Seçmen ne mesaj verdi?
Siyaset mühendislerine: Seçmen yüksek bir katýlýmla siyaseti sandýkta þekillendirdi; ‘Dýþ yönlendirmelere’ de, ‘paralel’ müdahaleye de, ‘sandýk her þey deðildir’ diyenlere de ‘bu hak sadece bana ait’ mesajý verdi.
AK Parti’ye: Seçmen, AK Parti’ye ‘4. kez tek baþýna iktidar’ vermedi. Ancak muhalefet partilerine de vermedi ve AK Parti’yi yine açýk ara birinci parti olarak tuttu. Yüzde 41’lik çoðunluk, çok partili siyasi hayatta az görülen bir iktidar oraný. AK Parti’deki Kürt oylarýn HDP’ye kaymasýnda ve AK Parti karþýtý kampanyanýn etkili olmasýnda etnik, ideolojik ve ‘dýþ faktörler’in etkisi var. Ancak alýnacak dersler de var.
CHP’ye: Seçmen ekonomik vaatleri kýsa sürede deðerlendirdi ve etkisiz buldu. CHP’deki ‘sol’ oylarý da HDP’ye yönelterek CHP’yi zayýflattý. Seçmen CHP’yi ‘iktidar alternatifi’ olarak görmedi. Zaten CHP de kendini iktidar alternatifi olarak sunmadý, iktidarý düþürecek HDP manivelasýný güçlendirmeyi hedefledi. Kýlýçdaroðlu’nun ‘zafer’ edasý bunun göstergesi.
MHP’ye: Seçmen, ‘sol’un HDP kampanyasýna karþýlýk MHP’yi ‘denge unsuru’ olarak güçlendirdi. ‘Ýktidar’ vizesi vermedi, ancak ‘iktidar ortaðý’ olma fýrsatý sundu.
HDP’ye: Seçmen HDP de vaatleri nedeniyle oy vermedi. Geleneksel olarak ‘etnik’ ve ‘ideolojik’ temele dayanan HDP’yi ‘AK Parti karþýtlýðý’ kampanyasýndan yararlandýrarak hem AK Parti’ye karþý kullandý, hem Batý’ya açýlma fýrsatý verdi, hem de MHP ile dengeledi. Ayný zamanda, “Meclis’te ‘temsil’ sorunu olmasýn” mesajý da verdi.
***
Deðerlendirme:
- Seçmen AK Parti’li bir hükümet istiyor, ancak en az bir partiyle ‘uzlaþý’ da arýyor.
- Bu uzlaþýnýn hangi partilerle yapýlabileceðini ‘ortak paydalarýn çokluðu’ belirleyecek.
- Seçmenin aradýðý ‘uzlaþý’ için iki potansiyel ‘ortak adayý’ var: MHP ve HDP.
Koalisyon alternatifleri:
CHP-HDP+MHP: Ýki parti ‘sol’ paydada buluþabilir. Ancak milletvekili sayýsý (212) yetmeyeceði için MHP’nin de dýþarýdan desteði gerekir. MHP en hafifinden ‘çözüm sürecinin durdurulmasý/dondurulmasý’ ve ‘belirlenmiþ bir tarihte erken seçim’ þartý koyar.
CHP-MHP+HDP: Ýki parti arasýndaki ‘çatý aday’ ortaklýðý zemin olabilir. Ancak MHP-HDP uyuþmazlýðý bu formülü de zora sokar.
AK Parti’de ‘ilk hissiyat’ bu formüllere izin vermek ve ‘muhalefette kalmak’ þeklindeydi. Ancak partide yapýlan ilk deðerlendirmelerde ‘erken seçime iktidar olarak girmek’ düþüncesi öne çýktý.
Zira bu iki formül, dýþ baðlantýlý ‘AK Parti karþýtý seçim iþbirliði’nin arzu ettiði þey.
AK Parti-HDP: Çözüm süreci ve yeni anayasa ‘ortak payda’ olabilir. Ancak ideolojik uyumsuzluk, HDP-PKK iliþkisi ve milliyetçi oylarýn kaybedilmesi riski nedeniyle mümkün görünmüyor. Ayrýca AK Parti de HDP de bu formüle sýcak deðil.
AK Parti-MHP: Ýki parti arasýnda ‘çözüm süreci’ dýþýnda çok sayýda ortak payda var. Muhafazakarlýk, milliyetçilik, baðýmsýzlýk, kalkýnmacýlýk gibi. Çözüm süreci ve güvenlik konularýnda da ‘Kürt seçmeni rahatsýz etmeyecek’ bir formülle, en muhtemel ve ilk denenecek koalisyon bu olabilir.
Azýnlýk hükümeti: Bu ‘son seçenek’ olarak önemli ve ihtimal dýþý deðil. Ancak 45 gün içinde koalisyon kurulmadýðý taktirde zaten mevcut AK Parti hükümetiyle seçime gidileceði için buna gerek duyulmayabilir. CHP azýnlýk hükümeti ise mümkün görünmüyor.
Erken seçim: Bu süreçte AK Parti ‘Uzlaþma ve çözüm arayan taraf’ olacak. Koalisyon kurulamazsa 45 gün içinde mevcut iktidarla zorunlu olarak seçime gidilecek. Koalisyon kurulsa da 4 yýlý tamamlamadan 2-2,5 yýl içinde seçime gitmesi öngörülebilir.
***
Operasyon tehdidi bitmedi:
Her formülün kendi içinde zorluklarý, riskleri ve esneklikleri var. Bunlarý sýrasý geldikçe yazarýz.
Ayrýca, seçim ittifakýnýn AK Parti’ye yönelik ilk kampanya olmadýðý, bir kez sarsmýþken, yeniden hükümet kurdurmamaya yönelik operasyonlarý da beklemek gerek.
