmiyorlar.
Ýkinci adýmda bu sefer kemer sýkma önlemleri geldi.
Bir tarafta on yýllardýr artan gelir daðýlýmý bozukluðunun oluþturduðu adaletsizlik; diðer yanda sýkýlan her kemerin daha fazla sýktýðý alt gelir gruplarý ve her vergi artýþýnýn daha yüksek oranda yüklenildiði yine alt gelir grubu.
Kriz dalgalarýný çözelim derken
Buhraný derinleþtiren bir dünya
***
Bugün dünya derin sorunlar içerisinde çýkmazlar yaþýyor. Bu kadar derin krizlere raðmen temel sorunlara maalesef inilmiyor.
Ahlaksýz bir ekonomik modelin yaþamasý için hala para üzerinden suni teneffüs yapýlmak isteniyor.
Maalesef dünya nasýl ki 29 buhranýna çözüm lideri olan Franklin D. Roosevelt olmuþsa yeni bir öncü lider arýyor.
Ekonomiye ahlak getirecek lider arýyor.
Para yerine artýk insan diyecek bir lider arýyor.
